Polau piniwn Beaufort

Mae fy nghyfaill Ordovicius wedi cynhyrchu tri phost tros y diwrnod neu ddau diwethaf yn ymdrin phol diweddar Beaufort sy'n ymdrin a bwriadau pleidleisio pobl yng Nghymru. Gellir eu gweld yma, yma, ac yma. Ymddengys i Sanddef gael oriau o hwyl di niwed gyda'r Excel.

I dorri stori hir yn fyr mae canfyddiadau'r pol fel a ganlyn ymysg pobl sy'n dweud eu bod yn debygol o bleidleisio:

Etholiad Cynulliad, Llafur 35%, Plaid 25.7%, Toriaid 19.8%, Democratiaid Rhyddfrydol 12.1%.
Etholiad San Steffan, Llafur 38.7%, Plaid 18.3%, Toriaid 23.9%, Democratiaid Rhyddfrydol 12.6%.

Ag ystyried perfformiadau diweddar y Blaid Lafur yn etholiadol bydd y canfyddiadau hyn yn gryn ryddhad iddynt. Roedd eu perfformiad yn yr etholiadau lleol eleni yn wirioneddol drychinebus, ac mae'r canrannau uchod yn awgrymu eu bod wedi adennill tir ers hynny - er bod polau Prydeinig yng nghanol Medi (pan gymerwyd y pol) yn gwbl drychinebus i Lafur. Yn sicr Llafur fydd fwyaf hapus wrth ystyried canfyddiadau diweddaraf Beaufort.

Ond - ac mae yna ond go fawr. 'Dydi record Beaufort ddim yn berffaith o bell ffordd pan mae'n dod i ddarogan etholiadau yng Nghymru.

Er enghraifft yn ystod yr wythnosau cyn etholiadau cynulliad 2007 cafwyd dau bol gan y cwmni - amlinellaf ganlyniadau'r ddau.

Pol 1: Llaf 37%, Dem Rhydd 14%, PC 30%, Tori 14%.
Pol 2: Llaf 36%, Dem Rhydd 13%, PC 26%, Tori 19%.

Y canlyniad oedd:

Llaf 32.2%, Plaid 22.4%, Toris 22.4%, Dem Rhydd 14.8%.

Felly y patrwm yma ydi bod Beaufort yn tan gyfrifo'r bleidlais Doriaidd ac yn gosod pleidlais Plaid Cymru a Llafur yn rhy uchel, ac yn weddol agos ati efo'r Democratiaid Rhyddfrydol.

Mae'n gyfrinach agored i Blaid Cymru gomisiynu Beaufort i gynnal cyfres o bolau preifat yn y misoedd oedd yn arwain at etholiadau Cynulliad 07. O'r hyn a gofiaf roeddynt fel rheol yn gor gyfrifo'r bleidlais Lafur yn sylweddol, un Plaid Cymru i raddau llai ac yn tan gyfrifo'r bleidlais Geidwadol.

'Rwan, pan mae cwmni polio yn anghywir yn gyson mae yna reswm - a methodoleg diffygiol ydi'r rheswm hwnnw. Mae'n ddrwg gen i os ydi'r isod yn nawddoglyd, ond wrth drafod polau piniwn mae'n bwysig deall sut mae methodoleg llwyddiannus yn dod i fodolaeth.

Mae mwy o lawer i gynnal pol na dod o hyd i 1,000 o bobl a defnyddio cyfrifiannell i droi cyfansymau yn ganrannau. I ddechrau mae'n rhaid dewis sampl sy'n adlewyrchu'r boblogaeth yn gyffredinol o ran lleoliad daearyddol, dosbarth cymdeithasol, cydbwysedd oedran a rhyw ac ati.

Yn anffodus i'r cwmniau polio ceir cymhlethdodau sylweddol. Er enghraifft mae'n ffaith bod rhai mathau o bobl (pobl tros 45 oed er enghraifft) yn fwy tebygol o lawer na rhai eraill i bleidleisio na rhai eraill ac mae'n rhaid i'r cwmniau ddod o hyd i ffyrdd o gymryd hyn i ystyriaeth. Os ydi 60% o'r sawl sy'n ymateb i'r pol yn ferched (ac mae hyn yn digwydd yn aml) ond 52% yn unig o'r etholwyr yn ferched yna mae pob ymateb benywaith yn gyfwerth a 0.87 o bleidlais tra bod pob ymateb gwrywaidd yn gyfwerth ag 1.13 o bleidlais.

'Dwi'n gwybod dim am fethedoleg Beaufort - ac a bod yn deg mae'n ddigon posibl eu bod wedi meddwl yn ofalus am eu methodoleg gan wneud defnydd o ddulliau polio Prydeinig - ond mae'n amhosibl ar hyn o bryd i'r fethodoleg fod yn effeithiol. Y rheswm am hyn ydi nad oes digon o bolio yng Nghymru, ac nad ydi'r polio hwnnw'n cael ei brofi yn erbyn etholiadau go iawn yn ddigon aml. Nid yw'n bosibl i fethodoleg Prydain gyfan weithio yng Nghymru - mae'r proffeil etholwyr yn gwahanol yma.

Mae methodoleg effeithiol yn esblygu tros amser. Er enghraifft gwnaeth MORI smonach o ddarogan canlyniad etholiad maer Llundain yn ddiweddar, gan or gyfrifo y bleidlais Lafur yn sylweddol. Eu damcaniaeth pam bod hyn wedi digwydd ydi bod pobl sy'n gweithio yn y sector gyhoeddus yn fwy tebygol o ymateb i bol piniwn na rhywun sy'n gweithio yn y sector breifat - mae'r bobl hynny hefyd yn fwy tebygol o bleidleisio i Lafur wrth gwrs. Efallai bod damcaniaeth MORI yn gywir, ac efallai nad ydyw - ond y pwynt ydi y bydd yn cael ei phrofi maes o law. Os ydi'r ychwanegiad yma yn gwneud y pol yn fwy cywir y tro nesaf, bydd yn aros fel cydadran o'r fethodoleg. Os na fydd yn gwneud hyn, ni chaiff ei ddefnyddio eto.

'Dwi'n croesawu'r ffaith bod Beaufort yn polio yng Nghymru, a 'dwi'n croesawu'r ffaith bod Plaid Cymru yn comisiynu polau - ond cyn y gall Cymru gael cyfundrefn o bolau credadwy mae'n rhaid cael mwy o lawer o bolau er mwyn i ddiwylliant o bolio effeithiol ddatblygu. Y rheswm nad ydi hyn yn digwydd ydi am nad oes gan y cyfryngau Cymreig fawr o ddiddordeb mewn comisiynu polau. Hyd y bydd hyn yn newid ni fyddwn yn gallu rhoi fawr o goel ar unrhyw bol Cymreig mae gen i ofn.