Y gwersi o ddatblygiadau diweddaraf yn yr Alban

Dydi pol piniwn bum mis cyn etholiad ddim yn ffordd o wybod beth fydd canlyniad yr etholiad yna.  Ond mae'n ffordd dda o wybod beth ydi'r teimladau ar lawr gwlad ar hyn o bryd - ac mae yna gysylltiad rhwng hynny ag etholiad sydd i'w chynnal yn y dyfodol canolig.

Mae pol Albanaidd STV heddiw yn syfrdanol - a byddai'n anodd ei gredu oni bai bod is setiau polau Prydeinig yn dweud stori debyg.  Mae edrych ar is setiau'r pol STV hefyd yn hynod ddadlennol - mae pobl sy'n byw mewn tai cymdeithasol yn llawer mwy tebygol na phobl eraill i bleidleisio i'r SNP - a felly hefyd pobl efo plant yn byw adref (hy pobl ieuengach).  Petai ffigyrau heddiw yn cael eu hailadrodd ym Mis Mai byddai'r SNP yn ennill 54 sedd, byddai Llafur yn ennill 4 a'r Lib Dems 1.  Gallai bargen rhwng yr SNP a'r Gwyrddion arwain at golli bron i pob un sedd unoliaethol.

Fel yr awgrymais ar y dechrau, dydi canfyddiad heddiw ddim yn golygu y bydd Llafur yn colli deugain a mwy o seddi fis Mai - ond mae yn awgrymu y bydd nifer dda o seddi yn syrthio.  Mae hyn yn gadael Miliband mewn twll.  Mae ei strategaeth etholiadol wedi ei seilio ar ennill 35% o'r bleidlais.  Byddai hynny'n ddigon i Lafur gael mwyafrif llwyr.  Ond os ydi Llafur yn colli dau ddwsin neu fwy o seddi yn yr Alban yna maent angen mwy o bleidleisiau - 37% neu 38% o bosibl.  Dydi hynny ddim am ddigwydd. 

Dydi'r SNP ddim am gefnogi llywodraeth Doriaidd, felly mae'n edrych yn fwyfwy tebygol y bydd Miliband yn  brif weinidog ar ol mis Mai, ond y bydd ei weinyddiaeth yn gwbl ddibynol ar gefnogaeth yr SNP.  Mi fyddant yn rhoi cefnogaeth i Lafur ar yr amod eu bod hwythau yn dawnsio i gerddoriaeth bagpeip yr SNP - a bydd hynny yn golygu pwerau i'r Alban, triniaeth ffafriol i'r Alban, parch i'r Alban.  

Os nad ydi Cymru mewn sefyllfa gref i fargeinio yna mi fyddwn yn cael ein gadael ar ol - eto fyth.  Nid rhoi grym i Owen Smith ydi'r ffordd orau o gael Cymru mewn sefyllfa gref i fargeinio.  Yn wir, dyna'r ffordd leiaf effeithiol dan haul o wneud hynny.  Blaenoriaeth Owen a'i blaid ydi cael y fargen orau i weinyddiaeth Lafur newydd.  Mi gaiff buddiannau Cymru eu rhoi o'r neilltu fel arfer.  

Yn yr amgylchiadau newydd sydd ohonynt mae'n bwysig bod gan Cymru lais cryf ym mis Mai - a fydd ganddi hi ddim os ydym yn dychweld llwyth o Lafurwyr - rydym wedi pleidleisio i bobl felly ym mhob etholiad ers 1918 a rydan ni'n dal yn dlawd, yn dal yng nghefn pob ciw, yn dal i gael ein hanwybyddu.  

Mae'n bwysicach nag erioed bod cymaint a phosibl o aelodau seneddol Plaid Cymru yn cael eu dychwelyd ym Mis Mai - mae'r amgylchiadau newydd yn mynnu hynny.

Plaid Lafur Arfon yn mynd i ryfel

Ddim ar gael ar ipad mae gen i ofn.  Felly edrychwch yma os ydych yn defnyddio'r teclynnau hynny.

Gwersi i'w cymryd o ddigwyddiadau diweddar yn yr Alban

Mae'r hyn a ddywedwyd gan Andy Kerr - cyn weinidog cyllid yr Alban - wrth rhaglen Radio Scotland Crossfire ddoe yn dangos yn glir ffyrnigrwydd y rhyfel cartref sy'n difa'r Blaid Lafur yn yr Alban ar hyn o bryd.  Ond mae yna hefyd wers i Gymru: 

If I was a dinosaur I’d be quite offended to be compared to some of these [Scottish Labour] MPs. Dinosaurs left the planet and there was some hope for life afterwards. These people are not going to leave any hope for life in the Scottish Labour Party. [Their] line is to gloss this over and elect someone quickly. But if you don’t sort out the problem of who runs the party in Scotland, we’re not going to get anywhere. My campaign [for the Scottish Labour leadership] was very forceful on the powers of the leader of the Scottish Labour Party – not unsurprisingly, when you put that kind of pitch to MPs, you don’t get elected, and that’s what happened to me. I believe the SNP finance minister got a better deal out of the Labour government than I did. Scottish Labour created the Scottish Parliament and since then has tried to strangle it.

Mi aralleiriaf y ddau ran pwysicaf.  Ymddengys bod gweinidog cyllid SNP yn gallu cael ei ffordd gan lywodraeth Llafur tra nad oedd gweinidog cyllid Llafur yn gallu gwneud hynny.  Y rheswm am hynny ydi bod gweinidog SNP yn chwilio am y fargen orau i'r Alban.  Blaenoriaeth gweinidog Llafur ydi dangos ei ufudd-dod i'r Blaid Lafur Brydeinig.  Dydi llywodraeth San Steffan ddim am roi bargen dda i'r sawl sy'n ufudd - a does yna neb sy'n fwy ufudd na Carwyn Jones a'i weinyddiaeth.  Pa ryfedd bod Cymru ymysg gwledydd tlotaf Ewrop er i ni bleidleisio tros Lafur yn ddi baid ers 1918.

Ac mae yna ail wers.  Mae'n amlwg bellach bod y Blaid Lafur Albanaidd yn cael ei rhedeg o Lundain - a bod y syniad o Blaid Lafur Albanaidd yn rhith mewn gwirionedd.  Mae'n amhosibl dychmygu bod y Blaid Lafur Gymreig yn fwy annibynnol nag ydi un yr Alban - felly rhith ydi hithau hefyd.  Yn wir mae'r gwrthwyneb yn debygol o fod yn wir - mae pob dim rydym yn ei wybod am y Blaid Lafur Gymreig yn awgrymu ei bod yn ystyried bod yn  lleddf ac ufudd yn gryn rinwedd.  Mae'n debyg bod Carwyn Jones yn cael ei fwlio gan y Blaid Lafur yn Llundain yn union fel roedd yr anffodus Jonah Lamont hithau yn cael ei bwlio - ond efallai ei fod wedi ei ddofi i'r fath raddau nad yw'n sylweddoli hynny.  Os mai swyddfa cangen ydi'r Blaid Lafur Albanaidd, is swyddfa cangen ydi'r Blaid Lafur Gymreig.  

Ac mae yna drydydd gwers sy'n dod a'r ddwy arall at ei gilydd.  Gwastraff pleidlais ydi pleidlais i'r Blaid Lafur yng Nghymru - pleidlais tros is gangen o'r Blaid Lafur Brydeinig sydd ddim yn cael unrhyw barch gan hyd yn oed y Blaid Lafur - heb son am y pleidiau eraill.  Yr unig ffordd o ddefnyddio pleidlais yn effeithiol ydi trwy ei bwrw tros blaid sydd yn fodlon sefyll tros Gymru - ac mi'r ydan ni i gyd yn gwybod beth mae hynny'n ei olygu

A pha wleidydd sy'n credu bod Barnett yn deg _ _ _

_ _ _ cyn belled mai llywodraeth Llafur sydd yn Llundain?

Pwy sydd eisiau arwyddo bomiau?

Newydd ddod ar draws y ddelwedd fach yma o anghytundeb trydar rhwng Cynghorydd Llafur Bethel, Sion Jones, fi, Alaw Jones a rhywun arall di enw.  A dweud y gwir roeddwn wedi anghofio am y digwyddiad - a dwi'n deall bod Sion bellach wedi dileu rhai o'i sylwadau o'r trydarfyd.

Serch hynny mae'n ddiddorol bod un o bedwar cynghorydd Llafur Gwynedd, a pherson sy'n meddwl mai fo ydi'r person priodol i gynrychioli Arfon ym Mae Caerdydd yn teimlo y byddai'n hoffi arwyddo bomiau sy'n cael eu gollwng o uchder mawr i chwythu pobl i abergofiant.  Mae'r ffaith bod y Blaid Lafur yng Nghymru yn denu pobl sy'n arddel y math yma o ddyheuadau yn dweud pob dim sydd angen ei ddweud am yr hyn ydi'r blaid honno bellach.

Is etholiad Oban

Doedd yna ddim etholiad wedi bod yn yr Alban ers y refferendwm tan neithiwr, ond rydym wedi son sawl gwaith bod yna arwyddion bod pethau yn symud i gyfeiriad yr SNP - y twf anferthol yn ei  haelodaeth ac is setiau Albanaidd y polau Prydeinig er enghraifft.

Beth bynnag mae'r etholiad cyntaf ers y refferendwm - is etholiad cyngor yn ardal Oban yn Ucheldiroedd yr Alban - yn awgrymu bod yr arwyddion hynny yn rhai sydd a sylwedd iddynt gyda chynnydd o tros 16% yn y ganran o'r bleidlais a gafodd yr SNP.   Cafodd y blaid fwy o bleidleisiau cyntaf na'r ddwy brif blaid unoliaethol efo'i gilydd a methodd y Lib Dems ddod o hyd i ymgeisydd - er bod Oban wedi ei leoli mewn etholaeth a gynrychiolir ganddi ar lefel San Steffan.

Taeru du'n wyn - rhan 1

Roeddwn yn digwydd darllen y stori yma yn yr Independent yn gynharach heddiw.   Ymddengys bod un o aelodau seneddol y Toriaid - Philip Davies - o'r farn mai addysg rhyw mewn ysgolion sy'n gyfrifol am y 'cynnydd' yn y gyfradd beichiogrwydd ymysg merched yn eu harddegau.  Petai wedi cymryd tua tri munud i wneud mymryn o waith ymchwil byddai wedi gweld nad oes cynnydd wedi mewn beichiogrwydd o'r fath - yn wir mae beichiogrwydd ymysg merched yn eu harddegau yn is nad yw wedi bod ers 1969.

Dyma sylwadau Mr Davies ac oddi tan y sylwadau mae'r realiti.  

We have been having sex education in our schools for more than 40 years, and it was supposedly going to solve things such as teenage pregnancies and unwanted pregnancies.

Most of my constituents would probably conclude that the more sex education we have had since the early 1970s, the more teenage pregnancies and unwanted pregnancies we have had.

“Members do not want to hear this, but they might want to look at the evidence and then they might think that perhaps we should try less sex education in schools - or perhaps, even better, no sex education at all. That might be a better tactic.

Mae'r tueddiad i baldaruo rhagfarnau hyd yn oed os ydi"r rhagfarnau hynny yn tynnu'n gwbl groes i realaeth yn un o nodweddion amlycaf y wasg Gymreig wrth gwrs.  Mi fyddwn ni'n cael cip bach o bryd i'w gilydd ar stwff o'r fath yn y dyfodol - o Gymru a thu hwnt.  

Yr ymgyrch yn erbyn y Gwasanaeth Iechyd yng Nghymru

Does gen i ddim llawer o gydymdeimlad efo'r Blaid Lafur Gymreig yn wyneb yr holl ymysodiadau hysteraidd sydd wedi eu cyfeirio at  eu gofalaeth o'r Gwasanaeth Iechyd yng Nghymru maent yn eu derbyn o gyfeiriad y cyfryngau Seisnig.  Wedi'r cwbl does yna neb mwy parod i geisio dychryn pobl i bleidleisio trostynt na'r Blaid Lafur Gymreig.  Ac  roedd Carwyn Jones yn fwy na pharod i ymgyrchu ochr yn ochr efo'r Toriaid a'r Daily Mail i amddifadu pobl yr Alban o'r cyfle i adeiladu cymdeithas decach yn eu gwlad nhw.  

Ond mae gen i gryn dipyn o gydymdeimlad efo gweithwyr y Gwasanaeth Iechyd yng Nghymru.  Un o sgil effeithiadau troi'r Gwasanaeth Iechyd yng Nghymru yn bel droed wleidyddol ydi bod y 72,000 o bobl sydd yn gweithio i'r Gwasanaeth Iechyd yn cael eu pardduo.  Sgil effaith arall ydi bod beirniadaeth rhesymol o'r ffordd mae'r Blaid Lafur yn rhedeg y Gwasanaeth Iechyd yng Nghymru yn cael ei lesteirio. Mae'n hawdd i Mark Drakeford ateb pob beirniadaeth trwy honni mai hysteria etholiadol sydd ar waith.

Dwi ddim yn amau am funud y bydd ymgyrch y Toriaid a'r Daily Mail yn llwyddiannus yn Lloegr - ond gallai niweidio'r Toriaid yng Nghymru.  Mae agwedd y cyhoedd yng Nghymru tuag at y Gwasanaeth Iechyd yn fwy cadarnhaol nag ydyw yn Lloegr, a'r Gwasanaeth Iechyd ydi prif gyflogwr y wlad.  Mae bron pawb sy'n byw yng Nghymru yn gwybod bod eu Gwasanaeth Iechyd a'i gweithwyr yn ofalgar ac eithaf effeithiol.  Dydi'r darlun o wasanaeth sydd yn methu'n llwyr ddim am daro deuddeg - mae gan bron i bawb brofiad o'r Gwasanaeth Iechyd - a phrofiad cadarnhaol ydi hwnnw yn amlach na pheidio.

Dwi ddim mor siwr bod deilydd sedd ymylol Bro Morgannwg tros y Toriaid yn ddoeth iawn i eistedd wrth ymyl Jeremy Hunt yn nodio pan oedd hwnnw'n mynd trwy'i bethau heddiw - a dydw i ddim yn siwr bod brwdfrydedd y Toriaid Cymreig i gysylltu eu hunain efo ymgyrch hysteraidd y Daily Mail yn syniad rhy wych chwaith.

Blas o'r hyn sydd o flaen Llafur Cymru tros y misoedd nesaf

Dydi Cymru a'i phroblemau byth, byth, byth ymysg y meysydd sy'n derbyn sylw mewn etholiadau San Steffan.  Mi fydd Etholiad Cyffredinol 2015 yn wahanol.  Rydym eisoes wedi cael straeon sy'n portreadu Cymru fel gweriniaeth fanana yn y Mail, y Telegraph a'r Express ac mi fydd yna lawer mwy o hynny tros y misoedd nesaf.  Wele dudalen flaen Daily Mail 'fory.

Does gan y cyfryngau print Toriaidd ddim y mymryn lleiaf o ddiddordeb yng Nghymru wrth gwrs.  Y rheswm rydym yn cael y sylw ydi mai dim ond yng Nghymru mae yna weinyddiaeth Lafur yn y DU, ac mi gaiff y weinyddiaeth honno ei beirniadu yn ddi drugaredd am fisoedd yn null unigryw a hysteraidd y papurau Seisnig Toriaidd.  Y wers ar ddiwedd pob stori ydi y bydd Miliband - o gael y cyfle - yn gwneud yr un peth i'r DU a mae Carwyn Jones wedi ei wneud i Gymru.  

Dydi'r Blaid Lafur Gymreig ddim wedi arfer derbyn beirniadaeth cyfryngol gan bod y cyfryngau Cymreig yn ei phoced, ac mae Carwyn yn ymddwyn fel petai rhyw drosedd yn erbyn trefn naturiol y Bydysawd wedi ei gyflawni pan mae'n derbyn beirniadaeth gan wleidyddion y gwrthbleidiau ym Mae Caerdydd.   Bydd yn ddiddorol gweld sut mae Llafur Cymru yn ymateb i'r amgylchiadau anghyfarwydd sydd o'i blaen tros y misoedd nesaf.  

Is setiau Albanaidd y polau Prydeinig

Mae dod i gasgliadau o is setiau polau Prydeinig yn beth eithaf perygl i'w wneud - mae is setiau yn fach sy'n golygu bod y pol yn llai cywir na pholau o 1,000 a does yna ddim sicrwydd bod cydbwysedd cymdeithasegol y sampl yn gywir chwaith.

Ond wedi dweud hynny mae is setiau Albanaidd y polau Prydeinig sydd wedi eu cymryd ers y refferendwm yn hynod gyson eu canfyddiadau.  Maent yn awgrymu bod pleidlais y Lib Dems a Llafur yn chwalu tra bod pleidlais yr SNP yn cynyddu'n sylweddol.  Yn wir mae rhai ohonynt yn awgrymu bod cefnogaeth yr SNP wedi dwblu tra bod pleidlais y Lib Dems a Llafur wedi haneru.  Mae is setiau'r ddau bol diweddaraf yn awgrymu bod Llafur yn drydydd y tu ol i'r Toriaid.  

Mae is set Albanaidd diweddaraf Populus yn rhoi 35% i'r SNP, 24% i'r Toriaid, 21% i Lafur a 10% i'r Lib Dems, tra bod is set Albanaidd diweddaraf YouGov yn rhoi 41% i'r SNP, 20% i'r Toriaid, 19% i Lafur a 9% i'r Lib Dems.  Y canlyniad yn etholiad San Steffan 2010 oedd Llafur 42%, SNP 20%, Lib Dems 17% a'r Toriaid 19%.  

Petai pleidlais y Lib Dems a Llafur yn haneru, un yr SNP yn dwblu a'r Toriaid yn cynyddu eu pleidlais rhyw fymryn mi fyddai etholiad 2015 yn gyflafan.  Os ydi fy syms i yn gywir - ac maen nhw'n amlach na pheidio - byddai gan y Toriaid 5 sedd, Llafur tair, y Lib Dems 2 a'r SNP 49. 

Rwan mae yna amser cyn etholiad 2015, gallwn fentro y bydd y cyfryngau torfol yn gwneud eu gorau fel arfer i droi'r etholiad yn un Brydeinig, gallai Llafur yr Alban wella eu proffeil trwy gael gwell arweinydd na'r greadures di glem sy'n eu harwain ar hyn o bryd.  Gallai pob math o bethau eraill ddigwydd.  

Ond petawn i yn gyfrifol am ymgyrch  Blaid Lafur neu'r Lib Dems Albanaidd, byddwn yn cael cryn drafferth i gysgu'r nos.

Cyngor Penfro yn gwneud smonach - eto fyth

Blogiad Gwilym Owenaidd sydd gen i heddiw mae gen i ofn - blogiad sy'n cwyno am ymddygiad cyngor lleol - er go brin y bydd Gwil yn cwyno am Gyngor Penfro gan nad ydi hwnnw yn cael ei arwain gan Blaid Cymru.

Beth bynnag, mae penderfyniad y cyngor  heddiw i roi pecyn diswyddo gwerth £330,000 i'w prif weithredwr yn rhyfeddol. Bryn Parry Jones. Daethwyd i'r penderfyniad y tu ol i ddrysau caedig.   

Ystyriwch y sefyllfa mewn dirfi calon.  Mae cyflog blynyddol Mr Jones yn £195,000 - mwy na'r un prif weithredwr arall yng Nghymru.  Mae'n ymddangos bod rhedeg ymerodraeth Penfro yn teilyngu mwy o gyflog - o lawer - na Carwyn Jones, David Cameron nag Alex Salmond.  Mae tua miliwn o weithwyr llywodraeth leol tros y DU yn ennill llai na £22,000 y flwyddyn.  Petai Penfro yn gyngor effeithiol efallai y byddai'r cyflog grotesg o uchel yma'n werth ei dalu.  Ond dydi o ddim - newydd ddod allan o fesurau arbennig mae'r cyngor.

Daeth Swyddfa Archwilydd Cymru i'r casgliad bod rhai o drefniadau pensiwn Mr Jones yn anghyfreithlon, er i'r heddlu fethu a dod o hyd i dystiolaeth bod gweithred anghyfreithlon wedi ei chyflawni.  Mae'r cyngor wedi pasio pleidlais o ddiffyg hyder ynddo yn ddiweddar.  Ac eto mae'n derbyn pecyn diswyddo a fyddai'n cymryd pymtheg mlynedd o waith i lawer o weithwyr y cyngor ei ennill.  

Mae yna fwy i benderfyniad fel hyn na gwastraffu arian cyhoeddus - mae'n tanseilio moral  gweithwyr llywodraeth leol.  Mae'r argyfwng ariannol wedi arwain at doriadau mewn llywodraeth leol, ac mae hynny yn ei dro wedi arwain at i lawer o weithwyr orfod ysgwyddo cynnydd sylweddol yn eu dyletswyddau ar yr union amser pan mae eu cyflog wedi aros yn yr unfan a phan mae eu safon byw wedi syrthio.  Mi fydd Cyngor Penfro yn gofyn am fwy o aberth gan y sawl sy'n gweithio iddo a'r sawl mae'n ei wasanaethu tros y blynyddoedd nesaf - a mwy, a mwy a mwy.  Ac mi fyddan nhw'n gwneud hynny o dan gysgod y penderfyniad yma.

Mae'n anodd gweld pam goblyn y dylai gweithwyr cyngor sy'n gwobreuo methiant yn hael i bobl sydd ar ben y domen, deimlo unrhyw angen o gwbl i roi o'u gorau i'w swyddi a'u cyflogwr.

Datganoli - pel droed etholiadol.

Ni ddylai neb synnu gormod bod yr addewid enwog i ddatganoli pwerau sylweddol i'r Alban bellach wedi troi yn fater o ffraeo rhwng y Toriaid a Llafur.  Mae gen i ofn mai felly y bydd San Steffan yn gweithio - yr etholiad nesaf ydi'r peth pwysicaf yn y lle hwnnw - a'r agosaf ydi'r etholiad hwnnw y mwyaf ydi'r tueddiad i droi pob diferyn o ddwr trwy rhyw felin etholiadol neu'i gilydd.

Cyn refferendwm Medi 18 y digwyddiad hwnnw oedd y peth pwysicaf yn y Byd i wleidyddion unoliaethol San Steffan.  Felly roedd unrhyw gelwydd yn dderbyniol cyn belled a'i fod yn etholiadol effeithiol.  Roedd hi hyd yn oed yn dderbyniol i arweinwyr y pleidiau unoliaethol sefyll ysgwydd wrth ysgwydd a dweud yr un peth - rhywbeth sydd ond yn digwydd os oes yna ymysodiad terfysgol neu ryfel.  

Ond o Fedi 19 roedd y refferendwm yn ddwr o dan y bont - a'r peth pwysig rwan ydi Etholiad Cyffredinol 2015 ac unrhyw is etholiadau sy'n dod cyn hynny.  Felly mi gaiff datganoli i'r Alban ei drafod yng nghyd destun yr etholiadau hynny a'i drin fel mater etholiadol arferol - lle mae un plaid yn ei ddefnyddio i geisio ennill mantais tros blaid arall.  

Gallwn ddisgwyl ddatganoli pwerau i'r Alban (a Chymru) barhau i gael ei drin fel pel droed gwleidyddol tan ar ol yr Etholiad Cyffredinol.

Cefnogi a chynnal y pleidiau unoliaethol

Felly ar ol eu llwyddiant yn refferendwm yr Alban mae'r prif sianelau teledu Prydeinig wedi penderfynu y byddai'n syniad da rhoi gwahoddiad i'w hoff bleidiau gwledyddol i gymryd rhan mewn cyfres o ddadleuon teledu y flwyddyn nesaf - a felly roi mantais amlwg i'r pleidiau hynny tros pob plaid arall.  Bydd y dywydedig sianelau wrth reswm yn adlewyrchu dymuniadau eu hoff bleidiau yn y ffordd y byddant yn ymdrin a'r etholiad, ac mae'n siwr bod gwthio y pleidiau eraill o'r neilltu yn cyd fynd a hynny'n iawn.

Mae gan y Blaid Werdd yr un faint o Aelodau Seneddol na sydd gan UKIP.  Mae gan Plaid Cymru a'r SNP fwy o Aelodau Seneddol nag UKIP. Mae'r un peth yn wir am y DUP, Sinn Fein a'r SDLP gyda llaw.  Mae gan yr SNP fwy o aelodau na'r Lib Dems ac UKIP.  Mae'r polau piniwn yn awgrymu bod yr SNP ymhell o flaen hoff bleidiau'r Bib, Sky Ch4 ac ITV yn yr Alban - hyd yn oed ar lefel San Steffan.  Mae'r polau a'r marchnadoedd betio hefyd yn awgrymu y bydd gan yr SNP fwy o Aelodau Seneddol nag UKIP ar ol etholiad 2015. Cafodd y Blaid Werdd fwy o bleidleisiau a mwy o seddi na'r Lib Dems yn yr etholiadau 'cenedlaethol' diwethaf - etholiadau Ewrop eleni.

Ond dydi realiti etholiadol tros y DU yn cyfri am ddim i'r sawl sy 'n edrych ar y Byd trwy lygaid Llundeinig.  Yr hyn sy'n bwysig ydi hyrwyddo canfyddiad penaethiaid sianelau teledu sy'n byw yn ardal Llundain o'r tirwedd gwleidyddol - ac mi gaiff pawb arall y canfyddiad unllygeidiog hwnnw wedi ei stwffio i lawr eu corn gyddfau - os ydynt eisiau hynny neu beidio.  

Does yna ddim byd newydd o dan yr haul.  

UKIP 2

Mae gan Glyn Erasmus bwynt yn yr erthygl isod a ymddangosodd ar ei gyfri trydar @Erasmo y bore 'ma (cliciwch ar y ddelwedd i'w chwyddo). Mae'r syniad bod gwleidyddiaeth cadarnhaol yn fwy llwyddiannus na gwleidyddiaeth negyddol wedi gwreiddio yn ddiweddar - ond mae UKIP yn brawf y gall gwleidydda negyddol weithio yn well na gwleidydda cadarnhaol o dan rhai amgylchiadau.

Ond dwi'n meddwl bod yna fwy i dwf UKIP na chyfuniad o wleidydda negyddol a sylw di ben draw gan y cyfryngau.  

Roeddwn yn arfer meddwl mai rhywbeth tros dro oedd UKIP - cynnyrch y Glymblaid Tori / Lib Dem.  Mae'r Glymblaid wedi llusgo'r Toriaid i'r Chwith gan adael lle ar y Dde i UKIP tra'n cymryd lle'r Lib Dems fel bwced pleidleisiau protest.  Mi fyddai  diwedd y Glymblaid wrth gwrs yn dod a'r amgylchiadau hynny i ben, a byddai cefnogaeth UKIP yn cilio yn sgil hynny.

Erbyn hyn dwi ddim mor siwr bod hyn am ddigwydd.  Mae'n bosibl bod rhywbeth mwy sylfaenol wedi digwydd a bod cyfuniad o newidiadau cymdeithasol yn y DU, cwymp cyson yn safonau byw carfanau sylweddol, anghyfartaledd economaidd y DU  a siniciaeth cyffredinol tuag at y system wleidyddol wedi sigo'r hen gyfundrefn etholiadol.

O safbwynt cenedlaetholwr Cymreig gall edrych ar y twf yng nghefnogaeth UKIP fod yn brofiad digon anghyfforddus.  Ond mae yna ffordd arall o edrych ar bethau.  Mae'r grymoedd sydd wedi arwain at dwf UKIP hefyd wedi arwain at dwf yr SNP yn yr Alban, a fel y gwelwyd yn y blogiad diwethaf, twf cenedlaetholwyr a'r Chwith yn Iwerddon.  

Mae yna bethau sy'n gyffredin rhwng UKIP a'r SNP - er bod eu gwleidyddiaeth sylfaenol yn wahanol iawn.  Mae gan y ddwy blaid bolisi canolog sy'n hynod wrth sefydliadol - gadael y DU yn achos un plaid a gadael yr Undeb  Ewropiaidd yn achos y llall.   Mae hyn yn rhoi delwedd wrth sefydliadol i'r ddwy blaid - ac mae  hynny'n gweddu efo agweddau llawer o bobl yn yr oes sydd ohoni.  Dydi gwleidydda 'saff' a 'pharchus' ddim yn taro deuddeg ar hyn o bryd - ac mae hynny'n debygol o barhau  yn y dyfodol.  

Mae'n debyg gen i bod yna were i genedlaetholwyr Cymreig yn hynny.  

Is etholiadau eraill yr wythnos ddiwethaf.

Mae'n ddigon naturiol bod cryn son wedi bod am yr is etholiadau a gynhalwyd yn Lloegr yr wythnos ddiwethaf.  Roedd yna is etholiadau eraill ddydd Gwener - yng Ngweriniaeth Iwerddon.  Cynhalwyd yr is etholiadau yn Ne Orllewin Dulyn a Roscommon De Leitrim - y naill yn etholaeth drefol a thlawd iawn a'r llall yn etholaeth wledig a cheidwadol.  

Mae'r newidiadau mewn patrymau pleidleisio ers 2007 yn syfrdanol - ond yn wahanol i 'r hyn ddigwyddodd yn Lloegr, pleidiau'r Chwith sydd wedi ennill tir i raddau syfrdanol yn Ne Orllewin Dulyn, ac annibynwyr gwrth sefydliadol (a'r Chwith i raddau llai) sydd wedi elwa yn Roscommon / De Leitrim.

UKIP 1

Cyn mai stori fawr y funud ydi llwyddiant UKIP yn is etholiad Clacton ddoe a pherfformiad cryf y blaid Adain Dde yn Rochester waeth i mi gyfrannu fy mewath cyn bod pawb arall wrthi.  

Y peth cyntaf i'w ddweud ydi bod y symudiadau hyn yn y patrymau pleidleisio yn sylweddol.

Clacton:

UKIP +60%

Toriaid -18%

Llafur -14%

Lib Dems -12%

Heywood:

UKIP +36%

Toriaid -15%

Llafur +1%

Lib Dems -18%

Yr ail beth i'w ddweud ydi bod symudiadau tebyg i'r rhain yn weddol gyffredin mewn is etholiadau Prydeinig.  Mae yna lawer iawn y gellid cyfeirio atynt, ond efallai mai'r rhai enwocaf ydi'r gyfres o bedair is etholiad yn wyth degau cynnar y ganrif ddiwethaf.  Cyd destun yr etholiadau hynny oedd ffraeo mewnol a hollt yn y Blaid Lafur a arweiniodd at ffurfio'r SDP a'r cytundeb etholiadol rhwng y blaid honno a'r Rhyddfrydwyr.

Reit ta, beth ddigwyddodd bryd hynny?

Croydon

Rhyddfrydwyr +29.5%

Toriaid -18.9%

Llafur -14.1%

Crosby 

SDP +43.8% (o gymharu a phleidlais y Rhyddfrydwyr)

Toriaid -17.1%

Llafur -15.2%

Bermondsey 

Rhyddfrydwyr +50.9%

Llafur -37.5%

Toriaid -19.4%

Glasgow Hill Head

SDP +19%  (o gymharu a phleidlais y Rhyddfrydwyr)

Toriaid -14.4%

Llafur -8.5%

Roedd y symudiadau yn sylweddol.  Ond wnaethon nhw ddim arwain at newid anferth yn yr etholiad canlynol yn 1983.  Er i bleidlais y Rhyddfrydwyr a'r SDP rhyngddynt godi o 14.4% y Rhyddfrydwyr yn 79 i bleidlais gyfunol o 25.4%, wnaeth hynny ddim arwain at lawer iawn o seddi i'r glymblaid newydd - ond arweiniodd at gynnydd sylweddol yn y nifer o seddi a gafodd y Toriaid trwy hollti pleidlais y Chwith.

Toriaid - 42.4% a 397 sedd

Llafur - 27.6% a 209 sedd

Rhyddfrydwyr / SDP - 25.4% a 23 sedd.

Y Dde sydd wedi hollti y tro hwn wrth gwrs, a gellid dadlau y gallai rhywbeth tebyg ddigwydd yn 2015 gyda llawer o seddi Toriaidd yn cwympo i Lafur oherwydd bod pleidlais y Dde ar chwal.  Mae hynny'n sicr yn bosibl - ac mae yna gryn dystiolaeth o'r polau - a rhywfaint o etholiadau neithiwr (er i bawb waedu pleidleisiau i UKIP yn Clacton) - bod UKIP yn cymryd mwy o bleidleisiau gan y Toriaid na Llafur.  Serch hynny mae pethau wedi dod yn eu blaen ers 1983 a bydd UKIP yn gwybod sut i dargedu seddau yn well nag oedd y Glymblaid bryd hynny - ond mi fyddwn i'n fodlon betio y bydd yna fwy o aelodau seneddol o'r SNP yn San Steffan ar ol etholiad 2015 na fydd yna o rai UKIP, beth bynnag ddigwyddodd neithiwr.

Britain First ac UKIP yn ffrindiau unwaith eto

Mae'n dda gweld bod Britain First yn cefnogi UKIP yn is etholiadau heddiw.  Am wybodaeth pellach am y blaid bach ddymunol hon gweler yma.

Carwyn Jones yn cael ei wobr

Felly er gwaetha'r holl lyfu a llempian yn ystod ymgyrch refferendwm yr Alban gan Blaid Lafur Cymru yn gyffredinol a Carwyn Jones yn benodol, dydi Cameron ddim yn cynnig unrhyw beth i Gymru ag eithrio'r peth diwethaf yn y Byd mae o a'i blaid ei eisiau - pwerau tros dreth incwm.

Mi gofiwch i res o Aelodau Seneddol Llafur wneud eu ffordd i Glasgow i ddweud wrth yr Albanwyr y dylent aros yn y DU, ac i Carwyn fod i fyny ac i lawr fel io io yn bygwth defnyddio ei feto dychmygol i atal yr Alban gael defnyddio'r bunt.  

Os oedd Carwyn yn gobeithio cael diolch gan Cameron, cafodd ei siomi.  Ond ddylai hyn ddim bod yn syndod wrth gwrs - mae bod yn wrthnysig yn ffordd gwell o lawer o gael canlyniadau nag ydi bod yn ufudd.  Mae'r Alban newydd fygwth torri'n rhydd oddi wrth y DU, dydi llywodraethau Prydeinig ddim eisiau i hynny ddigwydd.  O ganlyniad bydd Barnett - sy'n ffafrio'r Alban ar draul Cymru - yn aros.  

Mae Carwyn newydd dreulio amser yn gwneud sioe fawr o'i ufudd-dod - ac o ganlyniad dydi llywodraeth y DU ddim ei ofn o na Chymru.  Ac o ganlyniad y cwbl fydd Cymru yn ei gael ydi'r hyn fydd eraill yn teimlo fel ei roi iddi.  

Wneith pethau ddim newid hyd bod Cymru 'n ethol llywodraeth efo tipyn o asgwrn cefn mae gen i ofn.  

Datganoli ac annibyniaeth yn yr Alban

Dwi'n dyfynnu'r isod o ddatganiad i'r wasg gan yr SNP.  

Findings from the Panelbase poll, carried out between 29 September and 1 October and commissioned by the SNP, found that 71 per cent of people support control over all tax raised in Scotland, 75 per cent support control over all welfare and benefits – while 65 per cent support control of policy on the state pension, 66 per cent support control over all areas of government policy except foreign affairs and defence, 68 per cent support control of oil and gas revenue generated in Scottish waters, and 54 per cent support control over broadcasting.

Mae'n ymddangos bod mwyafrif clir - weithiau clir iawn - o blaid datganoli bron iawn i pob pwer o San Steffan i Gaeredin.  Yn wir mae'n debyg bod y rhan fwyaf o Albanwyr eisiau i pob grym ag eithrio materion tramor ac amddiffyn fod yn Holyrood.  

Mae yna rhywbeth yn ddigon rhyfedd am y canfyddiad yma.  Mae Trident yn amhoblogaidd yn yr Alban, mae rhyfeloedd tramor di ddiwedd y DU yn amhoblogaidd yn yr Alban ac mae agwedd llywodraeth y DU tuag at yr Undeb Ewropiaidd yn a,hoblogaidd hefyd.  Mewn geiriau eraill mae yna agweddau eang iawn ar bolisiau tramor ac amddiffyn y DU sydd yn amhoblogaidd yn yr Alban.  

Sut mae egluro'r anghysonndeb ymddangosiadol yma?  Wel mae'n anodd - ond un ffordd o edrych ar bethau ydi fel hyn.  Mae mwyafrif clir o bobl yr Alban yn derbyn mai Holyrood ydi'r lle priodol i wneud penderfyniadau am fywyd cenedlaethol y wlad, ond bod rhai ymhlith y mwyafrif yna yn ystyried bod cymryd y cam olaf a thorri'n rhydd yn llwyr yn gam seicolegol nad ydynt yn barod amdani eto.  

Ond dydi hynny ddim yn golygu na fyddant byth yn barod i gymryd y cam hwnnw.  Os bydd pwerau sylweddol yn cael eu datganoli tros y blynyddoedd nesaf gan adael nesaf peth i ddim ar ol ag eithrio amddiffyn a materion tramor, bydd materion tramor ac amddiffyn yn troi i fod yn faterion fydd yn diffinio'r hyn ydi'r Undeb i lawer o Albanwyr - ac os digwydd hynny daw annibyniaeth yn eithaf cyflym i ddilyn.

Gwers fach i Gwilym Owen ynglyn a phropoganda gwleidyddol

Mae gan Gwilym Owen pob hawl i'w farn wrth gwrs, ac mae ganddo hefyd pob hawl i ddatgan ei farn yn y golofn bropoganda mae Golwg wedi bod mor garedig a'i rhoi iddo. Serch hynny mi fyddai'r golofn bropoganda tipyn yn well petai'n cymryd mymryn o drafferth i sicrhau ei bod yn ffeithiol gywir.  Yn anffodus anaml y bydd Gwilym yn trafferthu i wneud hynny, dydi'r wythnos yma ddim yn eithriad.

Cyferbynu sefyllfa'r Blaid ag un yr SNP ydi byrdwn y truth y tro hwn.  Ymddengys bod pob dim yn hardd yng ngardd y blaid genedlaetholgar Albanaidd tra bod gardd y cenedlaetholwyr Cymreig wedi ei gorchuddio gan ddrain ac ysgall.  Yn anffodus mae'r ddadl wedi ei hadeiladu yn rhannol ar ffeithiau ffug.  

Er enghraifft efallai bod Gwil yn meddwl bod yr SNP yn ymddangos yn 'gwbl unfryd a chadarn ei pholisiau', ond y rheswm mae'n meddwl hynny ydi oherwydd nad yw'n dilyn gwleidyddiaeth yr Alban.  Mae yna ffraeo cyson oddi mewn i'r SNP, ac mae hynny wedi bod yn wir erioed.  Ers etholiad Holyrood yn 2011 mae tri o Aelodau Senedd yr Alban yr SNP wedi gadael y blaid, un ohonyn nhw yr wythnos diwethaf.  Yn wir oherwydd yr ymadawiadau tennau iawn ydi mwyafrif yr SNP yn Holyrood ar hyn o bryd.  Gwrthwynebiad i bolisi'r SNP i aelodaeth o NATO ydi asgwrn y gynnen.  Dwi ddim yn meddwl i'r Blaid golli cymaint ag un aelod cyffredin heb son am aelod etholedig yn sgil y 'glamp o broblem' mae Gwil yn honni sydd gan Leanne yng Ngwynedd - yr anghydfod ynglyn  a'r drefn cynllunio newydd.

Mae'n wir y byddai unrhyw blaid wleidyddol yn rhoi ei chil ddannedd i gael treblu eu haelodaeth mewn deg diwrnod fel y gwnaeth yr SNP yn ddiweddar - yn arbennig felly plaid Gwilym sydd wedi gweld ei haelodaeth yn syrthio trwy'r llawr ers naw degau'r ganrif ddiwethaf.  Ond dydi hi ddim yn wir nad ydi'r Blaid wedi gweld cynnydd o ran aelodau newydd - yn wir cafwyd cynnydd  digon parchus yn sgil refferendwm yr Alban.  

Mae Gwil hefyd yn awyddus iawn i ddyfynu'r pol hwnnw oedd wedi canfod mai 3% yn unig o etholwyr Cymru sydd o blaid annibyniaeth, ond wnaeth o ddim trafferthu son bol piniwn a gyhoeddwyd tua'r un pryd oedd yn rhoi'r gefnogaeth chwe gwaith hynny.  Fel y Bib o'i flaen wnaeth o ddim son am ganfyddiadau trawiadol eraill y pol chwaith - gwendid etholiadol y Blaid Lafur Gymreig a'r ffaith bod mwyafrif clir o etholwyr eisiau mwy o bwerau o lawer i'r Cynulliad Cenedlaethol.  Methiant plaid Gwilym i fynd i'r afael a'i anghytuno mewnol ei hun sy'n gyfrifol am y ffaith bod y Cynulliad efo cyn lleied o bwerau ar hyn o bryd. 

Ac wedyn mae Gwil o'r farn bod twf UKIP yng Nghymru yn gur pen i'r Blaid, ond nad yw hyn yn broblem i'r SNP.   Wel, mae'n wir bod gan UKIP fwy o gefnogaeth yng Nghymru na 'r Alban ond mi gostiodd twf UKIP yn yr Alban sedd i'r SNP yn etholiad Ewrop, tra ei bod yn debyg i lwyddiant UKIP mewn ardaloedd fel Merthyr a Chaerffili fod o gymorth i'r Blaid gadw ei sedd Ewropiaidd.  Ond o edrych i 2015 a 2016 mae'r dealltwriaeth mwyaf elfennol o natur cymdeithasegol a daearyddol cefnogaeth UKIP yn dangos yn gwbl glir nad Plaid Cymru sydd a'r mwyaf i'w ofni gan UKIP - o bell, bell ffordd.  

Mi soniais i ar y cychwyn mai colofn bropoganda ydi'r hyn mae Gwil yn ei gynhyrchu yn Golwg bellach, ond fel rhywun sy'n cadw blog sy'n ymarfer propoganda mae gen i bwt o gyngor i Gwil.  Mae propoganda yn gweithio'n well pan mae'r propogandydd yn cael ei ffeithiau'n gywir ac yn gochel rhag defnyddio ffeithiau ffug.  Hygrededd ydi prif arf y propogandydd. 

Gair o gyngor i Paul Flynn

Felly mae blog Paul Flynn wedi dod ar draws y marchnadoedd betio gwleidyddol - ac mae o wrth ei fodd bod y marchnadoedd hynny yn awgrymu bod Albert Owen am gadw Ynys Mon i Lafur.  Wel, y marchnadoedd ydi'r marchnadoedd, maen nhw'n gywir weithiau ac yn anghywir dro arall - neu fyddai neb yn trafferthu betio.  Ond tybed os ydi 'r sawl sydd wedi rhoi eu pres ar Lafur ym Mon wedi edrych ar hanes etholiadol diweddar yr etholaeth yn fanwl?

Yn is etholiad y Cynulliad Cenedlaethol y llynedd cawsant lai nag 16% o'r bleidlais.  Yn yr etholiadau cyngor a gynhalwyd ynghynt yn y flwyddyn cawsant 17% a thair sedd.  Yn etholiadau Ewrop eleni cawsant ganran digon tebyg o'r bleidlais.  Dydi hyn ddim yn sail cadarn i adeiladu at etholiad cyffredinol.

Yn bwysicach fyth efallai mae Ynys Mon yn etholaeth anarferol - ychydig iawn, iawn o bleidleisiau Lib Dem sydd ar gael yno.  Mae'r Dib Lems yn wanach ar Ynys Mon nag yn unman arall yng Nghymru bron a bod.  Mae hyn yn bwysig oherwydd mai i gyn bleidleiswyr Lib Dem mae'r diolch bod Llafur ar y blaen yn y polau 'cenedlaethol' ar hyn o bryd.  Mae Llafur yn colli pleidleisiau i UKIP, ond yn ennill mwy gan gyn Lib Dems tros y DU.  Does yna ddim amheuaeth bod Llafur yn colli pleidleisiau i UKIP yn Ynys Mon - ond does yna ddim pleidleisiau Lib Dem i 'w digolledu.  Does dim ffynhonell pleidleisiau newydd i Lafur ym Mon.

Felly gair o gyngor sydd gen i Paul - mae'n bosibl y bydd Llafur yn cadw Ynys Mon - ond fyddwn i ddim yn cyffwrdd pris fel 1/4 efo polyn.  Mi fyddai'n gas gen i ei weld yn colli pres.