Yr unig blaid unedig?

Rydan ni wedi son eisoes am oblygiadau posibl agosatrwydd refferendwm Ewrop ag etholiad y Cynulliiad.  Heb fynd i ail adrodd y stori, awgrymais bod dau bosibilrwydd:

1). Bod yr etholiad yn cael ei dominyddu'n llwyr gan naratif Prydeinig.  Byddai hynny'n dda i'r pleidiau unoliaethol, ac yn arbennig felly UKIP

2). Bod yr ymgyrch etholiadol yn cael ei dominyddu i'r fath raddau gan yr ymgyrch Ewrop fel nad oes fawr o neb yn sylwi arni, a bod hynny 'n llusgo'r cyfraddau pleidleisio tua'r llawr.  Byddai hynny - mae'n debyg - yn llesol i Blaid Cymru.

Ond o weld y trydariad isod gan AS Aberconwy, Guto Bebb mae rhywbeth arall yn fy nharo.

Mae Guto'n gwbl gywir bod ymddangosiad David Jones (AS Gorllewin Clwyd) gydag UKIP yn rhoi hygrededd i'r blaid wrth Ewropiaidd ymysg Toriaid, ac felly yn ei gwneud yn llai tebygol y bydd Janet Finch Saunders yn cael ei hailethol.  Ond yr hyn sy'n fwy arwyddocaol ydi'r ffaith ydi bod ymgyrchu yn erbyn yr Yndeb Ewropiaidd yn bwysicach i David Jones nag amddiffyn sedd ei protoge, a bod y Toriaid yn fodlon ffraeo'n gyhoeddus tros y mater.  Rydym wedi clywed ffraeo felly ar lefel gweinidogol tros y dyddiau diwethaf wrth gwrs.  Y gwir ydi bod ffraeo am Ewrop yn rhan  o DNA y Toriaid.  Meddyliwch am y naw degau.  Ychwanegwch at hynny'r ffaith bod tyndra eisies yn bodoli oherwydd y newidiadau arfaethiedig yn y ffiniau etholiadol am gael effaith hynod niweidiol ar y Toriaid yng Nghymru, a bod cystadleuaeth chwyrn am y seddi 'diogel'.  Mae yna bosibilrwydd cryf o ffraeo Toriaidd go iawn yn yr wythnosau sy'n arwain at yr etholiad ym mis Mai.  Dydi etholwyr ddim yn hoff o bleidiau sy'n chwifio eu dillad budur yn gyhoeddus.

A daw hynny a ni at y Blaid Lafur - mae'r blaid honno wedi symud o ddisgyblaeth haearnaidd o dan Tony Blair lle nad oedd neb yn cael dweud fawr ddim i'r eithaf arall lle mae pawb yn cael credu beth maen nhw ei eisiau, dweud beth maen nhw ei eisiau a ffraeo'n gyhoeddus am beth bynnag maen nhw ei eisiau.  Ac wedyn dyna UKIP sydd heb ddewis ymgeiswyr rhanbarthol yng Nghymru eto oherwydd ffraeo mewnol, sydd a'r rhan fwyaf o'u ychydig aelodau etholedig wedi ymddiswyddo, lle mae llythyrau maleisus yn cael eu dosbarthu'n fewnol gan aelodau UKIP am wleidyddion blaenllaw UKIP.

Mae hynny'n gadael y Dib Lems a Phlaid Cymru.  Go brin y bydd y cyntaf o 'r rhain yn ffactor arwyddocaol fis Mai, sy'n gadael y Blaid.  Bydd y Blaid yn ol pob tebyg yn cael ei hun yn y sefyllfa  o fod yr unig blaid arwyddocaol fydd yn wynebu'r etholiad ym mis Mai yn unedig, tra bod pawb arall yn ffraeo ymysg ei gilydd yn gyhoeddus.  Mae'r sefyllfa yna'n anarferol os nad unigryw - ac mae'n sefyllfa sy'n cynnig cyfleoedd i elwa'n etholiadol.

Gair olaf am y tro ar yr etholiadau Gwyddelig

Mae etholiadau Gweriniaeth Iwerddon wedi gadael y wlad yn rhywle nad yw wedi bod o't blaen.  Mae'r ddwy blaid geidwadol Rhyfel Cartref yn debyg iawn o ran maint gyda FG yn colli sleisen enfawr o'i phleidleisiau ac i raddau llai ei TDs.  Perfformiodd y blaid Rhyfel Cartref arall FF yn dda - yn well na'r disgwyl - yn arbennig felly mewn ardaloedd gwledig.  Perfformiodd Sinn Fein yn well na wnaeth yn 2010 gan ennill seddi ar hyd y wlad - ond ddim cystal a roedd nifer yn disgwyl.  Cafodd Llafur brofiad tebyg i un y Lib Dems yn y DU y llynedd, a gwnaeth amrywiaeth eang o ymgeiswyr a grwpiau annibynnol yn dda iawn.

Mae yna lywodraeth amlwg wedi ymddangos o'r canlyniad cwbl anisgwyl yma - clymblaid FG / FF - gyda chymorth rhai o'r elfennau annibynnol gene pool - pobl sydd a'i gwreiddiau yn y ddwy brif blaid - os oes angen hynny.  Ond 'dydi FG a FF ddim yn debygol o wneud hynny.  Y rheswm am hynny ydi bod y Chwith yn y Weriniaeth yn wasgaredig iawn - gyda Sin Fein a nifer o grwpiau llai - a mwy asgell chwith - am yddfau ei gilydd.  Petai'r ddwy blaid fawr yn clymbleidio SF fyddai'n arwain y yr wrthblaid.  Byddai hynny'n eu darparu efo cyfle i uno'r Chwith Gwyddelig o gwmpas eu baner.  Dewis go iawn i'r etholwyr ydi'r peth diwethaf mae'r prif bleidiau a'r sefydliad Gwyddelig ei eisiau.  Felly maen nhw'n anhebygol o ddilyn y trywydd hwn.

   Y Brodyr Healy-Rae, Danny a Michael - Annibynnol.  Cafodd y ddau eu hethol yn Kerry - gyda Michael yn cael y bleidlais uchaf yn y wladwriaeth.  

Y canlyniad mwyaf tebygol i hyn oll ydi ymgais gan un blaid - gyda chymorth grwp o annibynwyr o bosibl - i lywodraethu fel llywodraeth leiafrifol yn ogystal a chydsyniad distaw bach y brif blaid arall. Rhywbeth tebyg i'r hyn ddigwyddodd yn yr Alban rhwng 2007 a 2011, ond mewn amgylchiadau llawer mwy cymhleth.  Byddai hynny'n gadael y blaid fyddai'n arwain yr wrthblaid mewn lle anodd - byddai'n rhaid iddi ymddwyn fel gwrthblaid tra'n gwneud yn siwr nad yw'n dod a'r llywodraeth i lawr.  Ni fydd hynny'n hawdd i'w gynnal - yn arbennig mewn diwylliant gwleidyddol sydd wedi arfer efo gwrthdaro chwyrn.  

Y canlyniad mwyaf tebygol ydi etholiad arall o fewn ychydig fisoedd mae gen i ofn.

Pol ar y diwrnod Iwerddon - RTE

Os ydi'r pol yma'n cael ei wireddu heddiw - efo dim ond 45% i'r ddwy brif blaid sefydliadol - FG a FF bydd yn sioc sylweddol i'r system wleidyddol yn yr Iwerddon.  Byddai'n rhaid i arweinyddion FG a Llafur fynd - y prif weinidog a'r dirprwy brif weinidog - a Duw a wyr sut y byddai'r llywodraeth nesaf yn edrych.  Mae'n ddigon posibl y byddai yna etholiad arall mewn ychydig fisoedd.

Bydd y cyfryngau Gwyddelig mewn cryn alar hefyd wedi eu hymdrechion mwyfwy hysteraidd i amddiffyn y sefydliad gwleidyddol.

Polio ar y diwrnod Iwerddon - exit poll

Mynnu chwarae teg i'r Gogledd

Effaith y newidiadau yn y ffiniau etholiadol ar Gymru

Effaith posibl y newidiadau yn y ffiniau sydd ar y gweill ar gyfer Cymru a gweddill y DU.  

Petai'r bleidlais yr un peth  yn 2020 ag oedd yn 2015 byddai'r Blaid yn colli un sedd yng Nghymru,  y Toriaid pedair a Llafur 6.  

Pwy sy'n rhy hen i wleidydda yn ol Llafur Arfon?

Rydym eisoes wedi edrych ar yr esiampl bach rhyfeddol yma o ageism gan Blaid Lafur Arfon.  Beth bynnag am hynny, dwi'n rhyw feddwl bod y bennod yn cynnig cyfle da i gynnal cystadleuaeth fach.

Ar ol gwneud ychydig o syms bach elfennol i weld pwy mae Llafur Arfon yn eu hystyried eisoes yn rhy hen a musgrall i wleidydda, dwi wedi mynd ati i gywain lluniau nifer o hen begoriaid.  Mae rhan fwyaf yn hawdd, un neu ddau yn anodd iawn - ond mae'r cwbl yn dal i wleidydda.

                                  

Dewch o hyd i'r cynghorau Llafur

Wele manylion diweddaraf setliad llywodraeth (Lafur) Cymru i gynghorau Cymru.

Yn ol i wleidyddiaeth yr anterliwt

Felly mae Llafur yn ol efo'u naratif arferol - neu wleidyddiaeth yr anterliwt.  Ychydig wythnosau'n ol roedd yn ymddangos fel petaent am amrywio rhyw fymryn ar eu nonsens arferol a dweud mai dewis rhyngddyn nhw ac UKIP oedd yn wynebu 'r etholwyr.  Erbyn hyn ymddengys eu bod yn ol i'r arferol - dewis rhyngddyn nhw eu hunain a'r Toriaid.

Ffurf ar ddramau poblogaidd a ddatblygodd yn bennaf yng Ngogledd Ddwyrain Cymru oedd yr anterliwt.  Roeddynt yn cael eu perfformio mewn ffeiriau yn aml ac roedd ganddynt neges foesol syml fel rheol - roeddynt yn portreadu'r Byd yn nhermau brwydr rhwng daioni a drygioni.  Mae Llafur yn gweld y Byd yn y ffordd yma.  Mae nhw eu hunain yn bobl dda, mae'r Toriaid yn bobl ddrwg, ac os byddant yn cael eu hethol byddant yn mynd ati i fwyta babanod, lluchio'r henoed i'r mor oddi ar glogwyni a throi pawb sydd ar ol yn gaethweision am weddill eu bywydau.  Mae pleidlais i unrhyw un ond nhw yn ei gwneud yn fwy tebygol y bydd y Toriaid drwg, drwg yn cael eu hethol ac yn erlid pawb.  Mae hyn yn gwbl idiotaidd wrth gwrs - ond mae'n naratif sy'n cael ei defnyddio ym mhob etholiad yn ddi eithriad.

Mae'r ffordd yma o edrych ar wleidyddiaeth wedi ei wreiddio mewn dau dueddiad sydd gan y Blaid Lafur - moesoli a byw yn y gorffennol.  Mae'r gred ei bod yn blaid mwy moesol na'r un arall wedi ei wreiddio ym meddylfryd Llafur.  Mae'n gred gwbl di dystiolaeth yn yr oes sydd ohoni wrth gwrs, ond dydi hynny ddim yn ei gwneud fymryn gwanach.  Mae hyn gyda llaw yn un o'r rhesymau pam bod Llafur yn cael cymaint o broblem efo bod yn ffeithiol gywir - os ydym yn meddwl ein bod yn fwy moesol na phawb arall, dydi ambell i gelwydd gwyn ddim yn ymddangos yn  rhy ddrwg.  

Ac wedyn dyna i ni 'r gorffennol.  Yn Etholiad Cyffredinol 1959 cafodd y Toriaid a Llafur rhyngddyn nhw bron i 99% o'r bleidlais yn y DU (heb gyfri Gogledd Iwerddon).  Mae'r polau diweddaraf yn rhoi 54% i'r ddwy blaid efo 'i gilydd yn etholiadau'r Cynulliad ym mis Mai.  Byddwn yn synnu os cant hynny.  Ac eto mae Llafur yn dal i ymddwyn  fel petaent yn y 50au.

Mae'r byd o ddewis beinari syml wedi hen farw.  Yn hwyr neu'n hwyrach bydd rhaid i Lafur ddefnyddio mymryn o ddychymyg a meddwl am rhywbeth arall i'w ddweud wrth wynebu'r etholwyr - mae'n anffodus nad eleni fydd hynny'n digwydd.

Tudalen flaen y diwrnod

Llinell gymorth meddygon teulu newydd i'r Gogledd

Mae'n dda iawn deall nad oes yna argyfwng doctoriaid yng Ngogledd Cymru.

Felly os ydych ymysg y miloedd sy'n cael problem dod o hyd i feddyg teulu yn Nwyfor, ffoniwch y rhif yma a gofynwch yn gwrtais iawn am Carwyn - 01656664320.  

Mae Carwyn yn ddwyieithog, mae Carwyn yn foi ffeind a 'dwi'n siwr y bydd yn eich rhoi ar ben ffordd.  

Etholiad Gweriniaeth Iwerddon - rhan 4 - Sinn Fein

Er mai dyma'r blaid hynaf yn Iwerddon mae'r fersiwn ddiweddaraf o'r blaid wedi tyfu yn etholiadol yn sgil y rhyfel hir yn y Gogledd, ac yn arbennig felly yn dilyn yr ymprydiau newyn yn Long Kesh yn 1981.  

Er ei bod yn blaid boblogaidd ymysg cenedlaetholwyr y Gogledd ers degawdau, nid yw wedi ennill llawer o boblogrwydd yn y Weriniaeth hyd yn gymharol ddiweddar.  Am y rhan fwyaf o gyfnod y rhyfel yn y Gogledd roeddynt yn ennill rhwng 1% a 2% mewn etholiadau yn y Weriniaeth gan fethu ennill unrhyw seddau.  Bu'n rhaid disgwyl tan 1997 a'r symudiadau tuag at heddwch i ennill sedd yn y Weriniaeth - er bod rhai wedi eu hennill yn y 50au.  Yn Cavan Monaghan oedd y sedd honno - etholaeth ar y ffin sydd a chysylltiadau agos efo'r Gogledd.  Aeth eu pleidlais i fyny i 6% i 7% yn negawd cyntaf y ganrif newydd gan roi 4-5 sedd iddynt. Cynyddodd eu pleidlais ymhellach i 9.9% yn sgil chwalfa Fianna Fail yn 2011, gan roi 14 sedd iddynt.  

Ers hynny maent wedi perfformio'n weddol gryf mewn polau piniwn (maent ar hyn o bryd yn yr amrediad 15%i 20%), ac yn etholiadau Ewrop a Cyngor 2014.  Roedd y perfformiad yn etholiadau Ewrop yn arbennig o gryf.  O'r pedair plaid fawr nhw sy'n debygol o ennill y mwyaf o dir wythnos i heddiw.mae'n debyg y bydd y ddwy blaid sydd mewn llywodraeth yn colli cryn dipyn o dir - yn arbennig felly y Blaid Lafur.  

Mae ganddynt broblemau - mae eu pleidlais yn ifanc, felly yn anodd i 'w chael allan i bleidleisio, maent yn ei chael yn anodd cael trosglwyddiadau gan bleidiau eraill (rhywbeth pwysig mewn etholiad STV) ac mae yna lawer iawn o gystadleuaeth ar y Chwith - yn Nulyn o leiaf.  Serch hynny maent bron yn sicr o fod yn drydydd plaid yn dilyn yr etholiad (mae yna bosibilrwydd bach y byddant yn ail).

Ar ol yr etholiad bydd ganddynt gwestiynau sylfaenol i fynd i 'r afael a nhw - ac mae'r pwysicaf yn ymwneud a'r arweinyddiaeth.  Ar hyn o bryd mae'r blaid yn cael ei harwain gan bobl o'r Gogledd sydd a chysylltiadau agos efo'r IRA.  Maent wedi bod yn llwyddiannus yn yr hir dymor, ond mae lle i feddwl y byddai'n datblygu ynghynt petai'n cael ei harwain gan rhywun ieuengach o'r Weriniaeth sydd heb gysylltiadau milwrol - Mary Lou McDonald neu Pierce Dogherty mae'n debyg.  Yn ail mae'n bosibl y byddant yn cael eu hunain mewn sefyllfa lle gallant glymbleidio - os felly byddai'n rhaid iddynt ddewis rhwng gwneud hynny a cheisio gorfodi FF a FG i glymblaid.  Gallai gorfodi'r gelynion traddodiadol i glymblaid ail strwythuro gwleidyddiaeth Iwerddon - er mantais i SF - ond gallai fod yn gryn demtasiwn i blaid sydd erioed wedi cael unrhyw rym yn y Weriniaeth i glymbleidio - os bydd rhywun yn fodlon clymbleidio efo nhw.  

Stori bapur newydd y diwrnod

Cywiro dataganiadau camarweiniol - rhan 8

Jones yr ieuengaf eto fyth.  Ei bamffled etholiadol diweddaraf sydd o dan sylw y tro yma.  Gan bod bron i pob tudalen yn cam arwain mewn rhyw ffordd neu 'i gilydd, mae hon am fod yn un hir. Mae gen i ofn.  Ymddiheuriadau o flaen llaw.  

Does yna ddim camarwain mawr yma, ond mae yna ddau beth i'w nodi.

Dydw i ddim yn un da efo lliwiau, ond dwi'n deall nad lliwiau Llafur sydd wedi eu defnyddio.  Mae yna logo Llafur gweddol fach ar waelod ambell i dudalen, ond dyna'r unig son am Lafur trwy'r pamffled.  Mae'n debyg gen i bod Sion yn ddoeth i beidio a chysylltu ei hun efo'r blaid honno, peidio a cheisio amddiffyn eu record alaethus, na cheisio rhestru eu haddewidion ar gyfer yr etholiad yma.  Beth bynnag, rhag ofn bod yna unrhyw un yn ansicr o'i bethau - ymgeisydd Llafur ydi Sion.  Llafur ydi un o'r pleidiau a aeth trwy lobiau'r Ty Cyffredin fis Ebrill diwethaf i bleidleisio hyd at £15bn o doriadau mewn gwariant cyhoeddus, y blaid sydd a record drychinebus o lywodraethu Cymru ers 1999, y blaid sy'n gwario lwmp enfawr o bres cyfalaf Cymru ar ychydig filltiroedd o darmac ochrau Casnewydd a'r blaid sydd wedi rhoi setliad sobor o sal i Wynedd (a nifer o gynghorau eraill y Gogledd) a nifer o awdurdodau eraill y Gogledd a'r Gorllewin.

Mae'r teitl hefyd yn amheus iawn o safbwynt gramadegol, ac mae yna reswm am y teitl.  Byddwn yn dychwelyd ar y rheswm hwnnw yn ddiweddarach.

Does yna ddim byd  ofnadwy yma chwaith - ond nid vox pop ydi o.  Mae'r gwr bonheddig ar y chwith yn gynghorwydd Llafur yng Nghaernarfon tra bod y foneddiges ar y dde yn actifydd Llafur o Fangor.

Mae hon fodd bynnag yn un eithaf hyll - heb son am hynod o wleidyddol anghywir.  Mae Sion yn gwneud yn fawr o'i oed - mae'n ifanc iawn i wleidydd.  Does yna ddim problem o gwbl efo hynny.  Ond yr hyn sydd yn broblematig ydi'r datganiad na fyddai'n ymddeol wedi tymor oherwydd oed.  Mae'n anodd gweld hyn fel unrhyw beth ond awgrymiad y byddai ei brif wrthwynebydd - Sian Gwenllian - yn ymddeol wedi tymor oherwydd oed.  Rwan mae Sian gryn dipyn yn hyn na Sion - ond dydi hi ddim yn agos ddigon hen i orfod ystyried ymddeol ar ol tymor - a does ganddi hi ddim bwriad o gwbl i wneud hynny - ddim mwy na sydd gan ddau o weinidogion Llafur - Mark Drakeford sy'n hyn na hi a Leighton Andrews  sydd tua'r un oed.  Mae yna rhywbeth hynod anymunol mewn awgrymu y bydd rhywun yn rhoi'r gorau iddi pan nad oes ganddi fwriad o gwbl o wneud hynny, ac mae yna rhywbeth mwy anymunol yn yr awgrym bod gwrthwynebydd yn rhy hen i wleidydda.  Ageism ydi'r term Saesneg dwi'n meddwl.

Mae yna ddau ychwanegiad bach rhyfedd i'r stori yma.  

Pan mae'n ei siwtio mae Sion yn ystyried sefyll unwaith yn unig - os ydi'r trydariad isod yn dweud yr hyn mae'n ymddangos i fod yn ei ddweud.  

Yn ail roedd Sion yn gefnogol o wleidydd arall gryn dipyn yn hyn na Sian tros yr haf yn ystod etholiad arweinyddol y Blaid Lafur:

Er, a bod yn deg - er gwaethaf yr ymdrech i gamarwain trwy ddweud ei fod wedi cefnogi Corbyn o 'r cychwyn -  roedd o hefyd wedi cefnogi ymgeisydd arall ieuengach ar un adeg:

Mae'n anodd gwybod beth i'w wneud o'r holl anghysondeb 'ma - rhai gwleidyddion canol oed werth eu cefnogi, tra bod eraill am orfod rhoi'r gorau iddi oherwydd henaint, un tymor yn beth da weithiau ond yn beth drwg dro arall.  Gallai rhywun yn hawdd feddwl nad gwleidyddion canol oed na gwleidyddion un tymor ydi'r broblem, ond merched o wleidyddion canol oed.  Byddai hynny'n newid yr ageism yn sexism am wn i.  Ond pwy a wyr? Efallai fy mod yn gwastraffu fy amser yn ceisio dod o hyd i gysondeb yma.

Rydan ni wedi delio efo Pont yr Aber.  Mae yna gamarwain pellach bellach fodd bynnag gyda'r cyhuddiad mai bygythiad Plaid Cymru oedd y bygythiad i Bont yr Aber.  Mi awn ni tros y stori eto yn fras iawn, iawn.  

Mae'n rhaid i Gyngor Gwynedd dorri ar wariant yn sylweddol oherwydd toriadau mewn gwariant cyhoeddus a gefnogwyd gan Lafur yn San Steffan a setliad sal a gafodd Gwynedd gan lywodraeth Llafur Caerdydd.  O ganlyniad aethwyd ati i ymgynghori efo'r cyhoedd ynglyn a dwsinau o doriadau posibl - gan gynnwys cau Pont yr Aber.  Llunwyd rhestr doriadau wedi ei seilio bron yn llwyr ar ddymuniadau'r cyhoedd.  Cymerodd o leiaf 60 cynghorydd o pob plaid ran yn y broses yma ar rhyw bwynt neu'i gilydd.  Nid oedd y cyhoedd a gymrodd ran yn yr ymgynghoriad am gau Pont yr Aber, ac felly ni chaewyd y bont.  Nid bygythiad Plaid Cymru oedd yna i 'r bont, ac nid Sion achubodd y bont, y cyhoedd wnaeth.

Mae gennym ni ddau beth yma, cyfeiriad at amddiffyn yr iaith Gymraeg ynghyd ag honiad bod gwleidyddion lleol yn gwrthod buddsoddiadau.  Mi gychwynwn ni efo'r ail.  

Mae'n anodd iawn ymateb yn fanwl am bod yr honiad mor gyffredinol.  Byddai'n hynod anarferol i wleidyddion lleol wrthod buddsoddiad lleol - byddai hynny'n niweidiol iawn iddynt yn etholiadol - a byddai'n anarferol iawn i wleidyddion lleol fod efo'r grym i wrthod buddsoddiad oni bai bod hynny trwy'r gyfundrefn gynllunio. 'Dydi cynllunio ddim yn fater lle mae hawl ymdrin a fo'n wleidyddol.  Felly ceir honiad o wleidyddion yn gwrthod buddsoddiad heb enwi'r un gwleidydd, nag enwi 'r un buddsoddiad sydd wedi ei wrthod nag egluro sut mae wedi ei wrthod. Os ydi hyn yn wir, mae gen i ddiddordeb gwirioneddol i wybod beth a wrthodwyd a phwy oedd yn gyfrifol a sut y cafodd ei wrthod.  Ond mae rhywbeth yn dweud wrthyf na chaiff y manylion byth eu darparu oherwydd nad oes manylion i'w darparu.

O ran y Gymraeg, un o gonglfeini'r iaith yng Ngwynedd ydi'r ffaith ei bod yn iaith gweinyddiaeth llywodraeth leol.  I weinyddu trwy gyfrwng y Gymraeg mae'n rhaid wrth sgiliad Cymraeg.  Ymddengys bod Sion (gan fod yn chwerthinllyd o wleidyddol gywir y tro hwn) yn ystyried gofyn am sgiliau Cymraeg gan weithwyr fyddai'n defnyddio'r Gymraeg yn eu gwaith pob dydd fel rhywbeth sy'n ymylu ar hiliaeth.  Mi wnawn ni adael honna yn y fan yna dwi'n meddwl.

Dwi'n dechrau cael llond bol ar gywiro ymdrechion bwriadol  Llafur i gam arwain, cawn olwg ar gamarwain Toriaidd yn y nesaf yn y gyfres cywiro datganiadau camarweiniol - myrllwch a dryswch ymenyddol sydd y tu hwnt i hynny gan amlaf yn hytrach nag ymgais i greu realiti cyfochrog.

Etholiadau Gweriniaeth Iwerddon - rhan 3 Fine Gael

Un arall am etholiad Gweriniaeth Iwerddon sydd i'w gynnal wythnos i ddydd Gwener.

Ail blaid bythol wyrdd ydi Fine Gael wedi bod ers i Fianna Fail ddod i rym.   Daeth yn ail ym mhob etholiad rhwng ei ffurfio yn 1933 o dri grwp / plaid arall - Cumann na nGaedheal, y National Centre Party a'r grwp ffasgaidd y National Guard neu'r Blueshirts.  Ia, rydach chi wedi darllen y cymal olaf yn gywir, mae hoff blaid Wyddelig y DU wedi ei gwreiddio yn rhannol mewn ffasgaeth.  Blas enw Fine Gael hyd heddiw ydi'r Blueshirts.  

Er nad ydi hi wedi bod mewn grym llawer, mae gan Fine Gael ddelwedd sefydliadol.  Y rheswm am hyn mae'n debyg ydi bod yr elfennau cyfoethocaf a mwyaf dylanwadol mewn cymdeithas wedi tueddu i'w chefnogi.  Tuag at FG y symudodd Protestaniaid y Weriniaeth hefyd gyda llaw.  Plaid geidwadol sy'n rhoi pwyslais ar gyfraith a threfn, a cheidwadiaeth gyllidol a chymdeithasol fuodd hi o'r dechrau'n deg.  Mae hefyd yn fwy gwrthwynebus i'r traddodiad milwrol gweriniaethol na'r un blaid arall.

Mae'n rhyfedd felly bod rhai o'r datblygiadau mwyaf rhyddfrydig yn hanes y Weriniaeth wedi digwydd pan roeddynt mewn grym.  Esiampl o hyn ydi'r Mother and Baby Scheme ym 1948.  Y rheswm am hynny ydi mai'r unig ffordd maent wedi gallu ennill grym hyd 2011 oedd trwy glymbleidio efo pleidiau llai.  Daeth y Mother & Baby Scheme i fodolaeth o ganlyniad i glymblaid efo plaid adain chwith, wereniaethol oedd a chysylltiadau agos efo'r IRA.  Mae FG efo hanes o fod yn hynod hyblyg pan mae'n dod i glymbleidio.  Fel rheol, fodd bynnag maent wedi clymbleidio efo Llafur i ennill grym - er gwaetha'r enw, plaid ganol y ffordd ydi'r Blaid Lafur Gwyddelig.  

Etholiad Cyffredinol 2011 oedd eu hetholiad gorau erioed - daethant yn agos iawn at gipio grym ar eu pen eu hunain.  Mae'n debyg mai'r unig beth a ataliodd hynny rhag digwydd oedd i Lafur banicio at ddiwedd yr ymgyrch ac addo'r haul a'r lleuad i'r etholwyr os byddent yn ennill grym.  Gweithiodd hynny  o safbwynt ethol digon o TDs i Lafur allu clymbleidio - ond maent yn talu'n ddrud rwan gan iddynt orfod torri bron i pob addewid.

Ychydig wythnosau yn ol roedd yn edrych fel petai FG/Llaf yn debygol o ail ffurfio llywodraeth efo cymorth ambell i aelod annibynnol - a chyda mwyafrif llawer llai.  Ond dydi 'r ymgyrch heb fod yn garedig i 'r naill blaid na 'r llall ac mae canran FG o'r bleidlais wedi llithro yn raddol.  Gyda Llafur yn parhau yn wan iawn, mae'r opsiwn FG / Llaf yn edrych yn llawer llai tebygol.  

Dwi'n weddol siwr mai FG fydd yn arwain y llywodraeth nesaf, ond mae'n dechrau edrych fel petai cyfansoddiad y llywodraeth yn un hynod o anarferol.  Petai'r ddwy blaid Rhyfel Cartref yn cael eu gorfodi i ddod at ei gilydd, byddai'n ail strwythuro gwleidyddiaeth y Weriniaeth yn llwyr.  Mae hefyd yn fwy na phosibl y bydd yna etholiad arall eleni.

Mwy o dystiolaeth nad ydi'r Gogledd yn cael chwarae teg gan Lafur

Dwi'n gwybod na fydd fawr neb yn y Gogledd angen tystiolaeth bod y rhanbarth yn cael triniaeth eilradd gan y llywodraeth Lafur yng Nghaerdydd - ond rhag ofn bod rhywun yn dal i amau hynny _ _ .

Pol heddiw ac effaith y refferendwm ar etholiadau'r Cynulliad

Dydw i ddim yn un sy 'n credu mewn anwybyddu polau piniwn nad ydych yn hoffi eu canfyddiadau - a byddai'n gamgymeriad peidio a chymryd y pol Barometer a gyhoeddwyd y bore 'ma o ddifrif.   Prif ganfyddiad y pol ydi bod y pleidiau i gyd ag eithrio UKIP yn aros fwy neu lai yn yr unfan - ond bod y blaid honno - er gwaetha'r holl ffraeo cyhoeddus, er gwaetha'r ymddiswyddiadau, ac er gwaetha'r ffaith nad oes ganddyn nhw cymaint ag un ymgeisydd rhanbarthol mewn lle - yn parhau i ennill tir.

Byddwn, fodd bynnag yn gwneud un sylw.  Mae UKIP yn perfformio'n dda yn y polau piniwn Prydeinig, ond 'dydi'r llwyddiant hwnnw ddim yn cael ei adlewyrchu mewn is etholiadau.  Chafodd o ddim ei adlewyrchu yn is etholiad seneddol Oldham West, a 'dydi o ddim yn cael ei adlewyrchu mewn llu o is etholiadau cyngor ar hyd a lled y DU chwaith.  Dydi hi ddim yn bosibl gwneud cymhariaeth yng Nghymru - anaml iawn y bydd UKIP yn sefyll mewn is etholiadau lleol yng yma, ond 'does yna ddim rheswm i gredu y byddai'r patrwm  yn wahanol petaent yn trafferthu i sefyll.  

Ni ddylid cymryd o hyn bod y polau yn anghywir - ond mae'n rhesymol cymryd bod yna rhywbeth yn anwadal am gefnogaeth UKIP.  Gallai hyn olygu y byddai eu pleidlais yn uchel mewn etholiad cyffredinol, ond nad ydi 'r blaid yn ei chael yn hawdd i gael eu pleidleiswyr allan mewn etholiadau nad ydynt yn eu hystyried yn rhai arbennig o bwysig.  

Dwi'n tueddu i gredu y byddai cefnogwyr UKIP yn gweld etholiadau'r Cynulliad rhywle rhwng etholiad cyffredinol ac is etholiadau lleol, ac na fydd eu pleidlais cyn uched ag mae'r pol yn awgrymu.  Dwi ddim yn dadlau na fyddent yn cael etholiad dda ac yn ennill seddi rhanbarthol - ond 'dwi 'n amau'n gryf y byddant yn agos at 18%.  

Daw hyn a ni at fater arall diddorol - effaith refferendwm Ewrop ar etholiadau'r Cynulliad.  Gan y bydd y refferendwm yn cael ei gynnal ym Mis Mehefin (yn ol pob tebyg)  a chan y bydd y papurau newydd Prydeinig - lle mae'r rhan fwyaf o Gymry yn cael eu newyddion - yn llawn o'r stori refferendwm erbyn dechrau Mai, mae'n anhepgor y bydd yn dylanwadu ar etholiadau'r Cynulliad.  Ond mae'n anodd rhagweld yr union effaith.  Gallai'r etholiadau gael eu dominyddu gan Ewrop a'u Prydaineiddio - byddai hynny'n dda i'r pleidiau Prydeinig, ac yn arbennig felly UKIP, ond yn ddrwg i Blaid Cymru.  Ond gallai'r ymgyrch etholiadol gael ei boddi'n llwyr gan naratifau'r refferendwm, a byddai hynny yn ei dro yn llusgo'r cyfraddau pleidleiso i lawr.  Plaid Cymru fyddai'n debygol o elwa o hynny oherwydd bod ei chefnogwyr yn rhoi bri i'r etholiadau arbennig yma.  Llafur fyddai'n debygol o ddioddef fwyaf.

Amser a ddengys.

Y Mail ydi'r Mail _ _

_ _ ble bynnag mae o.  Mi fydd y rhan fwyaf o ddarllenwyr Blogmenai yn gyfarwydd ar papur dyddiol senoffobaidd sydd byth a hefyd yn ceisio dychryn ei ddarllenwyr efo straeon am ddrygioni tramorwyr.  Mae hwn yn hen draddodiad i'r papur - gwariodd gryn dipyn o amser cyn yr Ail Ryfel Byd yn ein rhybuddio rhag drygioni'r Iddewon ac yn canu clodydd y diweddar Adolf Hitler.

Bydd llawer ohonoch hefyd yn ymwybodol o sterics hysteraidd gwrth annibyniaeth y papur yn y misoedd cyn refferendwm yr Alban y llynedd.  Mae'r sterics hwnnw wedi mynd rhagddo fwy neu lai yn ddi dor ers hynny - er i'r refferendwm gael ei hennill gan ochr y Mail.

Ond efallai na fyddwch mor gyfarwydd a'r fersiwn Wyddelig.  Mae'n ddigon tebyg i'r lleill.  

Yr hyn a geir yma ydi ymdrech i ddifa ymgyrch etholiadol un o aelodau hynnaf y Dail, Joe Costello yn Dublin Central.  Mae plaid Costello - Llafur - wedi bod mewn clymblaid efo hoff blaid y Mail (Fine Gael) am bum mlynedd, ond mae yna ogwydd yn erbyn y pleidiau llywodraethol yn y brif ddinas, ac mae'r gogwydd hwnnw wedi gadael y ddwy blaid lywodraethol yn ymladd yn erbyn ei gilydd am sedd olaf Dublin Central. 

Felly mae'r Mail wedi dod o hyd i lun o Costello, ei wraig Emer, ac un o arweinwyr gangiau drwgweithredwyr Dulyn a dynwyd yn ystod ymgyrch afleyddianus Emer i amddiffyn ei sedd Ewropiaidd ddwy flynedd yn ol.  Mae yna hysteria am gangiau yn Nulyn ar hyn o bryd am resymau amlwg.  Tynnir miloedd o luniau o bobl efo ymgeiswyr  yn ystod ymgyrchoedd etholiadol, a dydi'r ymgeiswyr ddim yn gwybod pwy ydi 95% o'r bobl maent yn cael eu lluniau wedi eu tynnu efo nhw.  Dylai hynny fod yn amlwg i bawb - hyd yn oed darllenwyr y Mail.

Ond dyna fo, y Mail ydi'r Mail - ble bynnag mae'n cael ei gyhoeddi.

Etholiadau Gweriniaeth Iwerddon - rhan 2 - Fianna Fail

Mae'r blog yma wedi nodi sawl gwaith eisoes batrwm hynod anarferol gwleidyddiaeth Gweriniaeth Iwerddon.  Yr hyn sy'n hynod ydi bod gwleidyddiaeth etholiadol wedi adlewyrchu hollt chwerw a greuwyd mewn cymdeithas Wyddelig  yn ystod y Rhyfel Cartref, a bod y patrwm hwnnw wedi goroesi am bron i ganrif.  Canlyniad hyn ydi bod gwleidyddiaeth y Weriniaeth wedi ei ddominyddu gan ddwy blaid geidwadol, Fine Gael a Fianna Fail - pleidiau a gododd o'r Rhyfel Cartref - am y rhan fwyaf o'r ugeinfed ganrif.

Fianna Fail oedd y fwyaf o'r ddwy blaid yma am y rhan fwyaf o'r cyfnod - a'r un mwyaf hyblyg o ran polisi economaidd.  Cafodd ei sefydlu gan Eamonn DeValera - arweinydd yr ochr a gollodd y Rhyfel Cartref yn 1926 - flwyddyn wedi i Blaid Cymru gael ei sefydlu.  

Yn wahanol i Blaid Cymru tyfodd Fianna Fail yn gyflym iawn, gan sefydlu llywodraeth leiafrifol yn 1932 a mynd ati i ddominyddu gwleidyddiaeth y Weriniaeth tan 2011.  Yn wir am y rhan fwyaf o'r amser hwnnw roedd yn fwy o fudiad cenedlaethol na phlaid wleidyddol.  Ychydig iawn, iawn o bleidiau gwleidyddol democrataidd sydd wedi bod mor llwyddiannus yn unrhyw le yn y Byd.

Penllanw llwyddiant FF - o ran nifer o bleidleisiau beth bynnag - oedd 2007.  Cafodd fwy o bleidleisiau na gafodd yr un blaid yn hanes y wladwriaeth ar ddiwedd cyfnod y Teigr Celtaidd.  Yna daeth y chwalfa economaidd a syrthiodd pleidlais Fianna Fail oddi ar ochr dibyn yn etholiad 2011.  Dau ganfyddiad oedd y tu ol i hyn - bod stiwardiaeth FF o'r economi wedi bod yn anghyfrifol a'r honiadau o lygredd oedd wedi amgylchu'r blaid ers y saith degau.  Roedd pobl yn fodlon maddau ychydig o lygredd os oedd llwyddiant economaidd yn dod yn ei sgil - ond newidiodd yr agwedd yn llwyr yn wyneb anhrefn economaidd.

A dydi FF heb symud ymlaen fawr ddim ers hynny.  Mae'n sicr mai eu gelynion traddodiadol - Fine Gael - fydd y blaid fwyaf o ddigon wedi'r etholiad, ac mae bron yn sicr mai'r blaid honno fydd yn arwain y llywodraeth nesaf.  Mae'n debyg y bydd FF yn cael canran ychydig yn uwch na'r 17% a gawsant yn 2011, ond byddant yn brwydro yn erbyn Sinn Fein - plaid oedd efo nesaf peth i ddim cefnogaeth yn y Weriniaeth (roedd yn wahanol yn y Gogledd wrth gwrs) ar droad y mileniwm.  

Byddwn yn disgwyl i FF ennill y gystadleuaeth honno y tro hwn, ond dydi'r rhagolygon hir dymor ddim yn arbennig o dda iddynt.  I lwyddo mewn gwleidyddiaeth Gwyddelig mae'n rhaid bod yn gystadleuol yn nhalwrn etholiadol Dinas Dulyn - ac maent yn ei chael yn anodd cystadlu gyda FG ar y Dde a SF a llu o grwpiau radicalaidd eraill ar y Chwith yno.  Yn ychwanegol at hynny maent yn dioddef o broblem y Blaid Lafur Albanaidd - demograffeg anffafriol.  Pobl mewn oed sy'n pleidleisio iddynt yn bennaf.  

Mae nifer o bobl wedi rhagweld diwedd gwleidyddiaeth y Rhyfel Cartref ers degawdau.  Byddai bron i'r cwbl o'r pleidiau hynny wedi cymryd mai FG fyddai'n diflannu, neu o leiaf yn troi'n blaid fach iawn oherwydd hynny.  Mae'n ymddangos bod rhan gyntaf y broffwydoliaeth am gael ei gwireddu - ond nid felly'r ail.  

Cywiro datganiadau camarweiniol - rhan 7

Jones yr ieuengaf unwaith eto.  Ymddengys bod cynghorydd Bethel wedi rhedeg cais rhyddid gwybodaeth a darganfod bod Cyngor Gwynedd wedi gwario tua £460k ar ymgynghorwyr allanol tros y bedair blynedd diwethaf.

Rwan mae'r defnydd o ymgynghorwyr allanol gan awdurdodau lleol yn fater cynhenus.  Mae'r sawl sy'n beirniadu'r arfer yn honni (fel arfer) y dylai'r awdurdodau eu hunain wneud y gwaith a bod talu i rywun arall wneud hynny yn wastraff arian.  Ond mae'r awdurdodau yn honni (eto fel arfer) mai defnyddio ymgynghorwyr am gyfnodau byr i bwrpas cyflawni cynlluniau penodol maen nhw, a bod hynny'n fwy cost effeithiol nag ydi cyflogi pobl ar gytundebau hir dymor.

Does yna ddim rheol cyson yma - weithiau mae'n fwy cost effeithiol i chwilio am arbenigedd allanol, ond weithiau mae'n fwy cost effeithiol i ddefnyddio arbenigedd mewnol, neu gyflogi pobl sydd efo 'r sgiliau angenrheidiol ar gytundebau parhaol.  Mae dod i gasgliadau ynglyn ag effeithlionrwydd cynlluniau fel hyn yn fater o edrych ar bethau achos wrth achos.   

Serch hynny mae faint o arian sy'n cael ei wario yn gallu rhoi rhyw fath o syniad i ni.  Er enghraifft gallwn gymryd bod y tua £2.8m a wariwyd gan Gyngor Fflint (Llafur) rhwng mewn blynyddoedd diweddar yn ddefnydd aneffeithiol o adnoddau - yn arbennig felly ag ystyried nad ydi'r cyngor hwnnw yn gwneud joban dda o gofnodi yn union faint o ddefnydd maent yn ei wneud o ymgynghorwyr.  Mae'n rhaid bod yna ffordd o strwythuro'r gweithlu mewn modd fyddai'n caniatau i gyngor wario £2.8m ar weithwyr cyflogedig llawn amser.

Beth bynnag, yn wahanol i ambell achlysur diweddar, mae ffigyrau Sion yn gywir y tro hwn - y ffordd maen nhw'n cael eu defnyddio ydi'r broblem o ran camarwain. 

Daeth Sion o hyd i'r wybodaeth trwy redeg cais rhyddid gwybodaeth yn gofyn am wybodaeth moel am faint o bres mae Gwynedd wedi ei wario ar ymgynghorwyr allanol tros y bedair blynedd ddiwethaf.  Wele canlyniad yr ymarferiad hwnnw.

2012/13 - £44,377

2013/14 - £34,761

2014/15 - £240,950
2015/16 - £136,662

Gallai Sion - fel cynghorydd - fod wedi gofyn i swyddogion y cyngor am y manylion a gafodd trwy redeg y cais rhyddid gwybodaeth, ynghyd a holi am fanylion llawnach.  Byddai hynny wedi bod yn fwy effeithiol - gan arbed y gost a'r ymdrech i'r cyngor o brosesu cais rhyddid gwybodaeth, yn ogystal a darparu eglurhad llawn am y taliadau.  Byddai hynny wedi bod yn well o safbwynt treth dalwyr y sir.  

Beth bynnag, ni chafwyd ymholiad am y rhesymau tros y gwariant, ond anfonwyd y ffigyrau yn ddi addurn i'r Daily Post.  Byddai mymryn o ymchwil ar ran Sion - neu roi cwestiwn syml i swyddog - wedi rhoi darlun cyflawn o natur y gwariant.  Gan na wnaeth o drafferthu gwneud hynny, mi af i ati i ddarparu 'r wybodaeth.

Mae'r rhan fwyaf o'r gwariant - £260,000 yn 2014-15 a 2015-16 yn ymwneud a gwariant ar gynllun i intigreiddio gofal cymdeithasol a gwasanaethau iechyd.  Er bod Cyngor Gwynedd yn comiwsiynu'r gwaith, nid Cyngor Gwynedd sy'n talu amdano.  Llywodraweth Cymru sy'n talu am 100% o'r costau.  Mi fyddwch yn gwybod mai llywodraeth Lafur ydi Llywodraeth Cymru.

 

Roedd £21,500 o'r hyn a wariwyd ar ymgynghorwyr allanol yn 2015-16 yn ymwneud a datblygu system dechnoleg gwybodaeth ar ran holl awdurdodau'r Gogledd.  Eto mae 100% o'r gwariant yma yn cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru.  Mi fyddwch yn gwybod mai llywodraeth Lafur ydi Llywodraeth Cymru.  

 

Gwariwyd £13,680 tros y ddwy flynedd ariannol diwethaf ar gwmni recriwtio staff a £14,770 ar gyflogi swyddog arbenigol i gymryd lle swyddog yn ystod absenoldeb hir dymor.  

 

Gwariwyd £28,400 ar ymgynghoriad ynglyn a'r ddarpariaeth a roir i bobl mewn oed yn lleol.  

 

Tros y bedair blynedd diwethaf mae £90,220 wedi  ei wario ar gwmni sy'n darparu hyfforddiant i benaethiaid gwasanaethau ac ar ddarparu penaethiaid gwasanaethau tros dro pan roedd swyddi yn wag.   

 

Mae'r ychydig sy'n weddill yn cael ei wario ar fan gynlluniau.

Rwan o edrych ar y manylion 'does yna ddim o hyn yn ymddangos yn afresymol.  O ddarparu'r wybodaeth yn gwbl foel, yn ddi eglurhad, ac wedi ei agredu tros bedair blynedd mae'r gwariant yn ymddangos yn afresymol.  

Mae'n bosibl camarwain efo ffeithiau sy'n wir weithiau. 

Etholiad Iwerddon - rhan 1

Dwi wedi rhyw addo son ychydig am etholiad cyffredinol Iwerddon sydd i'r gynnal wythnos i 'fory, ond heb gael amser i wneud hynny.  Mi gawn ni gip bach iawn heno - a chip  ar un blaid yn benodol - Plaid Lafur Iwerddon.

Mi fydd y sawl yn eich plith sy'n dilyn y pethau 'ma yn gwybod bod y blaid honno wedi bod mewn clymblaid efo'r blaid asgell dde, Fine Gael ers 2011.  Mae'r glymblaid wedi dilyn polisi o lymder digon tebyg i un llywodraeth y DU ers hynny.  Mae canlyniadau gwneud hynny i Lafur - y blaid leiaf yn y glymblaid - yn debygol o fod yn hynod negyddol - mor negyddol ag oedd i'r Dib Lems y llynedd.

Canlyniad pol piniwn yn etholaeth arweinydd y Blaid Lafur a'r dirprwy brif weinidog - Joan Burton -  Dublin West a geir isod.  Gan mai pedwar sedd sydd yn yr etholaeth, mae'n ymddangos y bydd yn colli ei sedd.  Cafodd Llafur tua 29% yn yr etholaeth yn 2011.  

Mae'r patrwm ehangach yn debyg, er nad yw'r gogwydd yn erbyn Llafur cyn gryfed ag yw yn Dublin West. Mae symudiadau etholiadol yn ninas Dulyn yn tueddu i fod yn fwy ffyrnig o lawer nag ydynt yng ngweddill y wlad.  Yn ol y polau diweddaraf byddant yn cael tua 8% o gymharu a bron i 20% yn 2011. 'Dydi pob un o'r 37 sedd a enillwyd yn 2011 ddim am gael eu colli - ond bydd pob un sedd o dan bwysau.  Byddant yn lwcus iawn o gael mwy na deg o seddi erbyn dechrau mis Mawrth.  Gallai'r nifer fod gryn dipyn yn is na hynny.

Ac mae yna wers yn hyn oll wrth gwrs.  Byddwch yn cofio'r hyn ddigwyddodd i'r Dib Lems druan y llynedd.  Mae'n ymddangos bod y partneriaid llai mewn clymbleidiau yn tueddu i ddioddef mwy na'r partneriaid mawr pan mae polisiau amhoblogaidd yn cael eu gweithredu.  Bydd y llywodraeth nesaf ym Mae Caerdydd yn gorfod gweithredu polisiau amhoblogaidd.  Bydd yna risg etholiadol sylweddol ynghlwm a bod yn bartner llai yn y llywodraeth nesaf.  Dylai pob plaid gofio hynny yn ystod wythnosau cyntaf mis Mai pan bydd pob math o addewidion yn cael eu gwneud mewn ymdrech i ffurfio llywodraeth.

Cywiro datganiadau camarweiniol - rhan 6

Jones Junior (yn hytrach na'i fos Jones Senior sydd o dan sylw eto heddiw).  Mae'r camarwain y tro hwn yn ymwneud a saga Pont yr Aber yng Nghaernarfon - neu i fod yn fwy manwl awgrym gan Sion mai ei ymgyrch o sy'n gyfrifol am ei hatal rhag cael ei chau.

Rwan mae'r stori mymryn yn gymhleth - yn arbennig os ydych yn dod o'r tu allan o Wynedd, ond mi geisiwn wneud pethau'n syml.

Mae Gwynedd - fel pob cyngor arall yng Nghymru - yn gorfod gwneud toriadau sylweddol mewn gwariant - a felly gwasanaethau.  Mae dau reswm uniongyrchol am hyn.  

1).  Y toriadau sylweddol i gyllideb y Cynulliad yn sgil y toriadau enfawr a bleidleiswyd arnynt fis Chwefror y llynedd yn San Steffan gan y Blaid Lafur, y Toriaid a'r Dib Lems.

2). Y ffaith i 'r Cynulliad drosglwyddo lwmp o'r toriadau hyn i'r cynghorau.  Cafodd Gwynedd setliad salach na'r rhan fwyaf o gynghorau gan lywodraeth Llafur y Cynulliad. 

Yn wahanol i'r rhan fwyaf o gynghorau, aeth Gwynedd ati i lunio rhestr o pob toriad posibl ac ymgynghori efo'r cyhoedd ynglyn a pha doriadau oedd fwyaf derbyniol (neu leiaf anerbyniol).  Cafodd pawb gyfle i ddweud eu dweud ar lein, a cymrodd rhai miloedd o bobl fantais o'r cyfle i wneud hynny.

Beth bynnag, dau o'r toriadau posibl ar y rhestr oedd cau Pont yr Aber yng Nghaernarfon a Phont Abermaw.  Roedd yna ddwsinau o bosibiliadau eraill, gan gynnwys cau canolfannau hamdden, torri grantiau diwylliant a hamdden ac ati, ac ati.  Am rhyw reswm gafaelodd Sion yn y posibilrwydd o gau Pont yr Aber yn hytrach na'r un arall, a chynhaliodd brotest ar y bont.  Ymddengys bod nifer go dda o bobl yn cytuno efo fo mai dyna 'r mater mawr - a chafwyd gwrthdystiad eithaf sylweddol ar y bont yn ystod yr hydref.

Yn y cyfamser roedd y broses ymgynghori yn mynd rhagddi, gyda phobl Gwynedd yn dweud eu dweud ar lein.   Llunwyd rhestr  oedd wedi ei seilio bron yn llwyr ar flaenoriaethau 'r cyhoedd ac ar sail hynny y llunwyd y papur oedd yn argymell beth i'w dorri a beth i beidio ei dorri.  'Doedd y cyhoedd ddim yn ystyried y dylai cau Pont yr Aber fod yn agos at frig y rhestr, felly ni chafodd ei chau - yn union fel nifer sylweddol o argymhellion posibl eraill.  

Felly y cyhoedd a gymrodd rhan yn yr ymgynghoriad a achubodd y bont, nid protest Sion.  Mae'n debygol wrth gwrs i nifer o bobl oedd yn y brotest gymryd rhan yn yr ymgynghoriad a chyfranu at y penderfyniad felly -  a chware teg iddynt am wneud hynny.  

Ond mae'r awgrym bod y penderfyniad i beidio a chau'r bont  yn ganlyniad i'r brotest yn gwbl gamarweiniol.  Yn wir mae 'n ymgais drwsgl i hawlio clod ar draul y nifer fawr o bobl a gymrodd rhan yn yr ymgynghoriad yn ddi rodres a di ffwdan ac heb fynd i chwilio am ganmoliaeth.  Dinasyddion cyfrifol, di lol Gwynedd mewn geiriau eraill.

Diwrnod arall y hollt arall yn y Blaid Lafur