Pam bod llythyru efo'r wasg weithiau'n creu mwy o broblemau na mae'n ei ateb

'Dwi'n dyfynnu llythyr Dafydd Iwan at y Cymro yn ei gyfanrwydd:

Annwyl Olygydd,

Caniatewch imi wneud ychydig sylwadau yn dilyn canlyniadau’r etholiadau lleol, canlyniadau oedd yn arbennig o galonogol i Blaid Cymru, yn enwedig y torri trwodd mewn ardaloedd a arferai fod yn dalcen caled iawn, megis Wrecsam, Caerdydd a Thorfaen, ac ardal Bangor yma yng Ngwynedd. Roedd y canlyniad gwych yn Llanelli, ac yn wir yng ngweddill Sir Gâr, yn dangos yn glir fod y llanw lleol wedi troi o’n plaid.

Ond beth am yr hyn a ddigwyddodd i rai ohonom yma yng Ngwynedd? Mae Plaid Cymru yn dal mewn grym yn y Cyngor, ond y mae 12 sedd Llais Gwynedd yn neges na fedrwn ei hanwybyddu. Ond y broblem yw, beth yw’r neges? Ai peidio cau unrhyw ysgol byth?

Ond o’r 12 sedd, dim ond 2 sy’n cynrychioli ardaloedd lle’r oedd awgrym i gau (sef Ysgol y Clogau a Rhydyclafdy, a bellach does fawr neb yn gwrthwynebu cau Rhydyclafdy). Mae sedd Llangelynnin hefyd yn cynrychioli ardal lle’r oedd awgrym i gau er mwyn sefydlu Ysgol Fro, a Nefyn lle roedd awgrym i greu ysgol newydd yn lle’r un bresennol. Ai neges Llais Gwynedd felly yw cadw Rhydyclafdy ar agor, dim ysgol Fro i Orllewin Meirion, a dim ysgol newydd sbon i Nefyn? Fel y dywedais, mae’n anodd dirnad.

Mae rhywun yn deall wrth gwrs yr ofnau pan mae bygythiad i gau ysgol. Ond mae’r hyn a ddigwyddodd gyda Llais Gwynedd yn llawer mwy cymhleth na hyn. Yr hyn a gafwyd oedd nifer fawr o wahanol elfennau yn cyfuno i daro pwy bynnag oedd mewn grym, gan roi cyfle i bawb oedd yn gwrthwynebu Plaid Cymru a’r polisi iaith i neidio ar y wagen.

Agwedd dristaf yr holl ymgyrch, fodd bynnag, oedd y diffyg dadlau agored ar bolisi, a’r diffyg cynlluniau amgen, a’r defnydd diarbed o gelwyddau. Yn hytrach na gadael y cyhuddiad hwnnw yn benagored, mi roddaf enghreifftiau penodol:

1. Dywedwyd droeon a thro yn ystod yr ymgyrch fy mod i yn gyfranddaliwr mewn cwmni adeiladu lleol, a fy mod i yn gofalu mai nhw oedd yn ennill contractau’r Cyngor, ac imi gael fflat yn Noc Fictoria fel gwobr!! CELWYDDAU NOETH AC ENLLIBUS

2. Ar wefan Maes E, ar Ebrill 16, (8:35 a.m.) mewn cyfraniad anhygoel gan sylfaenydd “Llais Gwynedd” Aeron Jones (sydd bellach yn gynghorydd dros Lanwnda), dywedwyd ymhlith pethau eraill (a glynaf at yr orgraff wreiddiol):
“Os wyt yn poeni am seisneigio Cyngor Gwynedd, gofyn i Dafydd iwan Paham wnaeth o yrru cyfieithydd adref o gyfarfod flwyddyn diwethaf gan ddatgan y bydd am “….siarad saesneg mewn cyfarfod er mwyn i pawb ddeallt” CELWYDD NOETH
“Gofyn iddo hefyd am bolisi iaith Ysgol Bontnewydd. Roedd yn mynnu fod rhaid i’r plant siarad saesneg yn achlysurol ar faes chwarae yr Ysgol….”
CELWYDD NOETH

3. Ond tristach na’r cyfan yw’r modd y cam-ddehonglwyd y cynllun ad-drefnu ysgolion - cynllun nad oes unrhyw benderfyniad wedi ei gymryd arno ond y penderfyniad traws-bleidiol i ymgynghori ymhellach – i ddychryn pobl. Ar y sail simsan fod yr hen ddull o ffederaleiddio (dull a wrthodwyd gan Blaid Cymru) yn golygu “cau” ysgol ar brynhawn Gwener i’w “hail-agor” ar y bore Llun canlynol fel rhan o ysgol ffederal, bu ymgeiswyr Llais Gwynedd yn mynd o ddrws i ddrws yn honni bod Plaid Cymru am gau ysgolion fel Tremadog, Beddgelert a Brynaearu. CELWYDDAU NOETH ! Yn y Blaenau a Phen-y-groes, aed ymhellach a honni fod bwriad i gau’r ysgolion uwchradd lleol hefyd! CELWYDDAU NOETH!

Y gamp i’r gweddill ohonom yw codi uwchlaw y math yma o wleidyddiaeth y gwter, a dal ati i weithio’n gadarnhaol dros ein cymunedau a’n cenedl.

Yr eiddoch yn gywir,

Dafydd Iwan

Anfonwyd llythyrau tebyg ganddo i'r wasg Saesneg leol.

'Rwan, 'dwi'n deall yn iawn pam bod Dafydd wedi anfon y llythyrau. Mae'n ddigon naturiol i ddyn fod eisiau amddiffyn ei enw da yn gyhoeddus yn sgil ymgyrch hir a maleisus i'w bardduo, ac i ddifetha ei enw da. Mae'n naturiol hefyd i fod eisiau tynnu sylw at batrwm ehangach o ddweud hanner gwirionedd, cam gynrychioli'r gwirionedd a dweud celwydd noeth yn ystod ymgyrch etholiadol. Mae hefyd yn naturiol i fod eisiau gwneud hynny heb gael neb mewn trafferthion mawr.

Ond, yn fy marn i nid dyma'r llwybr gorau - mae'n creu mwy o broblemau na mae'n ei ateb. Ceisiaf egluro pam trwy gyfeirio at rai o'r ymatebion a ddaeth o gyfeiriad Llais Gwynedd, yn y wasg ac ar y We.

Mi gychwynwn ni gyda blog Ian Stephen Hunter Franks, ymgeisydd aflwyddiannus Llais Gwynedd yn Neiniolen. Teitl y blog ydi Iwan Muddies the Waters, sy'n eironig ag ystyried bod cyfraniad Franks yn cymylu'r dyfroedd yn llwyr.

Mae'n dilyn dau drywydd - yn gyntaf mae'n honni nad yw'r ffaith nad oes gan Dafydd fflat yn Noc Fictoria yn golygu nad oedd ganddo erioed fflat yno. Mae hyn yn beth rhyfedd i'w honni mewn perthynas a fflatiau nad oes neb yn byw ynddynt eto hyd y gwn i, ond manteisio ar fymryn o amwyster yng ngeiriad y llythyr Saesneg i geisio rhoi bywyd newydd i'r hen enllib mae Franks. Petai Franks wedi darllen y llythyr Cymraeg byddai wedi gweld nad oes amwyster tebyg yn hwnnw, ond gan na all Franks ddarllen na deall Cymraeg, dydi hynny ddim yn bosibl.

Yn ail mae'n cymysgu'r holl fusnes i fyny efo obsesiwn Martin Eaglestone gyda chwmni Arianrhod. Er syndod braidd i mi mae Martin wedi dilyn y cywair yma a chymysgu'r ddwy stori. Gweler yma.

Mae angen pwt o eglurhad yma. Mae Martin ers tro wedi bod wrthi yn lled awgrymu bod gwahanol aelodau blaenllaw o'r Blaid gyda chyfranddaliadau yng nghwmni Arianrhod, a mae hefyd yn awgrymu nad oes datganiad o fuddiant wedi ei wneud wrth i gwahanol benderfyniadau gael eu gwneud yn y Cynulliad, neu ar Gyngor Gwynedd. 'Rwan, fydd Martin byth yn gwneud honiad, gosod ei awgrymiadau ar ffurf cwestiwn mae. Weithiau bydd yn dweud ei fod am e bostio'r cwestiynau i rhywun neu'i gilydd, ond daw'n amlwg yn hwyrach nad yw'r e byst byth yn cael eu postio.

Mae rheswm am hyn wrth gwrs, dydi Martin ddim eisiau atebion i'w gwestiynau. Petai eisiau'r atebion gallai eu cael yn weddol hawdd - mae rhestrau cyfranddalwyr a chofnodion cyfarfodydd cyngor a Chynulliad ar gael i'r cyhoedd. Ffordd mymryn yn fwy soffistigedig nag un Aeron Maldwyn o bardduo ydyw.

Beth bynnag, does yna ddim cysylltiad mewn gwirionedd rhwng honiadau Martin a rhai Llais Gwynedd. Prynu hen adeiladau a'u rhentu ydi busnes Arianrhod, ymwna honiadau Llais Gwynedd a chwmni adeiladu Watkin Jones. Os 'dwi'n deall beth mae Franks yn ei ddweud yn iawn (ac mae'n anodd, 'dwi ddim yn meddwl bod Franks yn deall yn iawn beth mae'n ei ddadlau), mae'n ceisio sefydlu cysylltiad rhwng Watkin Jones ac Arianrhod, heb fod yn glir am natur y cysylltiad hwnnw.

Ymlaen at yr ail ymateb, un Gwilym Euros Roberts ymgeisydd llwyddianus LlG yn Niffwys a Maenofferen.

Dau drywydd mae Gwilym yntau yn eu dilyn. Yn gyntaf mae'n cyhuddo DI o fod yn chwerw. Wedyn mae'n honni bod y sylw hwn Yn y Blaenau a Phen-y-groes, aed ymhellach a honni fod bwriad i gau’r ysgolion uwchradd lleol hefyd! o lythyr DI yn enllib personol arno fo, ac yn bygwth ei gyfreithiwr. Gobeithio bod ganddo gyfreithiwr da - bydd angen un arno i wneud i honna sefyll fel enllib personol.

'Dwi am wrthsefyll y demtasiwn (ac mae'n gryn demtasiwn) o wneud hwyl ar ben y syniad o aelod o blaid mwyaf celwyddog Cymru yn cwyno ei fod yn cael ei enllibio, ond mae'n rhaid i mi son am y sylw hwn Nid mater o les i'r mudiad cenedlaethol nac ychwaith Llais Gwynedd yw hyn, mater o safon ac ymddygiad mewn bywyd cyhoeddus yn ogystal a mater o barch ac amddiffyn enw da. a wneir gan Gwilym yn adran trafod ei flog.

Does gan Gwilym ddim diddordeb o gwbl mewn safon ymddygiad mewn bywyd cyhoeddus. Roedd Gwilym yn cyfranu i faes e pan roedd Aeron Maldwyn yn gwneud ei gyfres o honiadau maleisus. Roedd llawer o'r honiadau hynny mor anhygoel a grotesg na fyddai neb ond ynfytyn llwyr yn eu credu. Wnaeth o ddim cymryd mantais o'r cyfle i bellhau ei hun oddi wrthynt, yn wir gwnaeth y sylw hwn: Mae dy gyfraniadau di (GT) ac Aeron yn rhai dilys ac mewn amser dwi'n siwr y daw rhai o'r ffeithiau mae Aeron wedi cyfeirio atynt yn amlwg. Hmm. Safon ac ymddygiad mewn bywyd cyhoeddus.

Fel Franks, dydi Gwilym ddim yn gwadu'r rhan fwyaf o sylwadau DI am gelwydd o du Llais Gwynedd.

Dydi Aeron Jones, nag Alwyn Gruffudd ddim yn trafferthu i wneud hynny chwaith yn eu llythyrau at y Cymro. Mae Alwyn yn awgrymu, fel Gwilym, mai chwerwder sydd y tu ol i lythyr DI a bod LlG yn cael eu pardduo, tra bod Aeron yn awgrymu'r un peth ac yn gwneud honiadau na all eu cefnogi eto fyth.

Rwan mae'r llythyr wedi arwain at o leiaf bedwar ymateb sydd yn:

(1) Manteisio ar fan amwyster i ail godi'r enllib ynglyn a fflat.
(2) Cymysgu dau honiad sydd eto'n rhoi bywyd newydd i'r enllib ynglyn a Watkin Jones.
(3) Cyhuddo DI ei hun (ar sail hynod simsan mae'n rhaid dweud) o'r math o gelwydd a phardduo mae Llais Gwynedd ei hun yn arbenigo ynddo.
(4) Creu honiadau newydd.

Hynny yw, maent yn defnyddio'r llythyr gwreiddiol i gefnogi'r we o enllib sydd eisoes wedi ei greu. Pan mae pobl mor gyfangwbl ragfarnllyd a'r cyfeillion yma, mae pob dim yn cael ei ddefnyddio i gefnogi'r ragfarn.

Gan bod dweud celwydd wedi gweithio unwaith, gellir disgwyl mwy o'r un peth yn y dyfodol.

Byddai dweud dim, ond gwneud defnydd o'r gyfraith yn llawer mwy effeithiol yn fy marn i.

Etholiadau lleol rhan 3 - dinasoedd mawr y De

Roedd yr etholiadau lleol rhai siomedig i'r Blaid Lafur yn Abertawe, yn sal iddynt yng Nghasnewydd ac yn drychineb di gymysg yng Nghaerdydd. Wele'r ffigyrau moel:

Abertawe:
Llafur - 30 (-2)
Ceidwadwyr - 4 (-)
Democratiaid Rhyddfrydol - 23 (+3)
Plaid Cymru - 1 (-3)
Eraill - 14 (+2)

Casnewydd:
Llafur - 19 (-8)
Ceidwadwyr - 17 (+5)
Democratiaid Rhyddfrydol - 6 (+3)
Plaid Cymru - 1 (+1)
Eraill - 1 (+1)

Caerdydd:
Llafur - 13 (-14)
Ceidwadwyr - 17 (+7)
Democratiaid Rhyddfrydol - 35 (+3)
Plaid Cymru - 7 (+3)
Eraill - 3 (+1)

Mae'n werth aros am ennyd gyda'r sefyllfa yng Nghaerdydd. Ychydig dros bedair blynedd yn ol roedd tri chwarter y seddi yn perthyn i Lafur - erbyn heddiw mae'r ffracsiwn yn is na chwarter. Mae'r cwymp yma ar lefel lleol yn rhyfeddol - ac yn ymylu ar fod yn unigryw yn hanes llywodraeth leol yng Nghymru.

Ceir naw sedd seneddol oddi fewn i ffiniau'r tri chyngor - Dwyrain a Gorllewin Casnewydd, Dwyrain a Gorllewin Abertawe a Gwyr, Gogledd, Gorllewin a Chanol Caerdydd a De Chaerdydd a Phenarth. Nid sedd drefol ydi'r rhan helaethaf o Wyr mewn gwirionedd, ac yn yr ystyr yna mae'n dra gwahanol i'r wyth sedd arall.

O'r naw, mae Llafur yn dal wyth ar lefel San Steffan a saith ar lefel Cynulliad ar hyn o bryd. Gallwn gymryd y bydd y bydd cwymp yn y nifer o seddi o dan reolaeth y blaid honno ar y ddwy lefel yn tro nesaf (yn 2010 a 2011 mae'n debyg). Y cwestiwn ydi, faint o gwymp sy'n debygol o fod?

San Steffan: 'Dwi am gychwyn efo'r rhai hawdd. Bydd Llafur yn dal Dwyrain Abertawe, bydd y Democratiaid Rhyddfrydol yn dal Canol Caerdydd a bydd y Toriaid yn cipio sedd Julie Morgan yng Ngogledd Caerdydd (mae hon eisoes wedi syrthio iddynt yn yr etholiadau Cynulliad).

15% o fwyafrif sydd gan Paul Flynn yng Ngorllewin Casnewydd tros y Toriaid. Dwi ddim yn meddwl bod hyn yn ddigon iddo ddal y sedd - ac mae'n debyg y bydd y Ceidwadwyr yn ennill sedd yma. Er bod mwy o fwyafrif gan Lafur (tros y Democratiaid Rhyddfrydol y tro hwn) yn Nwyrain y ddinas ar lefel San Steffan (21.5%) daethant yn nes at golli'r sedd yn etholiadau'r Cynulliad. Serch hynny dwi ddim yn disgwyl iddynt golli hon yn yr etholiad cyffredinol, er bydd yn agos. Os byddant yn colli, y Toriaid ac nid y Democratiaid Rhyddfrydol fydd yn elwa.

Dim ond 13% ydi mantais Alan Williams tros y Democratiaid Rhyddfrydol yng Ngorllewin Abertawe. Yr unig beth a allai ei achub ydi os bydd pleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol a'r Toriaid yn glos. Byddwn yn rhyfeddu petai Alan Williams yn cael mwy na 35%. Gallai unrhyw un o'r tair plaid Brydeinig ennill, ond mae fy mhres ar y Democratiaid Rhyddfrydol ar hyn o bryd - nid bod gennyf fawr o hyder.

Dwi'n disgwyl i'r Toriaid gipio Gwyr gyda mwyafrif bach - mae'n anodd iawn dychmygu Llafur yn colli Gorllewin Abertawe ond yn dal Gwyr.

Y dyddiau yma mae'r bleidlais Lafur yn debyg iawn yn Ne a Gorllewin Caerdydd. Dylient ddal y ddwy - gyda mwyafrif bach - ond os oes pleidleisio tactegol o unrhyw fath yn eu herbyn byddant yn colli i'r Toriaid yn y ddau achos.

Beth bynnag, dyna fy namcaniaethu i ar sail yr etholiadau lleol. Os ydym yn edrych ar y pol diweddaraf (gweler isod) bydd Llafur yn colli pob dim ag eithrio Dwyrain Abertawe. 'Dwi ddim yn meddwl y bydd pethau cweit cyn waethed a hynny.

Felly'r sgor fydd Llafur 4, Toris 3, Dem Rhydd 2 - er gallai Llafur fod i lawr i 2 a'r Toriaid i fyny i 5.

Bydd pethau'n wahanol yn etholiadau'r Cynulliad:

Gogledd Caerdydd: Toriaid.
Dwyrain Abertawe: Llafur.
Canol Caerdydd: Dem Rhydd.
Gorll Casnewydd: Toriaid.
Dwyrain Casnewydd: Dem Rhydd.
Gorllewin Abertawe: Dem Rhydd.
Gwyr: Toriaid.
Gorllewin Caerdydd: Plaid Cymru. Does gen i ddim hyder mawr wrth ddarogan hyn, ond dwi'n gweld Gorllewin Caerdydd yn dod yn sedd debyg i Aberconwy neu Ddwyrain Caerfyrddin / De Penfro mewn etholiadau Cynulliad - hollt tair ffordd. Ar sail yr etholiadau lleol byddai'r Blaid yn agos iawn at gipio'r sedd, ac ni fyddai 'r Toriaid yn y ras. Dwi'n credu fy mod yn gywir i ddweud mai'r Blaid a gafodd y mwyaf o bleidleisiau o'r pedair plaid yn yr etholaeth yn yr etholiadau lleol.
De Caerdydd / Penarth: Llafur - o drwch blewyn tros y Toriaid.

Felly:

Llafur - 2
Toriaid - 3
Dem Rhydd - 3
Plaid Cymru - 1

Pol You Gov - y goblygiadau posibl yng Nghymru

Wele safwe arbennig Martin Baxter

Os ydym yn teipio 47 ym mocs y Toriaid, 23 ym mocs Llafur ac 18 ym mocs y Democratiaid Rhyddfrydol (canlyniadau pol YouGov y Daily Telegraph heddiw) cawn y rhestr isod o seddi a fyddai'n newid dwylo.

'Dwi wedi duo'r seddi hynny sydd yng Nghymru. 'Dydi'r polau Prydeinig na gwefan Martin Baxter ddim yn cymryd pleidleiswyr y pleidiau cenedlaetholgar i ystyriaeth wrth gwrs, felly mae mwy o ansicrwydd yn perthyn i'r rhagolygon yng Nghymru a'r Alban.

Aberconwy CON gain from LAB : Betty Williams
Aberdeen South CON gain from LAB : Anne Begg
Alyn and Deeside CON gain from LAB : Mark Tami
Amber Valley CON gain from LAB : Judy Mallaber
Angus CON gain from NAT : Michael Weir
Arfon NAT gain from LAB : Unknown (changed seat)
Argyll and Bute CON gain from LIB : Alan Reid
Ashfield CON gain from LAB : Geoff Hoon
Ayr Carrick and Cumnock CON gain from LAB : Sandra Osborne
Ayrshire Central CON gain from LAB : Brian Donohoe
Ayrshire North and Arran CON gain from LAB : Katy Clark
Barrow and Furness CON gain from LAB : John Hutton
Basildon South and East Thurrock CON gain from LAB : Angela Smith
Bassetlaw CON gain from LAB : John Mann
Bath CON gain from LIB : Don Foster
Batley and Spen CON gain from LAB : Mike Wood
Battersea CON gain from LAB : Martin Linton
Bedford CON gain from LAB : Patrick Hall
Berwickshire, Roxburgh and Selkirk CON gain from LIB : Michael Moore
Birmingham Edgbaston CON gain from LAB : Gisela Stuart
Birmingham Hall Green CON gain from LAB : Roger Godsiff
Birmingham Northfield CON gain from LAB : Richard Burden
Birmingham Selly Oak CON gain from LAB : Stephen McCabe
Bishop Auckland CON gain from LAB : Helen Goodman
Blackburn CON gain from LAB : Jack Straw
Blackpool North and Cleveleys CON gain from LAB : Joan Humble
Blackpool South CON gain from LAB : Gordon Marsden
Bolton North East CON gain from LAB : David Crausby
Bolton West CON gain from LAB : Ruth Kelly
Bradford East CON gain from LAB : Terry Rooney
Bradford South CON gain from LAB : Gerry Sutcliffe
Bradford West CON gain from LAB : Marsha Singh
Brecon and Radnorshire CON gain from LIB : Roger Williams
Brent North CON gain from LAB : Barry Gardiner
Brentford and Isleworth CON gain from LAB : Ann Keen
Bridgend CON gain from LAB : Madeleine Moon
Brigg and Goole CON gain from LAB : Ian Cawsey
Brighton Kemptown CON gain from LAB : Desmond Turner
Brighton Pavilion CON gain from LAB : David Lepper
Bristol East CON gain from LAB : Kerry McCarthy
Bristol North West CON gain from LAB : Doug Naysmith
Broxtowe CON gain from LAB : Nick Palmer
Burnley CON gain from LAB : Kitty Ussher
Burton CON gain from LAB : Janet Dean
Bury North CON gain from LAB : David Chaytor
Bury South CON gain from LAB : Ivan Lewis
Calder Valley CON gain from LAB : Christine McCafferty
Camborne and Redruth CON gain from LIB : Julia Goldsworthy
Cannock Chase CON gain from LAB : Tony Wright
Cardiff North CON gain from LAB : Julie Morgan
Cardiff South and Penarth CON gain from LAB : Alun Michael
Cardiff West CON gain from LAB : Kevin Brennan
Carlisle CON gain from LAB : Eric Martlew
Carmarthen West and Pembrokeshire South CON gain from LAB : Nick Ainger
Carshalton and Wallington CON gain from LIB : Tom Brake
Ceredigion NAT gain from LIB : Mark Williams
Chatham and Aylesford CON gain from LAB : Jonathan Shaw
Cheadle CON gain from LIB : Patsy Calton
Cheltenham CON gain from LIB : Martin Horwood
Chester, City of CON gain from LAB : Christine Russell
Chippenham CON gain from LIB : Unknown (new seat)
Chorley CON gain from LAB : Lindsay Hoyle
Cleethorpes CON gain from LAB : Shona McIsaac
Clwyd South CON gain from LAB : Martyn Jones
Colchester CON gain from LIB : Bob Russell
Colne Valley CON gain from LAB : Kali Mountford
Copeland CON gain from LAB : Jamie Reed
Corby CON gain from LAB : Phil Hope
Cornwall North CON gain from LIB : Dan Rogerson
Cornwall South East CON gain from LIB : Colin Breed
Coventry North West CON gain from LAB : Geoffrey Robinson
Coventry South CON gain from LAB : Jim Cunningham
Crawley CON gain from LAB : Laura Moffatt
Crewe and Nantwich CON gain from LAB : Gwyneth Dunwoody
Croydon Central CON gain from LAB : Unknown (changed seat)
Dagenham and Rainham CON gain from LAB : Jon Cruddas
Darlington CON gain from LAB : Alan Milburn
Dartford CON gain from LAB : Howard Stoate
Delyn CON gain from LAB : David Hanson
Derby North CON gain from LAB : Bob Laxton
Derbyshire North East CON gain from LAB : Natascha Engel
Derbyshire South CON gain from LAB : Mark Todd
Devon North CON gain from LIB : Nick Harvey
Devon West and Torridge CON gain from LIB : Unknown (changed seat)
Dewsbury CON gain from LAB : Shahid Malik
Don Valley CON gain from LAB : Caroline Flint
Dorset Mid and Poole North CON gain from LIB : Annette Brooke
Dorset South CON gain from LAB : Jim Knight
Dover CON gain from LAB : Gwyn Prosser
Dudley North CON gain from LAB : Ian Austin
Dudley South CON gain from LAB : Ian Pearson
Dulwich and West Norwood CON gain from LAB : Tessa Jowell
Dumfries and Galloway CON gain from LAB : Russell Brown
Durham, City of LIB gain from LAB : Roberta Blackman-Woods
Ealing Central and Acton CON gain from LAB : Andrew Slaughter
Ealing North CON gain from LAB : Stephen Pound
East Lothian CON gain from LAB : Anne Picking
Eastleigh CON gain from LIB : Christopher Huhne
Edinburgh North and Leith CON gain from LAB : Mark Lazarowicz
Edinburgh South CON gain from LAB : Nigel Griffiths
Edinburgh South West CON gain from LAB : Alistair Darling
Ellesmere Port and Neston CON gain from LAB : Andrew Miller
Elmet and Rothwell CON gain from LAB : Colin Burgon
Eltham CON gain from LAB : Clive Efford
Erewash CON gain from LAB : Liz Blackman
Erith and Thamesmead CON gain from LAB : John Austin
Exeter CON gain from LAB : Ben Bradshaw
Feltham and Heston CON gain from LAB : Alan Keen
Gedling CON gain from LAB : Vernon Coaker
Gloucester CON gain from LAB : Parmjit Dhanda
Gower CON gain from LAB : Martin Caton
Great Grimsby CON gain from LAB : Austin Mitchell
Great Yarmouth CON gain from LAB : Tony Wright
Guildford CON gain from LIB : Unknown (changed seat)
Halesowen and Rowley Regis CON gain from LAB : Sylvia Heal
Halifax CON gain from LAB : Linda Riordan
Hammersmith CON gain from LAB : Unknown (changed seat)
Hampstead and Kilburn CON gain from LIB : Unknown (changed seat)
Harlow CON gain from LAB : Bill Rammell
Harrow East CON gain from LAB : Tony McNulty
Harrow West CON gain from LAB : Gareth Thomas
Hastings and Rye CON gain from LAB : Michael Foster
Hendon CON gain from LAB : Andrew Dismore
Hereford and South Herefordshire CON gain from LIB : Paul Keetch
Heywood and Middleton CON gain from LAB : Jim Dobbin
High Peak CON gain from LAB : Tom Levitt
Holborn and St Pancras CON gain from LAB : Frank Dobson
Hove CON gain from LAB : Celia Barlow
Huddersfield CON gain from LAB : Barry Sheerman
Hyndburn CON gain from LAB : Greg Pope
Ilford South CON gain from LAB : Mike Gapes
Ipswich CON gain from LAB : Chris Mole
Islington South and Finsbury LIB gain from LAB : Emily Thornberry
Keighley CON gain from LAB : Ann Cryer
Kingswood CON gain from LAB : Roger Berry
Lancashire West CON gain from LAB : Rosie Cooper
Lancaster and Fleetwood CON gain from LAB : Unknown (changed seat)
Leeds North East CON gain from LAB : Fabian Hamilton
Leeds North West CON gain from LAB : Unknown (changed seat)
Leicester South CON gain from LAB : Peter Soulsby
Leicester West CON gain from LAB : Patrica Hewitt
Leicestershire North West CON gain from LAB : David Taylor
Lewisham East CON gain from LAB : Bridget Prentice
Lewisham West and Penge CON gain from LAB : Jim Dowd
Leyton and Wanstead CON gain from LAB : Harry Cohen
Lincoln CON gain from LAB : Gillian Merron
Loughborough CON gain from LAB : Andy Reed
Luton North CON gain from LAB : Kelvin Hopkins
Luton South CON gain from LAB : Margaret Moran
Middlesbrough South and Cleveland East CON gain from LAB : Ashok Kumar
Milton Keynes North CON gain from LAB : Unknown (changed seat)
Milton Keynes South CON gain from LAB : Phyllis Starkey
Moray CON gain from NAT : Angus Robertson
Morecambe and Lunesdale CON gain from LAB : Geraldine Smith
Morley and Outwood CON gain from LAB : Colin Challen
Newcastle-under-Lyme CON gain from LAB : Paul Farrelly
Newport East CON gain from LAB : Jessica Morden
Newport West CON gain from LAB : Paul Flynn
Newton Abbot CON gain from LIB : Richard Younger-Ross
Northampton North CON gain from LAB : Sally Keeble
Northampton South CON gain from LAB : Unknown (changed seat)
Norwich North CON gain from LAB : Ian Gibson
Norwich South CON gain from LAB : Charles Clarke
Nottingham East CON gain from LAB : John Heppell
Nottingham South CON gain from LAB : Alan Simpson
Nuneaton CON gain from LAB : Bill Olner
Ochil and South Perthshire CON gain from LAB : Gordon Banks
Oldham East and Saddleworth CON gain from LAB : Phil Woolas
Oldham West and Royton CON gain from LAB : Michael Meacher
Oxford East CON gain from LAB : Andrew Smith
Oxford West and Abingdon CON gain from LIB : Evan Harris
Pendle CON gain from LAB : Gordon Prentice
Penistone and Stocksbridge CON gain from LAB : Angela Smith
Perth and North Perthshire CON gain from NAT : Peter Wishart
Plymouth Moor View CON gain from LAB : Alison Seabeck
Plymouth Sutton and Devonport CON gain from LAB : Linda Gilroy
Poplar and Limehouse CON gain from LAB : Jim Fitzpatrick
Portsmouth North CON gain from LAB : Sarah McCarthy-Fry
Portsmouth South CON gain from LIB : Mike Hancock
Preston CON gain from LAB : Mark Hendrick
Pudsey CON gain from LAB : Paul Truswell
Reading West CON gain from LAB : Martin Salter
Redditch CON gain from LAB : Jacqui Smith
Renfrewshire East CON gain from LAB : Jim Murphy
Ribble South CON gain from LAB : David Borrow
Richmond Park CON gain from LIB : Susan Kramer
Romsey and Southampton North CON gain from LIB : Sandra Gidley
Rossendale and Darwen CON gain from LAB : Janet Anderson
Rother Valley CON gain from LAB : Kevin Barron
Scunthorpe CON gain from LAB : Elliot Morley
Sefton Central CON gain from LAB : Claire Curtis-Thomas
Sheffield Hallam CON gain from LIB : Nick Clegg
Sherwood CON gain from LAB : Paddy Tipping
Slough CON gain from LAB : Fiona Mactaggart
Solihull CON gain from LIB : Lorely Burt
Somerset North East CON gain from LAB : Dan Norris
Somerton and Frome CON gain from LIB : David Heath
Southampton Itchen CON gain from LAB : John Denham
Southampton Test CON gain from LAB : Alan Whitehead
Southport CON gain from LIB : John Pugh
St Austell and Newquay CON gain from LIB : Unknown (new seat)
Stafford CON gain from LAB : David Kidney
Stalybridge and Hyde CON gain from LAB : James Purnell
Stevenage CON gain from LAB : Barbara Follett
Stirling CON gain from LAB : Anne McGuire
Stockport CON gain from LAB : Ann Coffey
Stockton South CON gain from LAB : Dari Taylor
Stoke-on-Trent South CON gain from LAB : Robert Flello
Stourbridge CON gain from LAB : Lynda Waltho
Stretford and Urmston CON gain from LAB : Beverley Hughes
Stroud CON gain from LAB : David Drew
Sunderland Central CON gain from LAB : Bill Etherington
Sutton and Cheam CON gain from LIB : Paul Burstow
Swansea West CON gain from LAB : Alan Williams
Swindon North CON gain from LAB : Michael Wills
Swindon South CON gain from LAB : Anna Snelgrove
Tamworth CON gain from LAB : Brian Jenkins
Taunton Deane CON gain from LIB : Jeremy Browne
Telford CON gain from LAB : David Wright
Thurrock CON gain from LAB : Andrew Mackinlay
Tooting CON gain from LAB : Sadiq Khan
Torbay CON gain from LIB : Adrian Sanders
Truro and Falmouth CON gain from LIB : Matthew Taylor
Tynemouth CON gain from LAB : Alan Campbell
Vale of Clwyd CON gain from LAB : Chris Ruane
Vale of Glamorgan CON gain from LAB : John Smith
Wakefield CON gain from LAB : Mary Creagh
Wallasey CON gain from LAB : Angela Eagle
Walsall North CON gain from LAB : David Winnick
Walsall South CON gain from LAB : Bruce George
Warrington South CON gain from LAB : Helen Southworth
Warwick and Leamington CON gain from LAB : James Plaskitt
Warwickshire North CON gain from LAB : Mike O'Brien
Watford CON gain from LAB : Claire Ward
Waveney CON gain from LAB : Bob Blizzard
Weaver Vale CON gain from LAB : Mike Hall
Westminster North CON gain from LAB : Karen Buck
Westmorland and Lonsdale CON gain from LIB : Tim Farron
Wirral South CON gain from LAB : Ben Chapman
Wolverhampton North East CON gain from LAB : Ken Purchase
Wolverhampton South West CON gain from LAB : Robert Marris
Worcester CON gain from LAB : Michael Foster
Workington CON gain from LAB : Tony Cunningham
Worsley and Eccles South CON gain from LAB : Barbara Keeley
Wrexham CON gain from LAB : Ian Lucas
Wyre Forest CON gain from MIN : Dr Richard Taylor
Ynys Mon NAT gain from LAB : Albert Owen
York Central CON gain from LAB : Hugh Bayley
York Outer CON gain from LIB : Unknown (changed seat)

Cymro, Sais ta Phrydeiniwr?

Pob blwyddyn bydd y Cynulliad Cenedlaethol yn rhyddhau data sy'n ymwneud ag addysg. Gweler yma.

Un darn digon difyr o wybodaeth a geir ydi cenedligrwydd plant (yn ol diffiniad y rhieni). Pan fydd plant yn cael eu cofrestru mewn ysgol gofynir i'r rhieni ddiffinio cenedligrwydd eu plentyn - mae Cymro, Sais a Phrydeiniwr ymysg y dewisiadau a geir (Gwyddel neu Albanwr ac Eraill ydi'r lleill).

Wele ganlyniadau 2007 wedi eu dosbarthu ar sail y pobl sy'n diffinio eu plant fel Cymry ar sail etholaethau seneddol.

Blaenau Gwent 83.1%
Ogwr 83%
Rhondda 82.7%
Castell Nedd 80.7%
Cwm Cynon 79.8%
Islwyn 78.4%
Caerffili 77.6%
Aberafon 76%
Arfon 75.8%
Pontypridd 74.5%
Merthyr 74.1%
Meirion Dwyfor 72.8%
Penybont 67.7%
Gogledd Caerdydd 67.5%
Llanelli 67.1%
Gwyr 64%
Dwyrain Caerfyrddin Dinefwr 63.7%
Torfaen 63.7%
Ceredigion 63.2%
Ynys Mon 63%
Preseli Penfro 60.4%
Gorllewin Caerdydd 60.6%
Gorllewin Caerfyrddin De Penfro 58.4%
De Caerdydd a Phenarth 57.9%
Aberconwy 57.2%
Canol Caerdydd 55.1%
Brycheiniog a Maesyfed 52.2%
Bro Morgannwg 52%
Dwyrain Abertawe 51.7%
Wrecsam 49.5%
Dyffryn Clwyd 48.8%
Gorllewin Abertawe 48.1%
De Clwyd 47.5%
Gorllewin Casnewydd 47.4%
Delyn 44.3%
Gorllewin Clwyd 44.2%
Dwyrain Casnewydd 42.8%
Trefaldwyn 41.3%
Mynwy 33.8%
Alyn a Glanau Dyfrdwy 20.5%

Rwan mae pobl am weld eu harwyddocad eu hunain i rai o'r ffigyrau. Dyma rhai o'r pethau sy'n fy nharo fi.

- mae rhai o'r etholaethaf mwyaf Saesneg o ran iaith ymysg y mwyaf Cymreig o ran ymdeimlad o genedligrwydd.
- mae rhai o etholaethau mwyaf difreintiedig y Deyrnas Gyfunol yn agos iawn i ben y rhestr.
- ceir perthynas rhwng y ffigyrau a refferendwm datganoli 1997 - tuedda'r ardaloedd a bleidleisiodd Ia i fod yn uchel ar y rhestr.
- mae'n gryn syndod i mi bod Caerdydd yn uwch nag Abertawe - er ei fod yn cadarnhau'r argraff rwyf yn ei chael bod newid sylweddol wedi bod yn agwedd trigolion y brif ddinas at eu cenedligrwydd ers sefydlu'r Cynulliad Cenedlaethol yn y ddinas.
- mae'n syndod i mi mai Gogledd Caerdydd - ardal gyfoethocaf y ddinas o ddigon yw'r uchaf. Does yna'r un o etholaethau'r Gorllewin ag eithrio Arfon a Meirion Dwyfor gyda ffigyrau uwch.
- ychydig mae'n debyg gen i a fyddai wedi disgwyl y byddai canrannau Llanelli yn uwch na rhai Dwyrain Caerfyrddin Dinefwr.
- mae Alyn a Glanau Dyfrdwy'n isel iawn ar y rhestr, yn wir mae mwy yn honni eu bod yn Saeson na sy'n dweud eu bod yn Gymry yma.
- mae ffigyrau Delyn mymryn yn uwch na rhai Gorllewin Clwyd.

Y cythral canu - steil Glasgow

Treuliais ddiwrnod neu ddau yn yr Alban tros y gwyliau hanner tymor. Cefais fy hun un prynhawn – prynhawn Sadwrn rownd derfynol cwpan yr Alban fel mae’n digwydd – ym marchnad enwog y Barrowlands ychydig i'r dwyrain o ganol y ddinas.

Un o nodweddion anisgwyl y farchnad ydi’r tafarnau sy’n ei hamgylchu – maent yn dafarnau y gellir eu disgrifio am wn i fel tafarnau Celtic. Celtic, wrth gwrs ydi un o ddau glwb pel droed mawr Glasgow, Rangers ydi’r llall. Mae'r Barrowlands wedi ei leoli ar y brif ffordd o ganol y ddinas i Parkhead, neu Celtic Park. Ceir clybiau eraill yn y ddinas wrth gwrs, ond stori arall ydi honno. Beth bynnag, clwb sy’n cael ei gefnogi gan Babyddion y ddinas ydi Celtic, ac mae llawer iawn o Babyddion yn Glasgow, fel yng ngweddill Gorllewin yr Alban. Mae Celtic hefyd yn boblogaidd iawn yn yr Iwerddon – yn y De a’r Gogledd.

Ceir hen hollt secteraidd yng Ngorllewin yr Alban sy’n dyddio o’r cyfnod Tuduraidd, ac achosodd hyn gryn dywallt gwaed o bryd i’w gilydd. Y digwyddiad mwyaf enwog mae’n debyg oedd cyflafan Glencoe ym 1692 pan laddwyd aelodau o'r llwyth Pabyddol Clan MacDonald gan lwyth Protestanaidd o’r enw’r Clan Campbell.

Cafodd yr hollt hwnnw ei atgyfnerthu yn sylweddol yn ystod y ddeunawfed ganrif pan symudodd degau o filoedd o Wyddelod Pabyddol i Orllewin yr Alban, gan gynyddu'n sylweddol yn y blynyddoedd yn dilyn Gorta Mór yn Iwerddon pan adawodd cyfran sylweddol o’r Pabyddion (a’r Iwerddon Babyddol, Wyddelig ei hiaith a ddryllwyd gan y newyn) a oroesodd y wlad i bedwar ban byd. Symudodd llawer i Orllewin yr Alban gan newid y cydbwysedd secteraidd yn sylweddol. Ar uchafbwynt yr allfudo mawr mae'n debyg bod 8,000 o Wyddelod yn cyrraedd Glasgow yn wythnosol.

Ers hynny mae cysylltiad agos wedi bod rhwng Iwerddon, ac yn arbennig Gogledd Iwerddon a Gorllewin yr Alban, ac mae gwleidyddiaeth Gogledd Iwerddon wedi dylanwadu ar agweddau ar fywyd a gwleidyddiaeth mewn trefi a dinasoedd megis Glasgow. Er enghraifft, yn Glasgow y ganwyd James Connolly, ac yn yr un ddinas y ganwyd rhai o arweinwyr modern Sinn Fein – Pat Doherty er enghraifft. Mae acen Gogledd Iwerddon i’w chlywed yn eithaf mynych mewn tafarnau Pabyddol yn Glasgow. Mae’n debyg mai lleiafrif o Babyddion Gogledd Iwerddon sydd heb nain neu daid wedi ei geni / eni yn yr Alban. Mae cyfenwau Albanaidd yn gyffredin iawn yng Ngogledd Iwerddon, yn union fel mae cyfenwau Gwyddelig yn gyffredin yng Ngorllewin yr Alban.

Beth bynnag, yn ol at dafarnau Celtic ardal y Barrows. Ar yr olwg gyntaf maent yn ymdebygu i dafarnau mewn ardaloedd dinesig dosbarth gweithiol, Pabyddol yng Ngogledd Iwerddon, lle mae’r tafarnau yn adlewyrchu daliadau gwleidyddol y sawl sy’n eu defnyddio. Digon o faneri y tu mewn a’r tu allan – rhai disgwyledig megis y tricolor, rhai llai disgwyledig megis baneri Gwlad y Basg, Paleisteina neu’r estelada Gatalanaidd yn ogystal a rhai a sy’n amlwg yn cael eu chwifio i wylltio gwrthwynebwyr gwleidyddol (baner yr Ariannin yn hongian y tu allan i dafarn ar brif ffordd brysur er enghraifft). Digon o bariffenalia Celtic ar y muriau a’r nenfwd ac ambell i lun o eiconau Gweriniaethol, ymprydwyr newyn yr 80au a chopi o'r proclomasiwn a ddarllenwyd gan Pádraig Pearse ar risiau’r GPO yn ol yn 1916 er enghraifft – testun sy’n ymylu ar fod yn sanctaidd yn y traddodiad Gweriniaethol.

Yr hyn oedd yn drawiadol am dafarnau’r Barrows fodd bynnag oedd y ffordd roedd eu selogion yn ymddwyn. Wedi i’r rownd derfynol ddod i ben (gyda Rangers yn ennill yn erbyn Queen of the South – canlyniad na achosodd lawenydd) aeth pawb ati i wneud yr hyn y byddant yn ei wneud pan nad oes gem bel droed i’w gwylio – canu. Un math o gan yn unig oedd yn cael ei chanu – un wedi ei chymryd o’r traddodiad canu gwerin Gweriniaethol. Caneuon rebel ydi'r term am wn i. Mae’n debyg bod canoedd o ganeuon yn syrthio i’r traddodiad hwn, ac mae’n draddodiad sy’n mynd yn ol rhyw ddau gan mlynedd. Ceir caneuon sydd wedi eu cyfansoddi yn sgil pob rhyfel Gwereniaethol – o gyfnod gwrthryfel mawr yr United Irishmen yn 1798 i’r rhyfel a ddaeth i ben yng nghanol y ddegawd diwethaf.



Bairds Bar, Glasgow. Gallwch ddisgwyl treulio trwy gyda'r nos yn gwrando ar ganeuon rebel yma.



Y Peadar O'Donnell, Waterloo Street Derry. Rydych yn llai tebygol o lawer i glywed y ffasiwn beth yma.

Yn amlach na pheidio bydd criw yn eistedd yn agos at ei gilydd ac yn gweithio eu ffordd o un gan i’r llall, cyn symud ymlaen i dafarn arall. Weithiau bydd mwy nag un criw yn gwneud yr un peth, ond yn canu can wahanol, ac felly’n cystadlu yn erbyn ei gilydd. Mewn rhai criwiau ceir cryn amrywiaeth o ran oedran – gyda’r ieuengaf prin ddigon hen i fod mewn tafarn a’r hynaf yn eu saithdegau. Roedd rhai o ddefodau Gogledd Iwerddon yn cael eu dilyn i’r llythyren. Er enghraifft os ydi enw’r ymprydiwr newyn, Bobby Sands yn cael ei ynghanu’n gyhoeddus yn ardaloedd Pabyddol Gogledd Iwerddon, bydd pawb yn yr ystafell yn sefyll a churo dwylo. Roedd y ddefod bach yma’n cael ei dilyn i’r llythyren. Mae hyn yn ffordd rhyfedd iawn o dreulio amser hamdden i Albanwr.

Yr hyn sy’n ddiddorol ydi nad ydi’r ffordd yma o dreulio noswaith yn gyffredin yng Ngogledd Iwerddon. Yn sicr, cenir ambell i gan o’r math yma ar ddiwedd noswaith, a bydd tafarnau yn cyflogi bandiau sy’n arbenigo mewn canu Gweriniaethol weithiau. Ond, pan mae pobl yn mynd allan i dafarnau, maent yn gwneud hynny mewn ffordd sy’n debyg i’r arfer yng Nghaernarfon, Crewe neu Poole. Maent yn mynd allan i sgwrsio, chware pwl, fflyrtio, dawnsio neu beth bynnag. Mae dyn yn fwy tebyg o glywed Johnny Cash ar sgrechflwch yn Crossmaglen na'r Wolfe Tones.

Dydi’r gwahaniaethau ddim yn peidio yna. Er bod cysylltiadau cryf rhwng Gorllewin yr Alban a Gogledd Iwerddon fel y trafodwyd uchod, dim ond ar leiafrif bach iawn o Albanwyr y cafodd y rhyfel hir yn y Gogledd effaith uniongyrchol. Ychydig iawn, iawn o Albanwyr a garcharwyd neu a laddwyd, ni ffrwydrodd y rhyfel ar strydoedd Glasgow, a dweud y gwir nid oedd unrhyw weithred o ryfel yn yr Alban fwy na Chymru. Bydd selogion tafarnau'r Barrows yn gwisgo crysau T sy'n mynegi cefnogaeth i'r IRA, ac yn llafarganu sloganau i fynegi cefnogaeth o'r fath. Bydd hyn yn digwydd mewn digwyddiadau gwleidyddol yng Ngogledd Iwerddon, a ceir tystiolaeth o bresenoldeb yr IRA ym mhob tref hyd heddiw, ond dydi ymddygiad o'r fath ddim yn gyffredin pan mae pobl yn hamddena.

Mae rhannau o Ogledd Iwerddon, y stadau tai ar gyrion y Lower Falls er enghraifft, lle mae’r rhyfel wedi effeithio’n uniongyrchol ac yn ddistrywgar ar fywyd fwy neu lai bawb. Ychydig iawn, iawn o bobl mewn llefydd felly sydd heb rhyw berthynas agos neu’i gilydd wedi ei ladd, ei anafu neu ei garcharu am gyfnod maith. Cafodd llawer iawn o deuluoedd, y mwyafrif mae'n debyg y profiad o gael y lluoedd diogelwch yn torri i mewn i’w tai ac yn eu harchwilio yn oriau man y bore.

Mae’r rhan fwyaf o ‘Weriniaethwyr’ yr Alban yn pleidleisio i blaid unoliaethol. Y Blaid Lafur ydi plaid mwyafrif Pabyddion Gorllewin yr Alban. Mae Protestaniaid yn llawer mwy tebygol o bleidleisio i’r SNP. ‘Dydi’r ddelwedd anymunol ond gogleisiol o Gordon Brown yn lapio ei hun mewn Jac yr Undeb ddim yn ymddangos i fod yn broblem fawr yn y byd rhyfedd yma. Mae'r bleidlais Babyddol yn gydadran greiddiol o'r glymblaid o elfennau yng nghymdeithas yr Alban sydd wedi sicrhau degawdau o oruwchafiaeth y Blaid Lafur. Go brin ei bod yn ormodiaeth i ddweud mai Plaid Lafur yr Alban ydi'r prif rym sy'n sefyll rhwng yr Alban a'i hannibyniaeth. Mae Pabyddion Gogledd Iwerddon yn ddi eithriad bron yn pleidleisio i bleidiau sy'n wrthwynebus i'r Undeb.

'Dydi hi ddim yn anodd egluro'r ddeuoliaeth yma, os ydym yn ceisio deall agweddau ac ymddygiad Pabyddion dosbarth gweithiol yn yr ardaloedd hyn mewn termau hunaniaeth yn hytrach na mewn termau gwleidyddol. Ffordd eithafol braidd o atgyfnerthu hunaniaeth sydd mewn rhai ffyrdd yn eithaf bregus ydi'r arfer o ganu, ac ail ganu caneuon rebel, ac ymddwyn mewn ffordd sydd mewn gwirionedd yn barodi o batrwm ymddygiad pobl ym Melffast a Derry. Gwedd arall ar y dosbarthiadau Gwyddelig a'r clybiau GAA sy'n gyffredin yn yr Alban hyd heddiw ydyw. I rhyw raddau mae tebygrwydd rhwng cymanfa ganu yn yr America a sesiwn o ganu caneuon Gwereniaethol gan griw o Albanwyr meddw yn Glasgow.

Daw hyn a ni yn ol atom ni ein hunain (fel pob cyfraniad yn y blog hwn erbyn meddwl). Mae'n drawiadol nad ydi'r ymdeimlad o hunaniaeth Gymreig yn goroesi yn aml ymysg Cymry sydd wedi eu magu y tu hwnt i ffiniau Cymru. Mae hyn yn dra gwahanol i hunaniaeth Gwyddelig y tu hwnt i'r Iwerddon. Bydd hwnnw'n aml yn goroesi am ganrifoedd.

Yn ddi amau ceir eithriadau - mae goroesiad y Gymraeg yn y Wladfa yn esiampl nodedig. Gall y rhan fwyaf ohonom hefyd feddwl am unigolion sy'n siarad Cymraeg ac yn ystyried eu hunain yn Gymry, er eu bod wedi eu geni a'u magu mewn gwlad arall. Ond beth ddigwyddodd i'r degau o filoedd o Gymry Cymraeg o Ogledd Cymru a fudodd i Lerpwl yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Beth am yr holl Gymry a fudodd i Lundain o'r maes glo a'r Gymru wledig fel ei gilydd yn ystod yr un ganrif?

Mae'r ateb yn siwr o fod yn gymhleth - mewnol (o gefn gwlad i'r maes glo) oedd y rhan fwyaf o fudo Cymreig, doedd cyfraddau geni yng Nghymru ddim mor uchel ag oeddynt yn yr Iwerddon ac felly nid oedd y fath niferoedd yn symud. Ond eto mae'r cwestiwn yn aros - symudodd llawer iawn, iawn mwy o Gymry i Lerpwl nag aeth i'r Wladfa, ac eto yn Ne America mae hunaniaeth Gymreig wedi goroesi, tra'i fod wedi marw i bob pwrpas ychydig filltiroedd tros y ffin yn Lerpwl.

'Dwi ddim yn honni fy mod yn gwybod yr ateb i'r paradocs yma, ond hoffwn wneud cynnig arni. Byddwn yn arenwi pedair elfen gwahanol - ond dydyn nhw ddim yn gwahanol mewn gwirionedd, maent wedi eu cysylltu'n agos a'i gilydd:

(1) Chwyldro Diwydiannol. Cafodd y datblygiadau hanesyddol y byddwn yn eu galw yn chwyldro diwydiannol effaith ar y rhan fwyaf o ddigon o'r Cymry. Ni chafodd lawer o effaith ar y rhan fwyaf o Wyddelod. Arweiniodd hyn at newidiadau strwythurol pell gyrhaeddol mewn cymdeithas a gwleidyddiaeth yng Nghymru - newidiadau a'n gwnaeth yn fwy tebyg o lawer i Loegr nag oeddym cynt. Ni chafodd world view y rhan fwyaf o Wyddelod ei wyrdroi. O ganlyniad roedd yn haws i gymunedau Gwyddelig gadw hunaniaeth yn Lloegr a thu hwnt oherwydd bod gwahaniaethau yn eu canfyddiad sylfaenol o'r byd a'i bethau.

(2) Rhyfel a gwrthdaro. Mae traddodiadau milwrol cryf yn yr Iwerddon - mae un yng Nghymru hefyd, ond mae gwahaniaeth. Traddodiad o amddiffyn buddiannau'r Ymerodraeth Brydeinig a geir Nghymru. Mae traddodiad felly yn yr Iwerddon hefyd, ond mae traddodiad arall sy'n mynd yn ol ymhellach - un o ymladd yn erbyn Prydain ydi hwnnw. Ers creu'r Wladwriaeth Rydd yn y dau ddegau cynnar, dyma'r traddodiad swyddogol yn y 26 sir, a dyma'r traddodiad mae'r rhan fwyaf o Wyddelod ar hyd yr ynys a thu hwnt yn uniaethu efo fo. Atgyfnerthu hunaniaeth trwy dalu teyrnged i'r traddodiad yma mae canwyr tafarnau Glasgow.

(3) Crefydd. Mae'r rhan fwyaf o Wyddelod yn Babyddion, a Phrotestaniaid o gwahanol fathau ydym ni fel rheol. Mae mynychu man o addoliad yn dod a phobl at ei gilydd (yn union fel tafarnau). Tuedda addoldai penodol i ddenu pobl o gefndir penodol. Ceir rhai eglwysi heddiw sy'n dennu Pwyliaid, tra bod rhai eraill yn apelio at Babyddion cynhenid. Yn Glasgow byddai Pabyddion o'r Iwerddon yn mynychu rhai eglwysi, tra byddai Pabyddion o'r Ucheldiroedd neu'r Ynysoedd Gorllewinol yn mynychu rhai eraill. Mae ffocws cymunedol yn bwysig i boblogaethau sydd wedi eu gwasgaru - fel Pabyddion Glasgow a Chymry Llundain. Y broblem (yn y cyd destun hwn) efo'r enwadau Cymreig oedd eu bod yn gyfangwbl Gymraeg eu hiaith fel rheol. Felly pan na throsglwyddid iaith o un genhedlaeth i'r nesaf (ac nid yw'r Gymraeg yn cael ei throsglwyddo yn effeithiol trwy'r cenedlaethau yn yr unman ag eithrio rhannau daearyddol o Orllewin a Gogledd Cymru)byddai'r cyfarfod pob Sul yn dod i ben. Hefyd roedd cysylltiad rhwng crefydd a gwleidyddiaeth rhyngwladol yn y gorffennol. Yn y cyd destun yma byddai Gwyddelod yn cael eu dieithrio oddi wrth y wladwriaeth Brydeinig, tra byddai'r Cymry yn closio ati.

(4) Iaith. Rydym wedi cyffwrdd a hyn uchod, ac wedi nodi bod yr iaith yn gallu milwrio yn erbyn parhad ymwybyddiaeth Gymreig y sawl sy'n byw y tu allan i Gymru. Mae'r broblem yn ehangach. Mae llawer o sefydliadau Cymreig ag eithrio'r capel yn ddibynnol ar y Gymraeg i ryw raddau neu'i gilydd. Pan gollir yr iaith y tu allan i Gymru, collir yr ymdeimlad o fod yn Gymro hefyd - yn enwedig ag ystyried bod y Cymry yn debyg i'r Saeson mewn sawl ffordd arall.

Cyfarfod llawn cyntaf Cyngor Gwynedd

Heddiw roedd y cyngor newydd yn cyfarfod am y tro cyntaf.

Efallai ei bod yn addas i feddwl am y pleidwyr hynny nad oeddynt yno oherwydd iddynt golli eu seddi.

Byddwn yn hoffi meddwl y bydd y rhan fwyaf ohonynt o ddigon yn sefyll eto mewn pedair blynedd, ac yn cael eu hethol drachefn. Mae bron yn sicr y bydd yr awyrgylch gwleidyddol yn haws o lawer erbyn hynny. Ar ben hynny bydd Llais Gwynedd wedi cael cyfle i chwalu oddi tan bwysau paradocs ei fodolaeth ei hun - sef ei fod yn dennu pobl nad oes dim yn gyffredin ag eithrio eu casineb tuag at Blaid Cymru - pobl sydd yn aml (ond nid yn ddi eithriad wrth gwrs) o ansawdd isel iawn.

Er enghraifft collodd tri aelod o'r hen fwrdd, Dic Penfras, Dafydd Iwan a Tomos Ifans eu seddi. Fel gwleidyddion lleol mae'r tri ben ac ysgwydd yn well na'r sawl a etholwyd yn eu lle. Dangosodd y ddau cyntaf cryn ddewrder ac ymroddiad wrth hyrwyddo'r cynllun ail strwythuro ysgolion.

Mewn unrhyw etholiad cyffredin byddent wedi sgubo'r llawr gyda'u gwrthwynebwyr. Yr awyrgylch o hysteria oedd o gwmpas mewn rhai rhannau o'r sir oedd yn bennaf gyfrifol am y canlyniadau hyn. O symud yr hysteria etholiadol hwnnw ac o addasu ychydig ar ein naratif gwleidyddol, bydd canlyniadau'r etholiadau nesaf yn dra gwahanol.

Sut i ennill etholiadau - a sut i'w colli nhw

Mae sut i lwyddo yn etholiadol yn ei hanfod yn hollol syml - gellir torri'r holl broses i lawr i bump cam syml:

(1) Llunio 'stori wleidyddol' glir sy'n apelio at grwpiau cymharol fawr o bobl.
(2) Adnabod (identify) y bobl mae ein 'stori'n apelio atynt.
(3) Cysylltu efo'r bobl hynny.
(4) Cadw mewn cysylltiad rhwng etholiadau, ac yn ystod ymgyrchoedd etholiadol.
(5) Sicrhau eu bod yn pleidleisio ar ddiwrnod yr etholiad.

'Rwan mae gweithredu'r uchod yn fwy anodd wrth gwrs - ond mae'r broses yn hawdd iawn i'w hesbonio.

Y cam pwysicaf o ddigon ydi'r cyntaf. Os nad ydi'r naratif gwleidyddol yn apelio, neu'n rhy gymhleth mae pob un o'r camau eraill yn anodd.

Pa fath o naratif ddylai un y Blaid fod felly? Yn fy marn bach i mae'n mynd i amrywio o ardal i ardal.

Ar lefel cenedlaethol dylid creu stori o blaid sy'n rhoi Cymru'n gyntaf a sy'n cael llwyddiant wrth chwistrellu synnwyr cyffredin a gwerthoedd Cymreig i gyfundrefn sy'n cael ei harwain gan blaid sydd wedi methu yn y gorffennol, ac a fyddai o gael rhwydd hynt yn dilyn agenda Gordon Brown a Llafur Newydd yn methu eto.

Ar lefel lleol mae pethau'n dibynnu ar os ydi'r Blaid mewn grym neu beidio. Lle'r ydym mewn grym dylid cael stori o blaid genedlaethol sy'n gweinyddu yn effeithiol ac gwneud ei gorau glas i sefyll tros fuddiannau lleol - weithiau yn erbyn dymuniadau Caerdydd a Llundain, weithiau trwy ddefnyddio ei dylanwad cenedlaethol.

Lle nad ydym mewn grym, mae pethau'n hawdd mewn cyfnod lle ceir tocio gwirioneddol ar gyllidebau cynghorau. Dylem gael ein gweld fel plaid genedlaethol sydd yn wrthblaid yn lleol, ond a fyddai'n gwneud llawer gwell joban na'r criw sy'n rhedeg y sioe ar hyn o bryd.

Byddai'r stori yma'n gweithio'n well o lawer petai'r naratif genedlaethol o effeithlionrwydd mewn llywodraeth yn tarro deuddeg gyda'r etholwyr. Mae hyn hefyd yn wir am y stori a ddywedir mewn ardaloedd lle'r ydym yn rheoli.

Dyna pam mai llwyddiant y naratif cenedlaethol ydi'r elfen bwysicaf o hyn oll.

Y Blaid Lafur yn wynebu rhyfel mewnol ar ol dydd Iau

Yn ol Politicalbetting.com mae'n dra phosibl y bydd Alan Milburn yn herio Brown wedi i Lafur golli is etholiad Crew ddydd Iau (ac maent yn hollol sicr o'i cholli). Mae'r wefan hon yn gywir yn amlach o lawer na mae'n anghywir.

Mae dau gwestiwn sydd o ddiddordeb i genedlaetholwyr Cymreig yn codi o hyn:

(1) A fyddai cael Blairite yn gwneud mwy o ddrwg nag o les i Lafur yng Nghymru?

(2) Beth fyddai'n digwydd i gefnogaeth y Blaid Lafur yn yr Alban (mae eu cefnogaeth wedi bod yn fwy soled yno nag yma) petai'r Albanwr yn rhif 10 yn mynd?

Etholiadau lleol - rhan 2 - y Gorllewin

Y cynghorau sydd dan sylw yma ydi Ynys Mon, Gwynedd, Ceredigion, Penfro a Chaerfyrddin.

Dyma’r ffigyrau moel:

Ynys Mon:

Plaid Cymru 8 (+2), Llafur 5 (+5), Ceidwadwyr 2 (+1) Democratiaid Rhyddfrydol 2 (+1), Eraill 23 (-9).

Gwynedd:

Plaid Cymru 35 (-8), Democratiaid Rhyddfrydol 5 (-1), Llafur 4 (-4), Llais Gwynedd 12 (+9), Eraill 18 (+4).

Ceredigion:

Plaid Cymru 19 (+3), Democratiaid Rhyddfrydol 10 (+1), Llafur 1 (-), Eraill 12 (-4).

Caerfyrddin:

Plaid Cymru 30 (+14), Llafur 11 (-14), Democratiaid Rhyddfrydol 1 (+1), Eraill 32 (-1).

Penfro:
Ceidwadwyr 5 (+4), Llafur 5 (-6), Plaid Cymru 5 (-), Democratiaid Rhyddfrydol 3 (+1), Eraill 42 (+1).

Felly mae’r Blaid yn symud ymlaen ychydig ym mhob man ag eithrio Gwynedd a Chaerfyrddin. Maent yn symud yn eu blaenau yn sylweddol yng Nghaerfyrddin, ond yn llithro yn ol yng Ngwynedd ac yn colli rheolaeth ar y cyngor.

Mae Llafur yn cael cweir ym mhob man ag eithrio Ynys Mon – ond mater technegol ydi hynny mewn gwirionedd. Roedd hoelion wyth Llafur yn eistedd fel grwp annibynnol y tro o’r blaen am resymau sy’n ddealladwy ond i’r ychydig sy’n deal gwleidyddiaeth yr ynys ryfedd honno.

Symudodd y Democratiaid Rhyddfrydol ymlaen mymryn bach ym mhob cyngor ag eithrio Gwynedd lle collwyd ychydig o dir.

Symudodd y Toriaid ymlaen ychydig ym Mhenfro, a mymryn ym Mon.

O edrych am batrymau cyffredinol mae’r canlyniadau hyn yn rhai arbennig o dda i’r Blaid – hyd yn oed ar ol cymryd trychineb Gorllewin Gwynedd i ystyriaeth. Hyd yn oed yng Ngwynedd mae agweddau cadarnhaol iawn i’r canlyniadau. Llwyddodd y Blaid i bentyrru mynyddoedd o bleidleisiau yn wardiau trefol dwyreiniol y sir – a gwneud hynny ar draul Llafur. Roedd y gweir i Lafur ar ei fwyaf syfrdanol yn y wardiau mwyaf dosbarth gweithiol. Curodd y Blaid Llafur o 444 i 173 ym Mheblig, o 424 i 118 yng Nghadnant – dwy ward di freintiedig iawn yn nhref Caernarfon. Curwyd Llafur o 332 i 124 yn Dewi – ward tebyg ym Mangor ac o 195 i 107 yn y ward agosaf ati yn Dewi. Stori tebyg oedd hi yn y pentrefi mawr dosbarth gweithiol.

Mae’r patrwm o gynnydd gan y Blaid yn yr ardaloedd trefol yn ymestyn tros y gorllewin (a thu hwnt fel y cawn weld yn ddiweddarach). Er enghraifft perfformiodd y Blaid yn gryf yn Aberystwyth, Llangefni, Aberteifi, tref Caerfyrddin ac yn nhref Llanelli. Mae’r patrwm o lwyddiant trefol yn ymestyn ymhell y tu hwnt i’r Gorllewin, fel y cawn weld mewn blogiau eraill.

Yr unig ran siomedig o’r stori i’r Blaid ydi perfformiad gwael yn Ne Gwynedd, a’r un trychinebus yng Ngorllewin Gwynedd. Y cysur ydi bod ffyrdd gweddol hawdd i ymateb i’r problemau yma.

Mae’r stori i Lafur yn groes i un y Blaid. Nid oedd ganddynt fawr o gynrychiolaeth yn y gorllewin wledig beth bynnag. Maent bellach wedi colli eu cynrychiolaeth yn y trefi hefyd. Trychineb etholiadol o’r radd flaenaf. Tanchwa.

Bydd y Toriaid yn siomedig yma hefyd. Maent wedi gwneud yn dda tros lawer o Gymru, ac yn dda iawn mewn rhai rhannau, ond yn gwahanol i weddill y wlad ychydig iawn o argraff wnaeth y Toriaid yma ag eithrio ym Mhenfro. Er iddynt roi mwy o ymgeiswyr ymlaen nag erioed o’r blaen yn y Gymru Gymraeg, roedd y bleidlais a gafodd rhai o’u hymgeiswyr yn aml yn chwerthinllyd o isel 64 yn erbyn 564 Tom Ellis yn Nhrawsfynydd er enghraifft, neu 48 yn erbyn 503 Plaid Cymru a 202 yr ymgeisydd annibynnol ym Mwldan, Aberteifi. Dwi ddim yn dethol gormod yma – mae digon o enghreifftiau tebyg. Mae’r hen, hen batrwm yn dal nad yw’r Toriaid yn ei chael yn hawdd i ddennu pleidleisiau sydd o dan ddylanwad y traddodiad diwillianol sydd ynghlwm a’r iaith Gymraeg.

Mae’r Democratiaid Rhyddfrydol wedi symud yn eu blaenau ym mhob man, ond o safle mor wael ym mhob man ag eithrio Ceredigion fel nad oes fawr o arwyddocad pellach i’r symudiad hwnnw.

Mae’n anodd darllen ymlaen gormod o etholiadau lleol – ond meant yn pwyntio at yr hyn a allai ddigwydd mewn etholiad cyffredinol, ac maent yn rhoi adlewyrchiad gwell na hynny o’r hyn a ddylai ddigwydd mewn etholiad Cynulliad.

Felly dyma fy narogan ar gyfer yr etholaethau seneddol.

Ynys Mon: Nid yw’r data yma’n ddigonol i ddod i gasgliad ar eu sail, ond mae’n anodd gweld tanchwa Llafur yng ngweddill Cymru ddim yn effeithio ar y sedd ymylol yma (er bod gan Mon hanes o dorri ei chwys ei hun). Felly Phlaid i gipio yn yr etholiad San Steffan, a Plaid i gadw yn yr etholiad Cynulliad.

Arfon: Plaid i gipio yn hawdd yn yr etholiad San Steffan (sedd Llafur ydi hi ar bapur yn sgil y newid ffiniau), a Phlaid i gadw yn yr etholiad Cynulliad heb drafferth.

Meirion Dwyfor: Plaid i gadw yn weddol hawdd yn yr etholiad San Steffan, ac i gadw yn yr etholiad Cynulliad – er y gallai Llais Gwynedd fod yn her iddynt yn honno os nad ydi pethau wedi newid. Er mai hon oedd sedd gryfaf y Blaid o ddigon yn yr etholiad Cynulliad diwethaf, byddwn yn disgwyl i’r Blaid gael canran uwch yn Arfon a Dwyrain Caerfyrddin yn yr etholiadau San Steffan a Cynulliad nesaf. Mae niwed etholiadol wedi ei wneud yma.

Ceredigion: Plaid yn parhau i symud ymlaen, felly dylid ail ennill y sedd San Steffan mewn etholiad gweddol dyn, a chadw’r sedd Cynulliad yn rhwydd. Mae'r ffaith i ymgeisydd y Blaid golli ei sedd cyngor yn ffactor negyddol - ond digwyddodd hynny i Gwynfor Evans hefyd, ond aeth ymlaen i ennill sedd seneddol yn fuan wedyn. Un ffactor a allai fod yn bwysig yma ydi cynnydd yn y bleidlais Doriaidd yn sgil etholiad dda iddynt yn ehangach. Byddai hyn yn effeithio ar bleidlais y Democratiaid Rhyddfrydol, nid ar un y Blaid. Mae pethau mor agos gallai cynnydd bach wneud gwahaniaeth arwyddocaol. 'Dydi'r math o berson sy'n pleidleisio i'r Blaid ddim yn debygol o symud ei bleidlais i'r Ceidwadwyr.

Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr: Plaid i ddal yn hawdd yn San Steffan a’r Cynulliad. Bydd hon yn sedd gryfach yn y ddwy etholiad i’r Blaid na’r ddwy yng Ngwynedd.

Llanelli: Wedi craffu ar ffigyrau’r etholiadau lleol rwy’n barnu am y tro cyntaf y bydd Plaid yn cymryd hon yn yr etholiad San Steffan gyda mwyafrif o fwy na 5%. Bydd Helen yn dal y sedd yn hawdd yn y Cynulliad hefyd.

Preseli Penfro: Toriaid i’w dal yn hawdd tros Lafur yn yr etholiad San Steffan. Plaid ac nid Llafur fydd yn ail yn y Cynulliad.

Gorllewin Caerfyrddin, De Penfro: Toriaid i gipio sedd Nick Ainger yn hawdd yn etholiad San Steffan. Gallai Llafur gael trafferth i gael yr ail le hyd yn oed. Plaid i ennill y sedd oddi wrth y Toriaid yn yr etholiad Cynulliad

Rhyw fath o syniad o'r diwedd am beth mae Llais Gwynedd yn sefyll

Un o'r problemau mae llawer ohonym wedi ei gael gyda Llais Gwynedd ydi deall yn iawn sut fath o blaid ydi hi. Wedi'r cwbl mae wedi llwyddo i ddenu cefnogaeth arch frenhinwyr megis Anita Kirk, cenedlaetholwyr Cymreig fel Now Gwynys a Seimon Glyn a chenedlaetholwyr Seisnig fel Ian Franks a John Walker.

Beth bynnag, mewn cyfweliad diweddar yn y Daily Post, mae arweinydd newydd y blaid, Now Gwynys yn rhoi ychydig gig ar yr esgyrn.

Our councillors come from a wide spectrum of abilities and opinions, and I believe we’re seeing here a historic move away from the London-centric and Cardiff-centric parties towards a more local form of democracy.

Mae'r darn am y wide spectrum of abilities and opinions yn wirioneddol ddigri. Dydi bod yn ddiplomataidd ddim yn rhinwedd sy'n cael ei chysylltu gyda Now yn rhyw aml iawn - ond mae defnyddio'r term yma i ddweud fod ei blaid yn llawn o nytars a Brits yn berl bach sydd werth ei thrysori.

Ta waeth, y darn mwy diddorol o ran sylwedd ydi'r un lle mae'n gweld ei blaid fel un leol. Am wn i ei chysylltu efo mudiadau tebyg yn rhai o gymoedd De Ddwyrain Cymru mae.

Mae'n hynod arwyddocaol nad ydi o'n diffinio ei blaid fel un genedlaetholgar. Yn wir, mae'n gwneud y gwrth wyneb. Dydi plaid sydd yn gweld ei rol fel edrych ar ol buddiannau un ardal benodol ar draul buddiannau ardaloedd eraill oddi mewn i'r wlad ddim yn blaid genedlaetholgar. Yn wir mae plaid felly yn un gwrth genedlaetholgar. Mae'n rhaid bod a gweledigaeth genedlaethol i fod yn genedlaetholgar.

Diolch am wneud hynny'n glir Now.

Etholiadau lleol - rhan 1

Golwg hynod frysiog ar Loegr yn gyntaf.

Roedd y canlyniadau yn Lloegr yn wael i Lafur, ond efallai ddim mor wael ag ydynt yn edrych ar yr olwg gyntaf.

Collwyd Llundain i’r Ceidwadwyr, ond mewn gwirionedd roedd yn berfformiad eithaf da. Pleidleisiodd mwy o bobl i Lafur y tro hwn na’r tro o’r blaen. ‘Dwi’n eithaf sicr mai dyma’r unig ran o Gymru a Lloegr i hyn ddigwydd. Doedd 42.5% ddim yn ganran wych i’r Toriaid – ac mae’r Toriaid wedi colli etholiadau
cyffredinol gyda phleidlais uwch na hon yn Llundain yn y gorffennol. Ond ‘dwi’n meddwl bod Llundain yn eithriad – mae newidiadau demograffig enfawr yn digwydd yno, ac mae Ken yn llawer mwy poblogaidd na’r Blaid Lafur yn gyffredinol. Hyd yn oed ar y perfformiad hwn byddai’r Toriaid wedi cael mwyafrif seddi Llundain.

Yng ngweddill Lloegr roedd perfformiad Llafur yn wael, ond ceir peth anwastadedd – maent ar eu gwanaf ers ymhell cyn yr Ail Ryfel Byd mewn rhai rhannau o’r wlad, ond nid felly mewn eraill. Gweler ymdriniaeth Sean Fear ar political betting.com - yr adnodd gorau o ddigon i unrhyw un un sydd a diddordeb mewn etholiadau yn Lloegr (dydi’r ymdriniaeth a Chymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon ddim mor dreiddgar o lawer). Dyfynaf:

So where does this leave the two main parties? Relative to the Conservatives, Labour are in about the same position as they were in the late Seventies. They are stronger in London and the Metropolitan Boroughs, but weaker in the rest of England, particularly in the South. The Conservatives are weaker in the larger urban areas, and far weaker in Scotland than they were then, but much stronger in the rest of England, whose share of the population has grown over the past thirty years.

Mewn geiriau eraill yn Lloegr mae’r ddwy blaid fawr yn ol fwy neu lai (gydag amrywiaethau rhanbarthol) - lle’r oeddynt yn y blynyddoedd cyn buddigoliaeth Thatcher ym 1979. Yn yr etholiad cyffredinol nesaf gall Llafur ddisgwyl cweir tros y rhan fwyaf o Loegr y tu allan i’r etholaethau trefol lle mae eu cefnogwyr traddodiadol (hy, rhai sydd yn yn isel ar y raddfa gymdeithasegol yn byw). Mae’r glymblaid o bobl oedd yn pleidleisio i New Labour wedi datgymalu'n llwyr.

Yr hyn sy’n ddiddorol yng Nghymru ydi bod perfformiad Llafur mewn rhai ffyrdd yn llawer gwaeth nag oedd yn Lloegr, ac yn fwy arwyddocaol, mae’n waeth o lawer nag oedd yn y saith degau hwyr. Mae’n rhaid mynd ymhell, bell cyn y Rhyfel i ddod ar draws unrhyw beth tebyg. Mae yna arwyddion bod newidiadau strwythurol yn digwydd yng ngwleidyddiaeth Cymru.

Mwy am hyn maes o law.

Llongyfarchiadau a gair o gyngor

Gobeithiaf ddychwelyd at yr etholiadau lleol diweddar maes o law. Ar sawl cyfrif meant yn etholiadau diddorol, ac yn rhai sy’n cynnig gobaith gwirioneddol ynglyn a dyfodol Cymru.

Serch hynny, mae’r blog yma wedi ei gyfeirio at arweiynydd newydd grwp Plaid Cymru yng Ngwynedd. Bydd y swydd yma'n cael ei llenwi mewn cyfarfon ym Mhorthmadog yn ddiweddarach heno. Rhyfyg ar fy rhan i mae’n debyg ydi cymryd ei bod / ei fod yn darllen y blog di nod yma – ond waeth i mi drio ddim.

Ychydig fisoedd yn ol ysgrifenais y blog hwn. Prif bwrpas y blog oedd mynegi'r safbwynt bod y ffordd roedd grwp Plaid Cymru ar y cyngor yn gweinyddu yn niweidio eu cefnogaeth greiddiol. Y rheswm am hyn ydi bod cefnogaeth y sawl sy’n cefnogii’r Blaid mewn ardaloedd gwledig wedi ei wreiddio mewn canfyddiad o’r Blaid fel plaid leol yn annad dim arall. Mae’n dilyn felly bod disgwyliad i’r Blaid reoli mewn ffordd sy’n amddiffyn buddiannau lleol.

Mae nifer o bolisiau, ac yn arbennig yr un sy’n ymwneud ag ail strwythuro ysgolion cynradd y sir, wedi torri yn syth trwy’r canfyddiad yma. Y rheswm i'r sefyllfa yma ddod i fodolaeth ydi bod adain reolaethol y Blaid yn tra arglwyddiaethu yn siambr y cyngor.

‘Dwi’n sicr bod canlyniadau'r etholiadau diweddar wedi cyfiawnhau’r dadansoddiad yma. Cafodd y Blaid drwyn gwaed yn yr ardaloedd gwledig lle’r oedd y cynllun yn effeithio arno. Yn ffodus, dilynodd dwyrain y sir batrwm Cymru gyfan, a gwelwyd y Blaid yn rhoi crymen trwy’r bleidlais Lafur ddosbarth gweithiol yn y lleoedd hyn(mwy am hyn maes o law).

Felly fy nghyngor i bwy bynnag a etholir ar gychwyn ei gyfnod / chyfnod fel arweinydd ydi i gofio hyn:

‘Dydi’r hyn sy’n gwneud synwyr o safbwynt rheolaethol ddim o angenrhaid yn gwneud synwyr gwleidyddol. Yn wir, yn aml y gwrthwyneb sy’n wir – ac mae digwyddiadau diweddar yn esiampl drawiadol o hynny.

Problem arweinyddiaeth ddiwethaf y Blaid oedd blaenori ystyriaethau rheolaethol tros fuddiannau eu hetholwyr. Roedd y feddylfryd yma’n drychinebus o safbwynt etholiadol. Gallai pethau fod yn waeth hyd yn oed - byddwn yn dal i reoli gyda chymorth un neu ddau o annibynwyr yn ol pob tebyg. Roeddym yn lwcus iawn, iawn i ddwyrain trefol y sir ddilyn patrwm etholiadol ehangach.

‘Dwi’n derbyn bod angen gweledigaeth reolaethol ar pob gweinyddiaeth – ond mae’n rhaid cydbwyso’r weledigaeth honno gydag ystyriaethau gwleidyddol. Methiant i wneud hyn oedd methiant yr arweinyddiaeth sydd newydd gael ei sgubo o’r neilltu gan yr etholwyr. Mae dilyn agenda reolaethol swyddogion cyngor, heb ystyried goblygiadau gwleidyddol yr agenda honno yn wenwyn etholiadol i blaid wrth sefydliadol fel Plaid Cymru

Felly gyfaill, os nad wyt ti’n gwrando ar air arall o’t tipyn blog yma, gwrando am hyn. Ystyria goblygiadau gwleidyddol pob cais neu awgrym gan swyddogion y cyngor cyn nodio.

Os ydi hynny'n golygu dweud o bryd i'w gilydd - mae dy gynllun yn edrych yn ddigon derbyniol ar bapur Harri, ond mae gen i ofn nad yw'n dderbyniol yn wleidyddol. Dechreua eto, boed iddi fod felly.

Mae dyfodol y Blaid yn y Wynedd wledig yn dibynu ar gael areinnyddiaeth sy'n ddeall hyn.

Diweddariad

Wedi cael awr neu ddwy i feddwl (ha, ha) dwi'n darogan y canlynol:

Bydd Dafydd Iwan yn colli ei sedd a Dic Penfras hefyd.

Bydd Plaid yn colli'r ddwy sedd ym Mhwllheli.

Bydd Tomos Ifans yn colli ei sedd.

Mae Glyn Owen mewn trafferth mawr yn erbyn Aeron Jones, felly hefyd Margaret Griffith yn Llanystumdwy.

Bydd Plaid yn dal Aberdaron a Morfa Nefyn yn hawdd.

Bydd Plaid yn cadw Penygroes.

Byddwn hefyd yn dal Gorllewin Porthmadog a Borthygest.

Bydd pethau yn agos rhwng y Blaid a LlG yn Nhremadog / Beddgelert.

Bydd Plaid yn cadw Deiniolen (mae'n debyg) a Llanrug yn sicr.

Bydd Plaid yn ennill un ac efallai ddwy ym Mangor, gan gadw yr hyn sydd ganddynt. Bydd Eddie Dogan a Dai Books yn ennill yn hawdd i'r Blaid.

Bydd Plaid yn curo Northam yn Gerlan, ac efallai Gwen yn Nhregarth.

Bydd Plaid yn cadw Cadnant a Peblig yng Nghaernarfon. Bydd Annibynnol (Roy) yn cadw Seiont, ac efallai annibynnol arall (Bob Anderson) yn cymryd y sedd Lafur. Plaid ddim i ennill yma.

Gall Menai fynd i Moi (annibynnol), Bonner Pritchard (annibynnol), neu Ioan (Plaid). Fyddwn i ddim yn hoffi ei galw hi.

Bydd y Lib Dems yn cadw Dolbenmaen, a Now Gwynys yn cadw Clynnog.

Bydd Dilwyn Lloyd (annibynnol) yn cadw Talysarn.

Noson wael iawn i Lafur, ond gwaeth i'r Blaid. Noson dda i Lais Gwynedd.

Mae'r Blaid yn debygol o golli rheolaeth ar Gyngor Gwynedd (ond nid yw' gwbl n sicr).