Sunday, February 26, 2017

Y DUP ac ariannu'r ymgyrch i adael Ewrop

Rhywbeth sydd wedi ei fethu gan cyfryngau Prydeinig (ond nid rhai Iwerddon) ydi'r stori fach ryfedd yma.

Yn ei hanfod yr hyn sydd yn y stori ydi bod y DUP - prif blaid unoliaethol Gogledd Iwerddon - wedi cyfrannu swm anferthol - £435k i'r ymgyrch i adael Ewrop.

Cafodd y pres ei wario yn hwyr yn ystod yr ymgyrch.  Fel rheol mae'r DUP gyda meddylfryd  blwyfol iawn ac mae'n gweithredu ar lefel hollol leol.  Fodd bynnag yn yr achos yma cafodd y pres ei wario - ymysg pethau eraill - ar hysbyseb anferth yn y Metro - papur sy'n cael ei ddarllen yn eang iawn ar dir mawr y DU - lle nad oes gan y DUP unrhyw ASau a lle nad ydynt yn sefyll mewn etholiadau.  Yn wir cafodd i bron i'r cwbl o'r pres ei wario y tu allan i Ogledd Iwerddon.

Ymddengys i grwp o gefnogwyr cyfoethog Brexit  (o bosibl cyn lleied ag un cefnogwr)  roi'r pres i'r blaid unoliaethol.  Y rheswm mae'n debyg ydi bod yr ymgychoedd i adael Ewrop wedi hen wario yr hyn roedd ganddynt hawl i'w wario yng Nghymru, Lloegr a'r Alban, ond bod hawl gan y DUP i wario o hyd. 
A beth ydi ffynhonnell wreiddiol yr arian?  Wel y tebygrwydd ydi bod cysylltiad efo Saudi Arabia. 
Rwan mae yna nifer o gwestiynau wedi eu codi eisoes am ariannu'r ymgyrch Gadael - mae yna ymchwiliadau i drefniadau ariannu'r ddwy ymgyrch ar hyn o bryd.  
Ond mae'r stori hefyd yn codi un neu ddau o bwyntiau diddorol.  

Yn gyntaf mae'n ymddangos bod y DUP wedi caniatau iddynt eu hunain gael eu defnyddio i alluogi i rywbeth ddigwydd sy'n groes i ddymuniadau pobl Gogledd Iwerddon a sy'n debygol o beri niwed economaidd sylweddol i 'r dalaith.  Mae'n debyg y bydd yna bris i'w dalu am hynny wythnos nesaf.

Yn ail mi fydd y cysylltiad Saudi Arabia yn anghyfforddus i rai o'n cyfeillion Islamoffobaidd.  Ymddengys bod y wlad Islamaidd mwyaf anrhyddfrydig yn ystyried Brexit fel rhywbeth cadarnhaol o'u safbwynt nhw.




Thursday, February 23, 2017

Mwy o 'Fake News' gan Gwilym Trump Owen

Mae 'Fake News' yn derm sydd wedi dod yn gyfarwydd iawn yn ddiweddar - yn arbennig felly yn sgil ethol Donald Trump.  Cafwyd enghraifft eithaf da yn ddiweddar pan aeth ati i honni bod ymysodiad terfysgol newydd ddigwydd yn Sweden oherwydd ei fod wedi gweld rhyw stori neu 'i gilydd am Sweden y noson cynt ar Fox News.  Roedd Donald eisiau cael dweud bod ymysodiad terfysgol wedi digwydd yn Sweden cymaint nes bod stori anghysylltiedig a therfysgaeth wedi cael ei throi yn stori felly yn ei feddwl.  Mae'n debyg mai rhywbeth felly sydd wedi digwydd efo Donald Trump Cymru, sef Gwilym Owen.  

Yn y golofn 'Plaid Cymru Bad' ddiweddaraf mae Golwg yn gadael iddo gyhoeddi pob pethefnos mae'n mynd trwy ei bethau yn ol ei arfer cyn gorffen efo'r honiad cwbl anhygoel bod hanner miliwn o gwynion ffon wedi eu gwneud i Gyngor Gwynedd' y llynedd, a bod 145,000 o'r rheiny wedi mynd ar goll.  Rwan mae hwn yn ffigwr hynod, hynod anhebygol - a byddai unrhyw un sy'n hanner o gwmpas ei bethau yn gwybod hynny.  123,000 o drigolion sy'n byw yng Ngwynedd, ac mae'n debyg bod Gwilym yn credu bod pob dyn, dynes, plentyn a babi sy'n byw yn y sir yn cwyno ar gyfartaledd bedair neu bum gwaith am y cyngor pob blwyddyn ar y ffon yn unig. 

Gan nad ydi Donald, sori Gwilym yn dweud o lle mae wedi cael y wybodaeth ryfeddol yma, mae'n debyg bod rhaid i ni geisio dyfalu.  Yr unig beth diweddar y gallaf i ddod ar ei draws ydi papur a gyflwynwyd i un o bwyllgorau craffu Cyngor Gwynedd wythnos diwethaf yn edrych ar ansawdd yr ymateb i alwadau ffon i'r cyngor.  Mae hwnnw'n nodi i tua 540,000 galwad gael eu gwneud i gyd efo'i gilydd y llynedd.  Does yna ddim gair yn yr adroddiad i awgrymu mai cwynion ydi'r galwadau - jyst y galwadau mae'r cyngor yn eu cymryd ydyn nhw.   Mae pob cyngor yn cymryd cannoedd o filoedd o alwadau pob blwyddyn.  Yn ddiamau mae rhai o'r galwadau yn gwynion - ond gallwn fod yn eithaf sicr mai cyfran bychan iawn o'r galwadau ydi 'r rheiny.  Yn wir, os ydi rhywun eisiau cwyno mae'n llawer saffach ebostio neu 'sgwennu.

Mae'r golofn yma'n llwyddo i osod safonau is ac is mewn newyddiaduriaeth pob pethefnos erbyn hyn mae gen i ofn.

Wednesday, February 22, 2017

Saga Ysgol Llangennech a'r Cynllun Miliwn o Siaradwyr

Dwi ddim yn canmol gweinidogion Llafur yn aml iawn, ond mae Cynllun Miliwn o Siaradwyr Alun Davies yn haeddu canmoliaeth.  Mae'r ddogfen ymgynghorol yn uchelgeisiol, mae'n drylwyr ac mae'n gyson a pholisiau eraill Llywodraeth Cymru.  



Ond mae yna un man gwan - neu fan cryf - dibynnu sut rydym yn edrych ar bethau.  Yn gyffredinol mae proffil demograffig y Gymraeg yn eithaf iach yn yr ystyr bod yr ifanc yn llawer mwy tebygol o siarad y Gymraeg na'r hen.  Mae hyn yn awgrymu y bydd y niferoedd sy'n siarad y Gymraeg yn cynyddu yn y dyfodol.  Y rheswm am hyn ydi bod y system addysg yn cynhyrchu Cymry Cymraeg.  Yn wir erbyn hyn mae tua 80% o blant sy'n siarad y Gymraeg wedi ei dysgu yn yr ysgol yn hytrach na'r cartref.  Mae'r rhan fwyaf o bobl fy oed i a phobl hyn na hynny hyd yn oed wedi dysgu'r Gymraeg yn y cartref.  Fodd bynnag dydi'r niferoedd plant sy'n cael eu haddysgu trwy'r Gymraeg ar hyn o bryd ddim yn agos at fod yn ddigon i fod yn ddigon i gynhyrchu miliwn o siaradwyr erbyn 2050. 

I gwrdd a'r targed hwnnw byddai'n rhaid cynyddu'r nifer o blant sy'n cael addysg cyfrwng Cymraeg yn sylweddol.  Mae'r ddogfen yn cydnabod hynny.  Ar un olwg ddylai hynny ddim bod mor anodd a mae o bosibl yn edrych.  Rydym yn gwybod bod cryn dipyn mwy o alw am addysg Gymraeg na sy'n cael ei ddarparu mewn rhannau sylweddol o Gymru.  Dylai fod yn fater syml i orfodi awdurdodau lleol i asesu'r galw lleol am addysg cyfrwng Cymraeg a'i ddarparu.  Mae yna fecanwaith i wneud hynny eisoes yn bodoli - sef y gwasanaeth arolygu.  Y ffaith nad ydi hwnnw'n cael ei fygwth yn y cynllun ydi 'r gwendid.  Byddai'r posibilrwydd o fethu arolygiadau oherwydd diffyg trefniadau i asesu'r galw am addysg cyfrwng Cymraeg  ac ymateb i'r galw hwnnw yn gorfodi pob awdurdod addysg yng Nghymru i fynd i 'r cyfeiriad mae Alun Davies am iddynt fynd.

Ond mae yna broblem arall - sef agwedd llawer o aelodau, dilynwyr ac actifyddion Llafur ar lawr gwlad.    Rwan - a bod yn deg - mae Llafur Cymru wedi dod ymhell yn eu hagwedd tuag at y Gymraeg yn ystod fy mywyd i.  Mae'r casineb a welwyd yn y gorffennol tuag at yr iaith yn y gorffennol yn llawer llai cyffredin erbyn heddiw.  Serch hynny mae yno o hyd ymysg lleiafrif, a dydi'r lleiafrif hwnnw ddim yn un di nod o bell ffordd.

Mae'r stori am actifyddion Llafur yn cydweithio efo'r Dde eithafol i wrthwynebu troi Ysgol Llangennech yn esiampl o hyn wrth gwrs, ac mae'r ffaith bod Cyngor (Llafur) Rhondda Cynon Taf yn gwario bron i'r cwbl o'u harian cyfalaf yn awgrym ohono hefyd.  

Yr hyn sy'n wirioneddol boenus am y sefyllfa Llangennech ydi ymateb y sefydliad Llafur i'r sefyllfa.  Mae Cyngor Caerfyrddin yn dilyn y trywydd mae Llywodraeth Cymru am iddo ei ddilyn.  Mae rhai o aelodau Llafur yn lleol yn cydweithredu efo'r Dde eithafol i chwystrellu gwenwyn i mewn i'r holl sefyllfa.  Y gorau y gellid ei ddweud am yr AC a'r AS Llafur lleol ydi eu bod yn edrych i'r cyfeiriad arall - a gallwn fod yn llawer, llawer llai caredig na hynny.  A gallwn ddweud rhywbeth tebyg am Lywodraeth Cymru - doedd yna ddim condemnio ymddygiad cwbl bisar eu haelodau lleol.  Cofier bod Llafur u DU wedi bod yn taflu pobl allan o'r blaid - neu'n eu gwahardd rhag pleidleisio yn yr etholiad arweinyddol  - am aildrydar negeseuon cwbl ddi niwed gan aelodau o'r Blaid Werdd.  Ddigwyddodd 'na ddim byd nes i Jonathan Edwards dynnu sylw Jeremy Corbyn at y sefyllfa - a phan ddigwyddodd hynny cafwyd gweithredu o fewn oriau.  A wedyn cyhoeddwyd ymchwiliad i Blaid Lafur Llanelli.

A dyna ydi'r risg i Gynllun Miliwn o Siaradwyr Llywodraeth Cymru mewn un stori fach dwt.  Mae'n un o nodweddion Llafur Cymru bod osgoi gwrthdaro mewnol yn flaenoriaeth iddi - yn wir gellir dadlau mai dyna ei phrif flaenoriaeth.  Oni bai ei bod yn wynebu'r elfennau gwrth Gymraeg yn ei rhengoedd ei hun ac yn cefnogi awdurdodau - o pa bynnag blaid - sy'n gweithredu ar ei ddymuniadau fydd yna ddim tri chwarter miliwn siaradwr Cymraeg erbyn 2050 heb son am filiwn.  

Dydi gorffennol y Blaid Lafur Gymreig ddim yn rhoi llawer o le i ni fod yn obeithiol mae gen i ofn.


Monday, February 20, 2017

Dirgelwch diweddaraf yr Egin

Roedd yna bwt byr iawn heno ar Newyddion 9 am hynt a helynt yr Egin.  

Yn ol y stori 'dydi'r Theatr Genedlaethol - sydd wedi ei leoli ar hyn o bryd mewn adeilad cyfagos - ddim yn bwriadu symud i'r Egin oherwydd 'diffyg lle addas'. 

Rwan, ar yr olwg gyntaf 'dydi hon ddim yn edrych fel fawr o stori, ond o ail ystyried efallai ei bod hi.  Y syniad efo 'r Egin ydi creu clwstwr o ddiwydiannau 'creadigol' ar safle Coleg y Drindod.  Ond hyd y gwyddom, unig denant y datblygiad arfaethedig hyd yn hyn ydi S4C - ond ymddengys nad oes lle i denant newydd - hyd yn oed un sy'n sicr yn 'greadigol' a sydd ddim angen llawer iawn o le.  'Dydw i erioed wedi clywed am glwstwr sydd ond ag un cydadran o'r blaen.

Dwi'n siwr bod yna eglurhad rhesymegol - ond fedra i ddim yn fy myw a meddwl am un.  Oes gan unrhyw un awgrym?

Chwaneg o gwestiynau am S4C a'r Egin

Mwy o gwestiynau - wedi eu gadael ar un o dudalennau sylwadau fy mlog y tro hwm:

Mae S4C angen talu £3 miliwn i'r Egin, gan na fydd S4C yn gallu gwerthu yr HQ yn Llanisien sy werth £3 miliwn nes bod y staff technegol yn gallu symud i adeilad newydd y BBC (yn 2020) o le fydd y 3 miliwn yn dod? Budget rhaglenni? 

Mae S4C yn cynnig 45c y filltir i'r 50-55 staff am 6 mis o deithio (cyfanswm o £375k) iddyn nhw gael trio gweithio yn yr Egin gyntaf cyn derbyn tal diswyddo, cyfanswm o £1.5 miliwn ychwanegol os yw 50 o staff yn dewis aros yng Nghaerdydd ar ddiwedd y cyfnod prawf. O le fydd y £1.9 miliwn yma'n dod? Budget rhaglenni?

Sunday, February 19, 2017

Mi fyddech chi wedi gallu trystio'r clown _ _

_ _ i dreulio'i amser yn cribinio'r We am rhyw ddigwyddiad neu'i gilydd yn Sweden i 'gyfiawnhau' rwdlan Donald Trump.





Tudalen flaen y diwrnod


A thrydariad y diwrnod - bai Plaid Cymru ydi o bod aelodau Llafur yn cyd weithredu efo'r Dde eithafol rydach chi'n gweld.



Friday, February 17, 2017

Yr Egin - ble ydan ni arni?

Mae'r stori am ail leoli S4C yng Nghaerfyrddin yn datblygu i fod yn un hynod gymhleth ac anisgwyl ac mae yna gryn dipyn o gwestiynau newydd yn codi'n ddyddiol bron.  Mae'r stori wedi bod yn y newyddion heddiw oherwydd sylwadau gan Carwyn Jones, ond mae yna ffeithiau eraill wedi dod i olwg cyhoeddus.  Mae'n siwr y byddai'n well i ni geisio gwneud synnwyr o'r holl beth, a manylu ar yr hyn rydym wedi ei ddysgu'n ddiweddar a'r cwestiynau sydd wedi codi.

Yr hyn rydym wedi ei ddysgu:

1). Roedd Carwyn Jones a Llywodraeth Cymru'n deall bod 'cost niwtral' yn golygu dim colled i'r pwrs cyhoeddus.  Mae hyn yn bwysig oherwydd bod yr argraff wedi ei roi gan rai yn ddiweddar - yn ddamweiniol neu fel arall - bod y niwtralrwydd yma'n ymwneud ag S4C yn unig.  Roedd bod yn 'gost niwtral' yn un o amodau'r ceisiadau o'r dechrau'n deg.

2). Roedd Carwyn Jones eisiau anfon S4C i Ddyffryn Aman, ond iddo gael ei berswadio bod Caerfyrddin yn syniad gwell oherwydd nad oedd unrhyw gostau i fod ynghlwm a hynny. Dwi ddim yn gwybod beth i'w wneud o hon - ni wnaed cais o gwbl o'r fan honno.

3). Mae Carwyn Jones yn dal 'mewn egwyddor' eisiau ad leoli yng Nghaerfyrddin.  

4). Mae rhan o'r cyllid ar gyfer y blaendal o £3m yn cael ei godi trwy werthu swyddfeydd S4C yn Llanishen.

5). Mae bellach yn amlwg bod yr enwog £3m yn rhan o gais gwreiddiol y Drindod - 'doedd o ddim yn rhywbeth brys i lenwi bwlch ariannol yng nghynllun yr Egin.

Cwestiynau

1). Faint yn union mae'r Egin yn mynd i'w gostio?  Y ffigwr sy'n cael ei drafod yng nghyd destun S4C ydi £12m - £3m i ddod fel blaendal gan S4C, £6m gan Lywodraeth Cymru a £3m o adnoddau Coleg y Drindod.  Serch hynny mae'r cofnod hwn ynglyn a chais am gyllid o dan y cynllun City Deal yn dangos bod cynllun i wario £24.3m.




Rwan mae'n bosibl bod y cynllun i fynd rhagddo dros gyfnod maith gan gymryd mwy nag un cam, ond mae'r ffigwr newydd yn cymhlethu pethau - ac yn codi cwestiwn newydd.

2). O'r £24.3m sydd ei angen rydym yn gwybod bod S4C am ddarparu £3m.  Mae cais wedi ei wneud i Lywodraeth Cymru am £6m, ond dydi hwnnw heb ei gadarnhau eto.  Gwnaed cais arall o £5m trwy gynllun City Deal - ond mae'n ymddangos nad ydi hwnnw wedi ei gadarnhau eto chwaith.  Mae hyn yn gadael £10.3m yn weddill - o ble mae hwnnw'n dod?  

3). Oedd y cyrff eraill a wnaeth geisiadau yn ymwybodol y gellid cael £3m o flaendal rhent gan S4C?

4). Faint o swyddi newydd fydd y datblygiad yn eu creu?  Mae yna pob math o ffigyrau yn cael eu taflu o gwmpas - 940 yma er enghraifft, 150 yma, 507 yma ond 203 yn y ddogfen uchod.









Thursday, February 16, 2017

O ble daw'r pres i achub yr Egin?

Wel - a barnu oddi wrth y trydariad yma mae yna ymdrech wedi ei gwneud i gael hyd i bres i achub yr Egin er mwyn caniatau i S4C symud i'r lle.



Felly mae yna ymgais yn cael ei gwneud i symud pres o'r gyllideb addysg - a gallwn gymryd yn ganiataol mai'r gyllideb addysg bellach ydi'r targed - byddai'n amhosibl cyfiawnhau cymryd pres o ysgolion a'i roi i Goleg y Drindod.  O ystyried mai'r gweinidog perthnasol ydi Kirsty Williams - bydd Ken Skates yn gorfod rhoi uffern o ffeit i gael ei ddwylo ar ddima goch.  

Felly beth sydd ar ol?  Wel, gellid mynd i'r arian sydd gan y llywodraeth wrth gefn wrth gwrs - ond mae yna wariant sylweddol wedi dod o'r fan honno yn ddiweddar iawn - i roi cymorth i'r Gwasanaeth Iechyd fynd i'r afael a phroblemau'r gaeaf.  Y lle amlwg arall ydi gwariant ar yr iaith Gymraeg - ond byddai dod o hyd i'r £6m llawn yn mynd a thua chwarter y gyllideb  flynyddol ar y Gymraeg.  Byddai hynny'n gwbl, gwbl anerbyniol - yn ol panel sydd wedi ei greu i gynghori'r llywodraeth does yna ddim budd ieithyddol, addysgol na chymdeithasegol ynghlwm a'r cynllun.  

Oni bai bod y peth mor ddifrifol byddai yna rhywbeth gogleisiol yn y syniad o wario lwmp o gyllideb y Gymraeg ar gynllun sydd o ddim budd i'r Gymraeg.

Mae'r holl sefyllfa yma'r tu hwnt i grediniaeth.  Ymddengys bod Llywodraeth Cymru yn chwilio am bres i roi grant i gorff sydd - yn ol tystiolaeth S4C i'r Pwyllgor Dethol Cymreig - efo'r adnoddau i lenwi'r bwlch ariannol beth bynnag.  Pwrpas grant ydi caniatau i rhywbeth llesol na fyddai'n digwydd heb gymorth ariannol fynd rhagddo.

Tros y dyddiau nesaf byddaf yn ysgrifennu dau lythyr - un i Archwilydd Cyffredinol Lloegr (mae'r rhan fwyaf o gyllid y sianel yn cael ei ddarparu rhwng y Bib) yn gofyn iddo edrych ar sut mae S4C wedi delio efo'r symudiad i Gaerfyrddin - ac yn arbennig felly'r blaendal o £3m mewn rhent, a'r llall i Archwilydd Cyffredinol Cymru yn gofyn iddo edrych sut mae'r Drindod wedi rhoi eu cais at ei gilydd, ac ymateb Llywodraeth Cymru  i'r cais am bres i lenwi bwlch ariannol  yng nghynllun y Drindod.

Monday, February 13, 2017

Cwestiwn bach arall am S4C a'r Drindod

Tudalen ydi'r isod o gofnodion o gyfarfod o Bartneriaeth Sir Gaerfyrddin ar Fai 2 2014.  Mae'r eitem ar adleoli S4C yn ymwneud a'r fideo i gyflwyno cais y Drindod oedd wedi ei gyflwyno i S4C ychydig fisoedd ynghynt.  Roedd Coleg y Drindod wedi clywed eu bod wedi derbyn y lleoliad yn ystod y Mis Mawrth blaenorol.

Yr hyn sy'n ddiddorol yma ydi bod y £3m yn cael ei ddisgrifio fel 'investment' ac nid fel rhent wedi ei dalu o flaen llaw.  Rwan mae'n bosibl mai blerwch ar ran rhywun neu'i gilydd sy'n gyfrifol am hyn - ond mae'n amlwg bod taliad o £3m gan S4C yn rhan o'r cais a dderbyniodd S4C.  Y cwestiwn sy'n codi ydi sut oedd Coleg y Drindod yn gwybod na fyddai gofyn i S4C am £3m yn cael ei weld fel rhywbeth nad oedd yn gost niwtral?   Roedd niwtraliaeth o ran y gost yn amod cais llwyddiannus.  Petai amheuaeth am hyn ni fyddai'r Coleg wedi ei gynnwys yn y cais - felly mae'n dilyn ei bod yn debygol iawn bod trafodaeth rhwng y sianel a'r coleg ynglyn a'r trefniadau ariannu wedi digwydd cyn i'r cais gael ei gyflwyno.  

Ac mae yna gwestiwn arall yn codi wrth reswm - pam bod S4C a Choleg y Drindod yn credu bod grantiau o Ewrop ar gael pan nad oeddynt ar gael?  Byddai dyn yn disgwyl y byddai'r ddau gorff wedi gwirio bod y cynllun yn addas ar gyfer grantiau cyn cyflwyno a derbyn y cais ad leoli.  Efallai bod gwiriad felly wedi digwydd wrth gwrs ac mai'r ateb oedd yn wallus - ond mae'n fater sydd angen sylw.



Thursday, February 09, 2017

Methu'r pwynt yn llwyr

Dwi'n hoff o Golwg 360 - a dwi hefyd yn cydymdeimlo efo 'r wefan - mae'n rhaid ei bod yn uffernol o anodd cynnal gwasanaeth newyddion dyddiol gydag adnoddau bychan iawn.  Weithiau maent yn cael straeon da, ac weithiau maent yn cael rhai nad ydynt yn dda.  Mae'r stori yma sydd ar frig eu tuadlen flaen ar hyn o bryd yn syrthio i 'r ail gategori mae gen i ofn.  Mae'n esiampl wych o fethu prif bwynt stori.

Mae adleoli S4C a phloncio 'r Swyddfa Dreth yn Nhrefforest yn ddwy stori sydd yn gysylltiedig - ond nid yn y ffordd y byddai rhywun yn meddwl.  Y prif linyn sy 'n cysylltu 'r ddwy stori ydi llywodraethiant - neu fethiant posibl mewn llywodraethiant.  Mae'r llinyn datganoli sefydliadau 'n linyn cyswllt pwysig ond eilaidd.

Yn achos y Swyddfa Dreth mae Llywodraeth Cymru yn honni eu bod o blaid datganoli sefydliadau cyhoeddus i gwahanol rannau o Gymru - ond mae ei phrosesau mewnol yn gwneud hynny yn amhosibl.  Mae hynny'n fethiant o ran llywodraethiant effeithiol.

Yn achos S4C mae'n ymddangos nad ydi'r sianel gyda'r prosesau priodol i sicrhau ei bod yn gweithredu mewn modd sydd yn unol a'i lles  a'i budd ei hun mewn lle.  Mae hynny hefyd yn fethiant o ran llywodraethiant effeithiol.

Dydi pethau ddim mor glir yn achos Coleg y Drindod - mae'n debygol y daw pethau 'n gliriach o fewn yr wythnosau os nad y dyddiau nesaf.  Mae 'r cwestiwn llywodraethiant yma'n ymwneud a'r ffordd maent wedi mynd i 'r afael a dennu S4C i Gaerfyrddin.  Dydi o ddim yn gwneud synnwyr i ofyn i lywodraeth y Cynulliad am grant yn dilyn gwrthod cais am grant o Ewrop pan mae 'n ymddangos bod S4C wedi cael ar ddeall bod yr adnoddau ar gael - grant o Ewrop neu beidio. Pwrpas grant ydi caniatau rhywbeth na fyddai'n digwydd yn absenoldeb y grant i ddigwydd.  Dydi'r myrllwch o gwmpas honna ddim am ddiflanu mae gen i ofn.

Rwan dyna'r stori - problemau llywodraethiant oddi mewn i sefydliadau cyhoeddus yng Nghymru.  Wrth ymyl hynny stori fach iawn ydi bod gwleidyddion Plaid Cymru yn anghytuno efo lleoliad S4C oherwydd eu bod yn edrych ar ol eu milltir sgwar eu hunain.  Felly mae'r math o ddemocratiaeth sydd gennym ni yn gweithio.  Dydi 'r cyfeiriad yn y stori at agosatrwydd Trefforest i etholaeth Leanne Wood yn y Rhondda ddim yn berthnasol - cododd fethiant Llywodraeth Cymru i ddatganoli sefydliadau yn sgil y penderfyniad i leoli yn Nhrefforest - yn unol a pholisi'r Blaid.

Y stori go iawn ydi methiant mewn llywodraethiant mewnol sefydliadau cyhoeddus pwysig, nid llwyddiant system o ddemocratiaeth cynrychioladol i gael gwleidyddion i weithio tros eu hetholaethau.

Wednesday, February 08, 2017

Telerau rhent rhyfeddol S4C a Choleg y Drindod

Yn sgil y stori sydd wedi torri ar Newyddion 9 heno am y telerau rhyfedd rhwng S4C a Choleg y Drindod ynglyn a thaliadau rhent y naill i'r llall wedi i bencadlys y sianel symud i Gaerfyrddin, dyma gyhoeddi'r ddogfen mae stori'r BBC wedi ei seilio arni - glaniodd yn fy ebost innau hefyd. 


Rwan mae'n siwr nad ydi bob dim sy'n ymddangos ar Flogmenai werth ei ddarllen - ond mae'r 

ddogfen yma yn sicr werth ei darllen - mae'n ddadansoddiad trylwyr a fforensig o'r ddel ryfedd rhwng S4C a'r Drindod - ac mae'n ei gwneud yn gwbl, gwbl glir bod y telerau hyn o fantais sylweddol i'r Drindod ac o anfantais sylweddol i S4C.  Os ydi'r ffigyrau mae'r ddogfen yn eu dyfynnu yn agos at fod yn gywir mae'n ymddangos bod y sianel wedi cymryd y cam hynod anarferol o dalu rhent masnachol flynyddoedd maith o flaen llaw, ac wedi cael telerau hynod anghystadleuol fel gwobr am eu caredigrwydd.


Y cwestiwn  diddorol wrth gwrs ydi pam?  Cyfrifoldeb ymddiriedolwyr S4C ydi amddiffyn buddiannau'r sianel.  Ac eto mae'r telerau mae'r sianel wedi cytuno i gytundeb hollol unochrog  - a hynny er mantais i'r Drindod ac er anfantais i S4C.  Pam?  


Byddwn yn dychwelyd at hyn oll eto - ond yn y cyfamser darllenwch y ddogfen, da chi.



S4C, University of Wales Trinity St David and ‘Yr Egin

 

 

Introduction


S4C’s proposed move to a new building (Yr Egin) on the University of Wales Trinity St David (UWTSD) campus in Carmarthen is surrounded by both controversy and mystery. The most mysterious element is S4C’s decision to handover £3 million pounds in a single upfront rentpayment to UWTSD as it moves into its new HQ. A sum that the BBC reported last week would cover 20 years of rent. The following will attempt to offer a factual analysis of the deal on the basis of publicly available information.

 

Evaluating the deal


The main problem faced in seeking to evaluate the arrangement between S4C and UWTSD is that both are (infamously) among the least transparent public bodies in Wales. Information is, therefore, at a premium. Nonetheless, a number of facts are now in the public domain and it is possible to make some calculations on their basis. But before we do so, it is important to note two key claims that S4C has repeatedly made about the nature of its proposed move to Yr Egin.

 

First it has claimed the move will be ‘cost neutral’. The basis of this claim has never been adequately explained. It is even less clear how (or, indeed, if) the channel’s arrangement with UWTSD represents value for money.(Even if the elision has been implicit in S4C’s public statements, cost neutral does not necessarily equate to value for money.)

 

Secondly, the channel’s leadership have claimed that their relationship with UWTSD in the context of ‘Yr Egin’ is simply that of a ‘tenant’ – albeit an ‘anchor tenant’.

 

The UWTSD perspective


S4C’s decision to handover £3M in a single, upfront rent payment at the start of its occupation of Yr Egin to cover a 20 year period of rent represents unalloyed good news and a major financial benefit for UWTSD. It seems certain that the University would otherwise have had to borrow the money that S4C intends to handover and pay the attendant interest costsOne way to estimate the benefit is to use the interest rate on Cardiff University’s recent bond issue – the lowest yielding higher education bond in UK history’ – namely 3.1%.On this basis, S4C’s initial payment of £3M will have been worth £4.03M to UWTSD by the end of the 20 year period. This is almost certainly a very significant underestimate of the true benefit to UWTSD.

 

S4C’s rent compared


From the perspective of S4C the benefits of the proposed arrangement are far less obvious. At £3M for 20 years, the channel will be paying the equivalent of an (inflation proofed) annual rent of £150K.

 

Does this sum represent value for money? Given the lack of transparency of the principal parties, the only way to seek to answer this question is to look at equivalent rental rates in the nearby area. Of particular relevance here is Y Llwyfan, a nearly-new building on the UWTSD campus that stands immediately adjacent to the proposed site for Yr EginThis building houses offices – including headquarter offices – for a number of organisations, bodies and companies, the largest of which is the Coleg Cenedlaethol Cymraeg (CCC). A Freedom of Information request submitted to the CCC has yielded the following:

 

The Coleg Cenedlaethol Cymraeg (CCC) currently pays £25,939.20 in annual rent for its offices – the CCC’s main office – on the UWTSD campus; offices that are occupied by some 20 staff.

 

In addition to being located in offices adjacent to yr Egin, the CCC also provides a useful comparison for S4C in that the offices of both bodies will be used for broadly similar purposes. S4C’s technical operation will not be moving to Caerfyrddin but will rather be co-located with the BBC Wales in the latter’s new Cardiff headquarters. This means that the jobs being moved to Yr Egin will be focused on the channel’s commissioning, financing, communications and marketing, and internal governance activities. In other words, they will be desk-based similar to those at the CCC jobs.

 

But of course, the CCC staff contingent of 20 is smaller that S4C’s proposed 55 for the Egin site. So adjusting on a pro-rata basis, if S4C were paying rent to UWTSD on the same basis as CCC, they would be faced with an annual rental bill of £71,332.80. Over 20 years and adjusting for inflation on the basis of the OBR long-runestimate for inflation (2%), this would gives a total cost to S4C of £1.73M, or an annual average (of £87K per annum). Put in other terms: if S4C were paying rent to UWTSD on the same basis as the CCC, then even after adjusting for inflation,a £3M payment would cover 31 rather than 20 years of rent.

 

 

S4C deal

CCC pro rata

Average annual rental payment (over 20 years)

£150K (inflation protected)

£87K (inflation adjusted)

Total payment for 20 year period

£3M

£1.73M

 

Clearly, even if the CCC appears to provide a fair comparison for S4C’s requirements at Yr Egin, it is not an exact comparison. Nonetheless, the gap between what S4C is planning to pay and what a broadly equivalent tenant is already paying is very substantialindeedOn this basis, the Egin deal appears to represent very poor value for money for the channel.

 

The £3 million question


But ‘value for money’ and even ‘cost neutrality’ are called into further question once we take into account the origins of the £3M that S4C currently seems determined to handover to UWTSD. Whilst details are opaque, observers of the Egin deal have been led to believe that the £3M will be raised by selling S4C’s current headquarters in Cardiff. At any rate, there is no suggestion that the sum will be raised through borrowing. This means that an obvious alternative to paying £3M upfront would be to invest the sum and use the interest accruing to help pay the rent on the channel’s new headquarters.

 

As some indication of the figures involved, if S4C were paying rent on the same pro rata basis as CCC (i.e. at £71,332.80), a long-run rate of return of 2.4% paid on £3M would be sufficient to ensure that S4C could make it's first annual rent payment without any erosion of the principal sum.

 

At a long-run rate of return of 4% then the £3M would generate more than enough of an investment return (at £120K in the first yearboth to pay rent at the CCC rate’ of at £71,332.80 but also to add the remainder to the principal. Indeed, assuming that the rent paid increased at the annual rate of inflation (the OBR’s estimate is 2% p.a.), then at along-run rate of return of 4%, an endowmentof £3M would be enough to pay the rent for no fewer than 85 years.

 

Even paying rent at an initial and apparently excessive £150K, and taking into account subsequent rises in rent (at 2% per annum), then at long-run rate of return 4% per annum, S4C’s £3M would be enough to pay for 25 years worth of office space at Yr Egin.

 

Conclusion


In assessing the S4C/UWTSD deal much hinges on the assumptions made, not least about future interest rates and future rental inflation rates. Given the lack of transparency of the parties involved, we have no idea what (if any) calculations have been made by S4C about the various possible options for funding its new HQ, and on the basis of which assumptions.

 

But the only publicly available evidence suggests thatdespite its willingness to pay 20 years of rent upfront and thus provide a very substantial financial benefit to UWTSDS4C is preparing to pay well over the odds for its new home. Not only that, but once forgone interest payments are taken into account, S4C’s claim that its move to Yr Egin will be cost neutral (even for S4C alone) must also be called into question. Rather its decision and apparent determination to handover £3M to UWTSD as upfront rent looks set to substantially erode the channel’s long term financial position, again to the benefit of UWTSD. If S4C is right in characterising its relationship with UWTSD as being simply that of ‘tenant’, then it is, by any standards, an astonishingly generous one. Given that the channel’s senior officials so regularly lament its financial position, it is a level of generosity that is hard to fathom and even harder to justify.

Tuesday, February 07, 2017

Y ffug arfarniad lleoli - yn ei gyfanrwydd

Rydym wedi edrych ar hyn eisoes - ond cyn bod y stori ar y cyfryngau heddiw dyma gyhoeddi arfarniad lleoli Awdurdod Cyllid Cymru yn ei gyfanrwydd.  O'i darllen yn ofalus mae'n amlwg bod proses ymddangosiadol drylwyr yn fait accompli - roedd y canlyniad fwy neu lai wedi ei benderfynu cyn i'r broses gychwyn - a'r rheswm am hynny ydi'r meini prawf.  Byddai cael 'agos at Gaerdydd neu yng Nghaerdydd' fel maen prawf yn fwy gonest na'r stwff sydd yn y ddogfen.




























































Beckham, Gareth Edwards a'r ymgyrch Na.

Ond tydi o'n ddiddorol ei bod yn ymddangos i David Beckam gael ar ddeall y byddai'n fwy tebygol o gael ei urddo'n farchog petai'n cefnogi'r ymgyrch unoliaethol i gadw'r Alban yn rhan o'r DU.

Byddwch yn cofio i Syr Gareth Edwards ymddangos yn yr un ymgyrch gan gymryd rhan mewn fideo lle gwnaeth y sylw rhyfedd braidd y dylem fod mor unedig a'r Llewod.  Mae'r Llewod yn cynnwys chwaraewyr o ddwy wladwriaeth - y DU a Gweriniaeth Iwerddon.

Yn wahanol Beckham cafodd Edward ei urddo yn farchog yn haf 2015.  Cynhalwyd y refferendwm ym mis Medi 2014.

Saturday, February 04, 2017

Swyddfa Awdurdod Cyllid Cymru - yr un hen stori

Pe byddwn i eisiau lleoli rhywbeth yng Nghaerdydd, ond ddim eisiau cyfaddef fy mod yn ei leoli yng Nghaerdydd byddwn yn ei roi yn Nhrefforest - prin bod yna fwlch rhwng Caerdydd a Threfforest y dyddiau hyn.  A dweud y gwir mae'n cymryd llai o amser i ddreifio o adeiladau'r llywodraeth yn Nhy Glas yn Llanishen i Drefforest na mae'n gymryd i ddreifio o Dy Glas i'r Cynulliad.



A dyna'n union sydd wedi digwydd gyda phenderfyniad Llywodraeth Cymru i leoli Swyddfa Awdurdod Cyllid Cymru.  Mae hi'n mynd i gael ei lleoli yn Nhrefforest.

Rwan dydi o ddim llawer o amser yn ol pan roedd Carwyn Jones a Ken Skates yn awgrymu bod yr arfer o leoli pob dim yn agos at Gaerdydd am ddod i ben.  

Carwyn Jones (mewn ateb i gwestiwn gan Sian Gwenllian) 10/1/17

Mae  hwnnw’n gwestiwn pwysig dros ben. Mae rhai wedi sôn am Borthmadog, wrth gwrs, hefyd. Rwy’n deall, wrth gwrs, pam y mae’r Aelod yn cefnogi Caernarfon. Mae hwn yn rhywbeth rwy wedi gofyn i swyddogion i’w ystyried. Y pwynt sy’n cael ei godi yw a fyddai’n bosib sicrhau bod yna ffyniant o sgiliau yn yr ardaloedd llai trefol. Mae hwnnw’n gwestiwn agored ar hyn o bryd. Ond, rwy’n deall, lle mae corff newydd yn cael ei greu—corff cyhoeddus newydd, felly—dylem edrych y tu fas i Gaerdydd, ac efallai y tu fas i’r de hefyd, er mwyn gweld a oes yna fodd i sicrhau bod y corff hwnnw yn gallu bod rhywle arall yng Nghymru. Felly, mae hwn yn rhywbeth yr ydym yn ei ystyried ar hyn o bryd.

Ken Skates 13/12/16

Can I thank the Member for his questions and say I would agree with him on many of the points that he’s made about the need to ensure that we do decentralise where we can and share opportunities right across Wales. I’d be more than happy to discuss with my colleague, the Cabinet Secretary for Finance and Local Government, the idea of also ensuring the Welsh revenue authority is located away from the capital, potentially in north Wales, potentially in Wrexham.

Beth ddigwyddodd felly?  

Mae'r ateb yn eithaf hawdd. Proses arferol asesu addasrwydd safleoedd ar gyfer swyddfeydd Llywodraeth Cymru ddigwyddodd.
  Dewiswyd chwe lleoliad i'w hystyried - Parc Cathays yng nghanol Caerdydd, Trefforest, Merthyr, Caerfyrddin,  Cyffordd Llandudno ac Aberystwyth.  Cafodd pob lleoliad ystyriaeth - ond ystyriaeth yn unol a thri maen prawf - pellter o randdeiliaid, pellter at gwsmeriaid, ac argaeledx gweithlu arbenigol.  Cafodd y llefydd hyn eu dewis oherwydd bod rhannau o ystad Llywodraeth Cymru wedi eu lleoli ynddynt - penderfyniad oedd ynddo'i hun yn cyfyngu'n ddifrifol ar yr hyn oedd yn bosibl o ran lleoli.

Rwan - os mai dyna'r meini prawf dim ond dau le oedd ag unrhyw obaith o ddenu 'r lleoliad - y ddau sydd wedi eu lleoli yn y De Ddwyrain ac ar goridr yr M4.  Roedd hefyd yn amlwg pa leoliad fyddai'n dod yn olaf - yr un yn y Gogledd ymhell o ganolfannau poblogaeth y De Ddwyrain, ac ymhell oddi wrth y miloedd o weision sifil sy'n byw yn ardal Caerdydd.  

Yn wreiddiol roedd sgiliau yn y Gymraeg ymysg y meini prawf - rhywbeth fyddai wedi rhoi mantais sylweddol i Gyffordd Llandudno - ac anfantais sylweddol i'r tri lleoliad yn y De Ddwyrain.  Penderfynwyd yn gynnar yn ystod y broses i hepgor y maen prawf yma - ond cadwyd y tri arall.

O wneud hynny roedd y sgoriau yn gweithio'n eithaf twt - y pellaf y lleoliad o ganol Caerdydd yr isaf ydi'r sgor, yr agosaf y lleoliad i ganol Caerdydd yr uchaf y sgor:

Parc Cathays 57
Trefforest 53
Merthyr 45
Caerfyrddin 34
Aberystwyth 28
Cyffordd Llandudno 19

Aethwyd am y y lleoliad ddaeth yn ail yn hytrach na'r un ddaeth yn gyntaf oherwydd addasrwydd adeiladau.

Felly dyna ni - gosodwyd meini prawf oedd yn sicrhau canlyniad cwbl ragweladwy, a digwyddodd yr un peth ag arfer - aeth y wasanaeth i'r un ardal ag arfer.  Dydi o ddim ots faint o ddoethinebu ffug sanctaidd am leoli adrannau o'r llywodraeth y tu hwnt i ardal Caerdydd - mae meini prawf yn cael eu gosod sy'n sicrhau nad ydi hynny byth am ddigwydd.

Does yna ddim byd byth am newid hyd y bydd lleoli teg ymysg meini prawf Llywodraeth Cymru.