Y llywyddiaeth - Gwilym a Guto yn gosod eu stondin

Ymddengys bod etholiad mewnol ar y gweill am lywyddiaeth y Blaid, gydag Elfyn Llwyd yn sefyll yn erbyn y llywydd presenol, Dafydd Iwan.

Mae'r etholiad yn ddiddorol ar sawl cyfrif. Er enghraifft, hyd y gwn i dyma'r etholiad cyntaf oddi mewn i'r Blaid sydd am gael ei hymladd yn rhannol ar y We. Mae Elfyn wedi dechrau blogio ac mae gan Dafydd yntau ei wefan ei hun.

Ymddengys bod hyd yn oed Llais Gwynedd yn cymryd diddordeb, ac mae un o'u cynghorwyr ym Mlaenau Ffestiniog, Gwilym Euros Roberts - gwleidydd mwyaf deallus Cymru os nad y Byd, a'r unig ddisgybl yn Ysgol y Moelwyn gynt oedd yn eillio ei aeliau, yn ein sicrhau nad ydi'r naill na'r llall o unrhyw werth ac yn mynd ymlaen i awgrymu ei fod o ei hun yn 'glyfrach' na'r ddau ohonyn nhw. Sori Gwilym, 'dwi'n rhyw feddwl bod yna ormod o ddwr wedi mynd o dan y ddiarhebol bont i ti fod a siawns realistig o gael y job.

Beth bynnag, 'dwi'n crwydro. Y peth mwyaf diddorol am yr etholiad ydi pam ei bod yn cael ei chynnal yn y lle cyntaf? Swydd digon di ddiolch (a di dal) ydi llywyddiaeth gwirfoddol unrhyw blaid ar y gorau. Os oes yna rhywun arall yn gwneud y joban yn o lew, mae'n anodd ar un ystyr gweld pam y byddai neb arall eisiau cario'r groes yn lle'r deilydd.

Mae digon o ddamcaniaethu wrth gwrs. Mae Guto Bebb (Cath Ddu) ar faes e yn eithaf sicr ei farn ar y mater. Er iddo adael y Blaid rhai blynyddoedd yn ol bellach (yn rhannol o ganlyniad i fethu a chael ei enwebu yn ddarpar ymgeisydd seneddol mewn etholiad mewnol), mae Guto wedi parhau i fod a diddordeb ysol yng ngwleidyddiaeth mewnol y Blaid, a phob tro y bydd yn edrych i'r myrllwch hwnnw bydd yn gweld yr un peth - y drygioni mwyaf mileinig ers cwymp cyn amserol y Trydydd Reich yn ol yn 1945.

Thesis Guto ydi bod Dafydd yn cael ei wneud yn fwch dihangol am gynlluniau trychinebus ail strwythuro ysgolion yr hen Gyngor Gwynedd. Mae hyn braidd yn eironig gan nad ydi Guto erioed wedi gadael i gyfle i sarhau Dafydd ar y We neu yn unrhyw fan arall o ran hynny fynd rhagddo heb fanteisio arno. Mae hyd yn oed yn mynd cyn belled a phriodoli barn ar yr etholiad i bobl sydd heb fynegi barn ar y pwnc megis Dyfed Edwards. Mae'r ffaith bod Guto yn gwybod beth yw barn gwahanol Bleidwyr am faterion etholiadol yn well na maent yn gwybod eu hunain yn profi tu hwnt i bob amheuaeth ei ansawdd a'i alluoedd telepathig, ac yn bwasicach mae'n dangos cymaint o gamgymeriad oedd peidio ei ethol i'r barchus arswydus swydd yr holl flynyddoedd hynny yn ol. Wedi dweud hyn oll, 'dwi'n ofni bod gormod o ddwr wedi llifo o dan y bont yma hefyd - ac na fydd Guto chwaith, er gwaethaf ei ragoriaethau a'i alluoedd goruwch naturiol byth yn llywydd y Blaid.

Ceir wrth gwrs ddamcaniaethau eraill - megis un Ceredig. Ymddengys bod Ceredig yn cytuno gyda Betsan Powys mai achos sydd yma o adain broffesiynol y Blaid wedi cael llond bol ar yr adain wleidyddol yn ymyryd. Mae'r rhan lle mae'n defnyddio'r ddadl nad ydi'r ail strwythuro yn ffactor oherwydd (yn rhannol) nad DI oedd awdur y ddogfen yn ogleisiol o ddi niwed, ac yn bygwth dod a'r gwaetha allan ynddof a'm cael i wneud hwyl am ben cyd Bleidiwr. 'Dwi'n rhoi'r temtasiwm o'r neilltu 'rwan hyn.

Beth bynnag am yr holl ddamcaniaethu a'r ymdrechion gan Gwilym a Guto i roi eu hunain yn y ffram am y job, dwi'n gwybod yn iawn pam bod cystadleuaeth am y llywyddiaeth ar yr arlwy a phwy sy'n mynd i ennill, a phwy ddylai ennill - ond bydd rhaid i chi gyfeillion ddisgwyl tan y tro nesaf 'dwi'n blogio i ddarganfod yr atebion i'r materion pwysig hynny.

A dyna i ni broblem bach arall gyda Mr Eaglestone

Anaml y bydd rhywun yn cynhyrchu blog i ymateb i un sy'n ymddangos ar flogmenai (bydd yn digwydd weithiau, ond ddim yn aml). Ond dyna a wnaeth Mr Eaglestone yma y diwrnod o'r blaen.

Ymateb oedd Martin i'r blog hwn. Roedd Martin wedi ypsetio ychydig yn fwy gyda'r blog hwn gan Ordivicius.

Rwan, mae'n weddol amlwg bod Martin yn cam gynrychioli fy mlog - ond mae hynny'n ddisgwyladwy - blog gwleidyddol sy'n ceisio hyrwyddo ymdrechion Martin i gael ei ethol ar rhywbeth - unrhyw beth dan haul ydi'r ymdrech wedi'r cwbl.

Mae hyn oll yn ddigon teg - ond yr hyn dwi'n ei gael yn chwithyg braidd ydi 'polisi' cymedroli Martin. Mae rhai blogwyr nad ydynt yn caniatau sylwadau - mae hynny'n ddigon teg - 'dydi'r ffaith bod dyn yn credu bod ganddo rhywbeth i'w ddweud ddim yn golygu ei fod eisiau dadl am yr hyn mae wedi ei ddweud.

Yna ceir blogwyr eraill sy'n caniatau pob sylw. Mae hynny'n well - mae'n ffordd o hyrwyddo ymgom gwleidyddol.

Ac wedyn ceir blogwyr fel Martin sy'n cymedroli - hynny yw yn edrych ar gyfraniadau cyn penderfynu os i'w cyhoeddi neu beidio. 'Dwi'n deall pam bod Martin wedi gwneud hyn - ymddengys ei fod yn cael cyfraniadau sarhaus o bryd i'w gilydd.

Ond mae Martin yn cymedroli gan ddefnyddio llinyn mesur llawer ehangach na hynny. Ni fydd yn caniatau i mi gyfranu yn aml iawn - er nad ydw i erioed wedi ei sarhau mewn unrhyw ffordd.

Er enghraifft, ychwanegais bwt at y blog a sonwyd amdano uchod yn egluro yn fras iawn ddiffygion strategaeth Vote Plaid, Get Tory
mewn hinsawdd lle mae Llafur yn llawer llai poblogaidd na'r Toriaid (ac a barnu oddi wrth is etholiad Henley, maent hefyd yn llai poblogaidd na'r BNP a'r Blaid Werdd mewn rhai llefydd). Ni chafodd hynny ei gynnwys.

Yn ystod etholiadau'r Cynulliad y llynedd roedd Martin yn gwneud sylwadau ffeithiol anghywir bod y Blaid yn gyfoethocach na Llafur. Cyfranais bwt yn dangos ffigyrau'r Cwmisiwn Etholiadau oedd yn dangos i Lafur wario tua £20 am pob £1 a wariodd y Blaid yn yr etholiadau San Steffan blaenorol. Ni chafodd honno weld golau dydd wrth reswm.

Mewn geiriau eraill mae Martin yn cymedroli yn ol grym dadl ei wrthwynebydd - nid yn ol egwyddorion o chwaeth, chware teg, cwrteisi neu beth bynnag. Os na all ateb dadl mae'n ei dileu yn y darn bach o'r rhithfro mae'n ei rheoli.

Mae hyn wrth gwrs yn gwbl idiotaidd, gan ei fod yn gweithredu lefel anhygoel o uchel o sensoriaeth mewn cyd destun sydd mor fach (hy ei flog ei hun) nad yw'r sensoriaeth hwnnw'n cael unrhyw effaith yn y byd go iawn.

Hynny yw mae yna bwynt i Mr Mugabe sensro'r cyfryngau yn Zimbabwe - fo sy'n eu rheoli nhw i gyd. Ond does yna ddim pwynt i Martin sensro dadleuon nad yw yn eu hoffi mewn rhan o'r we - ac o'r cyfryngau yn gyffredinol - sydd mor anhygoel o fach. Does yna ddim i'w ennill ac mae'n ymdebygu ei hun i Mr Mugabe'r Felinheli yng ngolwg y sawl sy'n dilyn ei flog.

Y Blaid Geidwadol Gymreig – y blaid mwyaf anhunanol yn y Byd?

Cafwyd dadl yn ddiweddar yn y Cynulliad Cenedlaethol ynglyn a phleidleisio cyfranol. Roedd Peter Black, aelod y Democratiaid Rhyddfrydol tros Orllewin a Chanolbarth Cymru yn cynnig bod y Cynulliad yn gofyn am yr hawl i lunio deddf a fyddai’n mabwysiadu cyfundrefn gyfrannol o bleidleisio mewn etholiadau lleol yng Nghymru. Dyna ydi’r sefyllfa yng Ngogledd Iwerddon a’r Alban ar hyn o bryd.

Yn naturiol ddigon pleidleisiodd y Democratiaid Rhyddfrydol o blaid y cynnig – a felly hefyd Plaid Cymru. Roedd y Blaid Lafur i gyd yn erbyn ag eithrio Rhodri Morgan a rhywun arall – ac mae’n ymddangos eu bod hwythau wedi pwyso’r botwm anghywir. Mae hyn yn eithaf traddodiad ymhlith aelodau Llafur bellach Ymddengys bod y deinasoriaid gwleidyddol yn cael anhawster i ddelio gyda’r dechnoleg newydd. Yr hyn a sicrhaodd bod y cynnig yn syrthio fodd bynnag oedd y ffaith i’r Ceidwadwyr atal eu pleidlais.

Ar un olwg mae hyn yn ymylu ar fod yn syfrdanol. Mae’r drefn sydd gennym ar hyn o bryd yn (First Past the Post - FPTP) yn neilltuol o anheg o safbwynt y Ceidwadwyr yng Nghymru. Ymhellach, gellir dadlau mai FPTP ydi conglfaen hegemoniaeth draddodiadol y Blaid Lafur yng Nghymru.

Heb fynd yn rhy dechnegol mae dau reswm am hyn. Yn gyntaf mae cryn dipyn o bleidleisio tactegol yn erbyn y Ceidwadwyr yng Nghymru, ac mae FPTP yn ddelfrydol ar gyfer pleidleisio tactegol. Yn fwy arwyddocaol mae pleidlais y Ceidwadwyr yn gymhedrol o ran canran ond wedi ei ddosbarthu yn fwy cyson tros y wlad nag un Plaid Cymru er enghraifft. Mewn sefyllfa o’r fath mae amrediad mawr yn fanteisiol pan mae canran y bleidlais yn is na thua 30%. Dyna pam bod Plaid Cymru wedi cael cymaint o seddi na’r Ceidwadwyr yn etholiad San Steffan 05 a mwy na nhw yn 01 a 97 er i ni gael llai o bleidleisia. Yn wir, ni chafodd y Toriaid unrhyw seddi o gwbl yn etholiadau San Steffan yn 01 a 97.

Mae FPTP yn anheg i’r Ceidwadwyr mewn etholiadau lleol hefyd. Er enghraifft mae eu pleidlais yn ddigon tebyg i un y Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghaerdydd, ond mae ganddynt lai o lawer o seddi. Yn y mannau hynny lle mae’r Ceidwadwyr yn wan – y Gymru Gymraeg a’r maes glo nid oes ganddynt prin unrhyw gynrychiolaeth o gwbl. Anaml y byddant yn trafferthu i gynnig ymgeiswyr yn y lleoedd hyn oherwydd eu bod n gwybod nad oes ganddynt obaith o gael eu hethol. Byddai trefn gyfrannol yn rhoi cynrychiolaeth iddynt yn rhai o’r lleoedd hyn.- ac yn rhoi cyfle iddynt ddechrau adeiladu.

Mae FPTP bron yn ddi eithriad o fantais i’r Blaid Lafur yng Nghymru ar pob lefel. Yr unig eithriad posibl ydi’r etholiadau lleol yn gynharach eleni. Oherwydd i’w canran o’r bleidlais syrthio’n sylweddol ac i bobl ddechrau pleidleisio yn dactegol yn eu herbyn mae’r FPTP wedi dechrau milwrio yn eu herbyn mewn rhai rhannau o’r wlad – ond mae’n parhau i’w cynorthwyo mewn mannau eraill.

Mae gan y Ceidwadwyr Cymreig hanes o wrthwynebu datblygiadau sydd o fantais etholiadol iddyn nhw eu hunain. Roeddynt yn chwyrn eu gwrthwynebiad i ddatganoli ac i’r gydadran gyfrannol o’r gyfundrefn pleidleisio. Oni bai am ddatganoli, a’r elfen gyfrannol ni fyddai’r Ceidwadwyr wedi bod a gwleidydd proffesiynol yng Nghymru o 1997 hyd at 2005. Y cwestiwn diddorol ydi pam?

‘Dwi ddim yn siwr a bod yn onest beth yw rhesymeg swyddogol y Blaid Geidwadol Gymreig am yr ymddygiad ymddangosiadol bisar yma. Efallai eu bod yn defnyddio esgus sy’n ymwneud ag amddiffyn y cyfansoddiad, neu rhywbeth cyffelyb. Byddai dadl o’r fath yn amlwg chwerthinllyd mewn cyd destun llywodraeth leol – gwan iawn ydi cysylltiad llywodraeth leol gyda’r cyfansoddiad anysgrifenedig Prydeinig, a fel y sonwyd uchod mae trefn gyfrannol yn bodoli mewn etholiadau lleol yng Ngogledd Iwerddon a’r Alban heb greu anhrefn cyfansoddiadol. Mae llywodraethau Prydeinig o pob lliw wedi bod yn .hollol hapus efo trefniadau cyfrannol yn yr Iwerddon ers blynyddoedd cynnar y ganrif ddiwethaf. Ymhellach trefn gyfrannol a geir mewn etholiadau Ewropeaidd ar hyd a lled Prydain.

Yn fy marn i yr eglurhad gwirioneddol ydi sefyllfa’r Blaid Geidwadol yn Lloegr. Mae cefnogaeth y Blaid Geidwadol yn Lloegr yn uwch nad yw yng Nghymru – yn llawer uwch. Yn wir mae ganddi’r potensial i gyrraedd canran o tua 45% o’r bleidlais. Os ydi plaid yn cyrraedd y math yma o gefnogaeth o dan cyfundrefn FPTP maent yn ennill llawer iawn o seddi – efallai 65% neu fwy.

Mewn geiriau eraill mae buddiannau’r Blaid Geidwadol Brydeinig yn bwysicach i’r Blaid Geidwadol Gymreig na buddiannau nhw eu hunain.

Mae hyn oll yn rhywbeth i’w gadw mewn cof pan mae pobl fel Glyn Davies, Dylan Jones Evans a Guto Bebb yn son am Blaid Geidwadol Gymreig gydag elfen gryf o annibyniaeth yn perthyn iddi.

Mae unrhyw endid sydd a mwy o ddiddordeb mewn amddiffyn buddiannau endid arall na rhai ei hun trwy ddiffiniad yn israddol. Fel mae pethau’n sefyll meddylfryd gwasaidd ydi un y Ceidwadwyr Cymreig – ac felly y bu hi erioed.

Beth yw pwynt Llywydd Plaid Cymru?

Dau dro cyntaf i flogmenai mewn wythnos - blog Saesneg a blog wedi ei ysgrifennu gan rhywun ag eithrio'r arferol. 'Penderyn' sydd yn gyfrifol am y cyfraniad isod - mae'n codi cwestiynau pwysig ynglyn a natur llywyddiaeth y Blaid - cwestiynau nad ydynt hyd y gwn i wedi eu hystyried na hyd yn oed eu diffinio'n glir cyn hyn.

Bellach mae’n ymddangos yn sicr y bydd etholiad ar gyfer Llywydd Plaid Cymru eleni. Mae o leia’ dau enw yn y ras ac o bosib y bydd mwy wedi i bawb sylweddoli y bydd etholiad. Nid bwriad yr erthygl hon yw pleidio achos yr un o’r ymgeiswyr, nac ychwaith ceisio darogan y canlyniad, ond yn hytrach meddwl rhywfaint am beth yw rol y Llywydd.

Byth oddi ar ddifinio (yn gwbl addas) Arweinydd y Cynulliad fel Arweinydd y Blaid, mae ‘na dipyn o aneglurdeb wedi bod am rol y Llywydd, a neb mewn gwirionedd wedi gwneud ymdrech i ddiffinio beth yr rol a phwrpas y Llywydd ar ei newydd wedd. Craidd y sylwadau yma yw fod angen fod yn glir beth mae’r Blaid yn ei ddisgwyl o’r Llywydd cyn gallu gwneud penderyfniad ystyrlon am bwy ddyliai’r Llywydd fod.

Mae sawl rol posib, ac wrth gwrs mae modd cyfuno elfennau o’r rhain, ond yr hyn sy’n bwysig mi dybia i yw’r pwyslais … Dwi’n awgrymu isod sawl opsiwn i’w pwysog a mesur, trafod ac ystyried.

PONT. Mewn oes lle mae cynnydd rhyfeddol wedi bod yn y nifer aelodau etholedig a’r Blaid wedi proffesiynoli ar sawl wedd, gan gynnwys y niferoedd sylweddol iawn (dros 100) o unigolion bellach sy’n dibynnu am eu cyflogau ar y Blaid neu’i gwleidyddion; mae ‘na beryg fod llais yr aelodau yn cael ei tan gynrychioli. Mae angen Llywydd felly i gynrychioli’r adain wirfoddol, i roddi llais i’r aelodaeth ac i weithredu fel gwrthbwynt (lle bo angen) i’r aelodau etholedig.

YSBRYDOLWR/AIG CYHOEDDUS. Mae angen rhywun sy’n gallu tanio dychymyg poblogaeth Cymru, gyda dull gafaelgar a chyffrous o gyfathrebu ac i fod yn un o brif lefarwyr y Blaid.

YSBRYDOLWR/AIG MEWNOL. Mae angen rhywun sy’n gallu tanio dychymyg yr aelodaeth trwy gadw cysylltiad rheolaidd a chyson gyda’r aelodau a theithio dros Gymru benbaladr yn cefnogi gwaith canghennau ac etholaethau.

MEDDYLIWR. Eisoes mae gan y Blaid dim o wleidyddion rheng flaen sy’n cyfathrebu’n effeithiol gyda’r etholwyr, does dim diben ychwanegu un arall at y rhestr, yr hyn sydd angen yw rhywun i roddi cyfeiriad syniadaethol i’r Blaid (rol a fyddai wedi bod yn gwbl addas er enghraifft i’r diweddar Phil Williams). Gall fod ar ystod o bolisi neu ar rai o brif bynciau’r oes i’r Blaid e.e. annibyniaeth.

GWLEIDYDD HYN. Gan nad oes fawr o rol penodol gan y Llywydd bellach mae’r swydd yn arwydd o barch y Blaid at unigolyn sydd wedi rhoi oes o wasanaeth. Yn achos yr SNP mi roedd Winnie Ewing yn Lywydd o’r math hwn am flynyddoedd lawer. Yn achos y Lib Dems mae gwleidydd hyn (fel arfer) yn cael ei dewis i lenwi’r rol yn weddol rheolaidd.

STRATEGYDD. Mae angen rhywun i gamu nol o wleidyddiaeth ddydd i ddydd, ac i sicrhau fod y Blaid yn cadw golwg ar y darlun strategol ac yn gweithio i ddatblygu a mireinio strategaeth y Blaid. Gellir hyd yn oed o dderbyn hwn fel y rol dileu swydd Cadeirydd y Blaid, a chael y Llywydd i gadeirio prif gyfarfodydd y Blaid.

Mae na ddadleuon dros bob un o’r opsiynnau uchod, a bid siwr does dim posib i unrhyw unigolyn gyflawni bob un o’r rolau hyn – yn wir mae rhai yn gwbl anghydnaws a’i gilydd. Ond dwi’n argyhoeddedig fod angen i aelodaeth y Blaid ystyried be’ mae nhw eisiau o’r Llywydd, a phob un o’r ymgeisyddion i ddiffinio beth yw eu gweledigaeth hwythau o’r rol.

Penderyn

Arwel Pierce, Louise Hughes a chadeiryddiaeth Meirion

Yn ol y rhifyn cyfredol o Golwg mae ychydig o ffrae wedi codi rhwng Llais Gwynedd ac arweinydd y grwp annibynnol ym Meirion, Arwel Pierce oherwydd i Lais Gwynedd enwebu Louise Hughes (cynghorydd Llangelynnin), sydd i bob pwrpas yn ddi Gymraeg fel cadeirydd Pwyllgor Ardal Meirion.

Ymddengys bod Alwyn Gruffydd – un o gynrychiolwyr Llais Gwynedd ar fwrdd y cyngor yn dangos ei fod yn gyson os dim arall, ac mae’n beio Plaid Cymru oherwydd bod ei blaid ei hun wedi dewis Lousie. Gobeithio na fydd yr haf yma yn un cyn salad na’r un diwethaf - bydd Ali Bach yn gwybod o'r gorau pwy i'w feio’r am hynny hefyd.

Rwan, ‘dwi’n adnabod Arwel ac rwy’n ei ystyried yn gynghorydd ac yn berson o ansawdd, ac mae fy marn am Lais Gwynedd yn weddol amlwg i unrhyw un sy’n dilyn y blog yma. ‘Dwi hefyd yn meddwl y dylai pobl sy’n byw mewn ardaloedd Cymraeg eu hiaith wneud yr ymdrech i ddysgu’r iaith (a bod yn deg mae Louise yn dweud ei bod yn mynd i ddosbarthiadau Cymraeg).

Ond yn yr achos hwn ‘dwi’n sicr nad ydi barn Arwel yn gywir. Mae Louise yn aelod o Lais Gwynedd – ac oherwydd hynny dylai gael ei thrin fel pob aelod arall o’r blaid honno – beth bynnag am ei sgiliau ieithyddol. Nid yw’n briodol i blaid wleidyddol gael dwy haen o aelodau etholedig – y naill yn deilwng o gyfrifoldebau ychwanegol a’r llall yn anheilwng – gyda’r teilyngdod hwnnw wedi ei seilio ar garfan ieithyddol mae aelodau yn perthyn iddi.

Mae’n rhesymol disgwyl i unrhyw blaid wleidyddol beidio gwahaniaethu rhwng ei haelodau ar sail iaith. Byddai'n fater o gryn ofid i mi petai fy mhlaid i yn gwneud hynny.

Alun Cairns - gwaeth na Hitler

Ymddengys bod Alun Cairns yn y cachu

Ymddengys bod yr athrylith gwleidyddol Wayne David a lwyddodd i golli'r Rhondda i Lafur a

Stori bach gwirioneddol chwydlyd.

Mae greasy wop yn wir yn derm sarhaus sy'n cael ei ddefnyddio i ddi raddio Eidalwyr.

Mae gan yr iaith Saesneg gyfoeth o dermau tebyg sy'n cael eu defnyddio i sarhau trigolion gwahanol wledydd eraill, yn union fel mae gan yr Esgimo dorreth o eiriau i ddisgrifio gwahanol fathau o eira. Mae'r Esgimo yn dod i gysylltiad a phob math o eira, felly mae angen geirfa eang. Roedd gan y Saeson lawer o elynion, felly roedd angen geirfa eang a phriodol i'w disgrifio a'i gwahaniaethu oddi wrth ei gilydd.

'Dwi'n digwydd bod (jest) ddigon hen i gofio sut oedd pethau cyn i Saeson ddechrau teimlo cywilydd ynglyn a'u holl hanes. Roedd y comics yr oeddwn i'n eu darllen fel plentyn yn llawn cyfeiriadau at square headed krauts, slit eyed Japs, greasy wops, filthy frogs ac ati ac ati.

Roedd llyfrau plant megis Rupert the Bear yn llawn cyfeiriadau dilornus at dramorwyr o bob math. Mae unrhyw un sydd ag adnabyddiaeth mwyaf arwynebol o bapurau newydd Fictorianaidd yn gwybod o'r gorau bod cyfeiriadau hollol ddi hid at bobl o hiliau gwahanol yn ddigon a codi gwallt darllenwr modern.

Mae rheswm am hyn - roedd ideoleg y byddem heddiw yn ei disgrifio fel un hiliol wrth wraidd y ffordd yr oedd yr Ymerodraeth Brydeinig yn cael ei chyfiawnhau ar lefel deallusol.

Mae'r hyn a ddywedodd Alun Cairns wedi ei wreiddio mewn hen naratif - naratif sy'n effeitho ar y ffordd yr ydym oll yn edrych ar y Byd - yn Gymry yn ogystal a Saeson. Mae'n rhan o'n hetifeddiaeth fel petai.

'Dydi cael sterics torfol pob tro mae yna rhyw dwll bach yn ymddangos yn y llen tenau sy'n cuddio'r hen feddylfrydau mae ein byd wedi ei wreiddio ynddo ddim yn ffordd aeddfed o ddelio efo'r pethau sy'n ein gwneud yr hyn yr ydym.

Mae'r ymateb hysteraidd hunan gyfiawn, hunan fodlon, ffug santaidd yr ydym wedi ei gael tros y dyddiau diwethaf gan lympiau o wleidyddion diwerth fel Wayne David a'r erchyll, anymunol Alun Davies yn agwedd neilltuol o anymunol i'r holl beth.

Mae honiad Alun Davies bod yr hyn a ddywedodd Alun Cairns yn arwydd o rhyw hiliaeth sy'n neilltuol i'r Blaid Geidwadol yn esiampl wych o wleidydd bach dwl, deallusol ddiog yn cymryd mantais o'r hysteria sydd wedi ei wreiddio yn ein diffyg gallu i ddeall a delio efo ein cefndir i sgorio pwyntiau gwleidyddol rhad a di ymdrech ar ei ran ei hun.

Mae ymateb ufudd, cachgiaidd y Blaid Geidwadol yn gywilydd arnyn nhw hefyd.

Mi wnaeth Alun Cairns gamgymeriad gwirion. Mae'r hyn sydd y tu ol i'w gamgymeriad yn rhywbeth sy'n rhan ohonom oll. Ceir agweddau llawer mwy maleisus a chignoeth tuag at dramorwyr mewn bywyd pob dydd - mae gwneud hw ha mawr o hyn yn ffordd ddi gost o bellau ein hunain oddi wrth hynny.

Byddai wedi bod yn hen ddigon petai Cairns wedi ymddiheuro a dweud bod ei sylwadau yn gamgymeriad ac yn annerbyniol.

Mae'r llabuddio defodol yn gwbl chwydlyd a llwfr.

Voice of Gwynedd heroes part 2 - Ian Stephen Hunter Franks

This is the only entry in this blog posted in English thus far - & it's likely to be the last. I break a long standing habit in deference to the subject of this piece - Ian Stephen Hunter Franks. I reckoned that I'd be safer doing the thing in a language he can understand - just to make sure that he doesn't complain to his local councillor that I've violated his human rights or something

Ian stood for The Voice of Gwynedd in the Deiniolen ward in the recent county council elections. He did very well, & garnered a princely of 72 votes, coming third in a three horse race. Maths isn't my strongest subject, but I reckon that this is around 12%.

Although begrudgers & cynics might argue that this is amongst the weakest individual performances in the whole election in Gwynedd, I am neither a cynic nor a begrudger & would like to take the opportunity to congragulate Ian on doing far, far better than I expected him to. I reckoned that he'd be doing well if he managed to get a vote for each year of his life. He excelled that considerable feat by 17 votes.

Anyway, it's impossible to keep a good man down for long, & he proceeded to produce a wonderful blog, which may be viewed here. Unfortunately Ian isn't a very productive blogger, in fact he's a very lazy one, & he's only come up with six rather short pieces since he started blogging on May 6. This is a pity, when I first came across his blog I envisaged many hours of harmless fun trying to follow his meandering musings.

Anyway, his first blog shows commendable spirit & he makes no bones about intending to fight the good fight once more in 2012. It seems that he intends to keep a close eye on the candidate who was actually elected (Len Jones, Plaid Cymru, 322 votes or 55% of the total).

He's also got a strategy designed to ensure even greater success in his next electoral outing. Last time round he set about gathering votes by getting the father of Gwynedd Voices' founder & well known serial liar, Aeron Maldwyn, to tramp around the streets of Pentre Helen with him trying to draw people's attention to his undoubted attributes. As successful as this was, it wasn't quite enough to get Ian elected, but it was enough to persuade seventy two good people to put their cross next to the right name.

So, judging from the blog it seems that the strategy next time round will also involve keeping a beady eye on the successful candidate & acting as a sort of unofficial councillor in the meantime.

It seems that he's unhappy at Len's rather good attendance record at council meetings. Thankfully he hasn't bothered to use the freedom of information act to enquire about the attendance record of some of his fellow Voice of Gwynedd members who were councillors last time round - he'd be in danger of choking on his G&T.

In fact, undaunted by the verdict of the electorate it seems that he's going to act as a sort of unofficial councillor dealing with unspecified but apparently important concerns expressed to him by various electors during his campaign. He's apparently going to sort matters out by using the many contacts that it seems he's built up over the decades and seeking the support of the new Voice of Gwynedd councillors.

As things turned out an urgent matter needed sorting out the other week. Ian's mate, fellow Voice of Gwynedd supporter & proposer in the recent election had a little misfortune. Somebody painted a slogan on his house - for the second time. I'll pause here to write a word or two about Johnny.

Johnny is an ex UKIP candidate, but for a politician he's unusually open minded. He also seems to like the BNP. As one would expect under the circimstances Johnny is a man of strong opinions, especially regarding the Welsh language it seems. He thinks that since Wales is part of the UK, the Welsh language should be replaced by English - & he doesn't think much of the role of Welsh in education.

He made the news a few years ago when someone daubed the words LEARN WELSH YOU ENGLISH TWAT on his Clwt y Bont cottage following some self publicity exercise or other on his part.

Anyway, it seems that his house has been painted for a second time. This time the graffiti was BWTHYN Y BUGAIL MG. Johnny changed the name of his house from Bwthyn y Bugail to Shepherd's Cottage when he moved there. MG presumably stands for Meibion Glyndwr - a grouping of persons unknown who set English owned holiday cottages alight back in the eighties.

Oddly, Ian didn't use his many contacts to try to resolve the situation. It seems that he didn't bother even to seek the support of the superb new Voice of Gwynedd councillors either. What he did was to phone his local councillor - one Len Jones & ask him what he intended to do about the paint job on 'Shepherd's Cottage'.

Now, this is truly bizzare. It's quite understandable that if Johnny lived in a council house & needed his door repaired, or a slate replaced on his roof that he's ask Ian to report it to Len - Len is rather good at getting this sort of thing sorted. Likewise if the dustmen kept forgetting to collect Johnny's bin, or if the council withdrew his council tax twice from his bank account every month, Len would be the man.

But when it comes to trying to appeal to anti colonialist wall daubers who harbour an admiration for pseudo terrorists, surely Ian should get his own party leader, Clynnog's Owain Williams on the case rather than a respectable constitutional local politician like Len Jones.

After all, when an Englishman by the name of Jack Nix opened a club two miles down the road in Penisarwaun in the sixties it was promptly bombed. According to rumour Owain asked for the matter to be taken into consideration when he got himself into a spot of bother over another explosion. I somehow think that Owain's words would carry rather more weight in these circles than would Len's.

But then who am I to question the judgement of a man such as Ian Stephen Hunter Franks.

Iwerddon yn dweud NA

Mae'n dda iawn gen i nodi i Iwerddon wrthod cytundeb Lisbon - yn rhannol oherwydd i mi ennill swm bach go dwt o bres ar y canlyniad.

Mae, serch hynny yn ganlyniad diddorol o ran y patrwm pleidleisio. O graffu ar y ffigyrau isod, mae'n amlwg i unrhyw un sy'n gwybod unrhyw beth am ddaearyddiaeth cymdeithasegol Iwerddon bod patrwm pendant o bleidleisio ar waith yma.

Y bobl sydd wedi pleidleisio NA ydi ceidwadwyr cymdeithasol gwledig (yn arbennig rhai mewn ardaloedd cymharol dlawd), a'r dosbarth gweithiol trefol. Mae'r dosbarthiadau canol trefol wedi pleidleisio yn drwm o blaid y cynnig.

Er enghraifft mae Dublin South West sydd wedi ei ganoli ar stad dai enfawr Tallaght (ac mae'n enfawr - mae tua 100,000 o bobl yn byw ynddi) wedi pleidleisio NA o 65/35, tra bod y tair etholaeth ddosbarth canol sy'n ei ffinio - Dublin South (63/37), Dublin South East (62/38) a Dun Laoghaire (63.5/36.5)- wedi cynhyrchu'r mwyafrifoedd mwyaf i IA yn y wladwriaeth.

Ar yr ochr arall y wlad mae arch geidwadwyr cymdeithasol mewn lleoedd fel Donegal SW (63/37) a Donegal North East wedi (65/35) wedi cynhyrchu mwyafrifoedd sylweddol i NA. Mae'r etholaethau yma ymhlith y lleoedd mwyaf ceidwadol yn Ewrop.

Mae'r cyfuniad hwn (gwledig ceidwadol a trefol dosbarth gweithiol) wedi rhoi sbocsan yn olwyn y prosiect Ewropiaidd cyn heddiw - yn refferendwm Nice 1 - ond mae'r patrwm yn gliriach y tro hwn.

Mewn materion lle mae canfyddiad o fygythiad i hunaniaeth gwleidyddol Iwerddon mae'r ddau grwp yn tueddu i ddod at ei gilydd. Mewn refferendwm ar gwestiynau megis ysgariad maent ar begynnau cwbl wahanol.

Mae hyn oll yn ddiddorol i mi oherwydd ei fod yn adlewyrchu hen batrwm yng ngwleidyddiaeth Iwerddon.. Yn ystod y rhyfel Eingl Wyddelig y cyfuniad yma o geidwadwyr gwledig a'r dosbarth gweithiol trefol oedd pwerdy'r gwrthryfel.

Felly hefyd yn y rhyfel diweddar yn y Gogledd - yn ardaloedd tai cyngor trefol ac ardaloedd gwledig iawn Armagh, Tyrone a De Derry oedd perfedd dir y mudiad gwereniaethol. Mae'r glymblaid genedlaetholgar Wyddelig wedi ei hadeiladu o elfennau gwahanol iawn.

Mae gwleidyddiaeth Cymru yn dra gwahanol. 'Dydi ceidwadiaeth cymdeithasol ddim yn ffrwd gref mewn syniadaeth gwleidyddol yng Nghymru, ac mae'r wleidyddiaeth a dyfodd o'r Chwyldro Diwydiannol ar Ynys Prydain wedi effeithio ar ein gwleidyddiaeth mewn ffordd sydd wedi clymu prif ffrwd gwleidyddiaeth dosbarth gweithiol Cymru i Loegr.

Mae lle i gredu bod pethau'n newid yng Nghymru serch hynny. Fel rydym wedi ystyried o'r blaen mae'r ymdeimlad o genedligrwydd Cymreig ar ei gryfaf yn rhai o ardaloedd tlotaf y wlad, ac mae pleidlais y Blaid Lafur wedi chwalu i raddau helaeth yn rhai o'r ardaloedd hynny. Y blaid Lafur ydi'r prif ffactor sydd wedi clymu ein gwleidyddiaeth mor glos i un Lloegr.

Enillwyd refferendwm 97 trwy greu clymblaid dros dro rhwng elfennau 'Cymreig' ar y Maes Glo a chenedlaetholwyr mwy traddodiadol yn y Gorllewin. Mae yna rhywbeth tebyg rhwng hyn a'r glymblaid a chwalodd Lisbon yn yr Iwerddon ddoe.

Mae modd gwthio hyn yn rhy bell - fel nodwyd uchod mae gwahaniaethau sylfaenol yng ngwleidyddiaeth y ddwy wlad. Ond os oes yna wers i ni i'w dysgu hon ydi hi - Os ydi Cymru byth am ddatblygu i fod yn wladwriaeth go iawn, bydd rhaid i'r wladwriaeth honno gael ei hadeiladu ar glymblaid o elfennau cymdeithasegol gwahanol - a dyna pam bod rhaid i genedlaetholdeb Cymreig fod yn eangfrydig ac yn gynhwysol o ran ei natur.

Bu fy hen gyfaill, Steff Owen mor garedig a thynnu fy sylw at fapiau twt, hawdd i'w copio yn dangos y canlyniadau. Felly dwi'n tynnu'r ffigyrau bler a rhoi'r mapiau yn eu lle.

Y drwg efo Mr Eaglestone

Yn ol blog diweddaraf Vaughan Roderick mae problem gyda thacteg arferol Llafur o geisio ennill etholiad trwy atgyfodi corff gwleidyddol y Fonesig Thatcher er mwyn ceisio dychryn pawb i bleidleisio trostynt.

Y ddadl ydi hon - mae'r Toriaid yn blaid ofnadwy, ofnadwy, ofnadwy a fyddai o gael eu hethol yn bwyta eich plant, treisio eich gwraig ac yn boddi eich rhieni oedranus mewn ffynnon. O ddewis byddai pob plaid arall yn eu cefnogi a'u rhoi mewn grym er mwyn galluogi iddynt wireddu'r hunllef Canol Oesol yma. Felly mae'n dilyn mai'r unig ffordd o amddiffyn dynoliaeth yn y DU (neu Gymru neu oddi mewn ffiniau'r Cyngor Sir - dibynnu ar yr etholiad) rhag tranc ydi rhoi croes wrth enw'r ymgeisydd Llafur mewn etholiad.

Y broblem yn ol Vaughan ('dwi'n rhoi'r pwynt yn fy ngeiriau fy hun yma) ydi bod cyfran fawr o'r etholwyr yn rhy ifanc i gofio'r hen Wyddeles, a'u bod o ganlyniad yn cael yr addewidion o angau, gwae, galar a thrallod yn anodd braidd i'w gredu.

Dichon bod Vaughan yn ddigon cywir yn hyn o beth, ond mae mwy o broblemau i'r strategaeth na hynny. Bydd unrhyw un sy'n dilyn myfyrdodau'r brawd Martin Eaglestone naill ai ar ei flog, neu yng ngholofnau'r Caernarfon & Denbigh yn ymwybodol mai dyma ei brif ddadl tros geisio perswadio pobl i fwrw pleidlais trosto.

Ymddengys ei fod yn dra balch o'i fymryn o theatr stryd y tu allan i'r Oriel yng Nghaernarfon yn ystod Cynhadledd Wanwyn y Blaid yn fuan cyn etholiadau'r Cynulliad y llynedd.

Yn ddiweddar atgyfododd y ddadl yn y wasg ac ar ei flog. Mae'n egluro pam yma.

'Rwan, does gen i ddim diddordeb mewn cynghori Martin, na'r Blaid Lafur yn ehangach, ond mae'n rhaid i mi ddweud bod y penderfyniad i ail bobi'r ddadl yn fy rhyfeddu. Fel mae Vaughan yn dweud, mae cymaint o amser wedi mynd rhagddo ers y llywodraethau Ceidwadol sydd i fod i'n dychryn ni i gyd yn wirion nes bod llawer ohonom sy'n ganol oed wedi lled anghofio'r tirwedd yfflon o ddioddefaint, galar ac angau, heb son am bobl ieuengach sydd ddim yn ei gofio o gwbl.

Fel mae'n digwydd, dwi'n ddigon hen i gofio'r Winter of Discontent (beth bynnag ydi'r term Cymraeg am hynny), a fedra i ddim yn fy myw gofio'r llygod mawr yn rhedeg y strydoedd, y mynyddoedd o sbwriel ar y palmentydd, y pentyrau o eirch ar gyrion y mynwentydd na'r ciwiau dol oedd yn ymestyn o San Steffan i Jarrow chwaith - er bod Mrs Thatcher a Keith Joseph yn ein sicrhau ni i gyd mai felly oedd pethau cyn iddyn nhw gael eu hethol.

Ond mae mwy iddi na hyn. Ysgwyd esgyrn Thatcher yn ein wynebau oedd fwy neu lai yr unig ddadl a gyflwynodd Martin i'n hargyhoeddi i roi croes wrth ei enw yn etholiad y Cynulliad y llynedd. Dydi hon ddim yn ddadl dda iawn, ac nid oedd yn syndod i berfformiad etholiadol Martin fod ymhlith y salaf i Llafur yn y Gogledd.

Ond, mor wachul ag oedd y ddadl, roedd yn gryfach o lawer yn ol yn etholiadau'r Cynulliad yn 2007 nag yw bellach. Roedd pawb yn gwybod mai senedd grog fyddai yna yn 2007, ac yn wir mewn Cynulliad gyda 60 (ac ugain yn cael eu hethol trwy ddull cyfrannol) sedd yn unig yn y Cynulliad, senedd grog ydi'r canlyniad mwyaf tebygol.

Anaml iawn y bydd senedd grog yn San Steffan, yn rhannol oherwydd bod cymaint o seddi (tua 650) ac yn rhannol oherwydd y dull pleidleisio. Yr unig dro i hyn ddigwydd yn fy mywyd i oedd wedi etholiad cyntaf 1974. Mae'r polau piniwn i gyd yn awgrymu y bydd gan y Ceidwadwyr fwy na chant o fwyafrif tros bawb arall, ac anaml iawn, iawn y bydd canlyniadau etholiadol yn well i Lafur na'r polau piniwn sy'n dod o'u blaen.

Ac wrth gwrs - er gwaethaf protestiadau Martin i'r gwrthwyneb yn y misoedd cyn yr etholiad, Llafur ac nid y Toriaid oedd partneriaid y Blaid mewn grym. pan fethodd Llafur ag ennill mwyafrif.

Ar ben hynny, petai Martin wedi trafferthu i graffu ar ganlyniadau etholiadau diweddar byddai'n gweld bod y pleidleisio tactegol wedi newid yn llwyr - pleidleisio gwrth Lafur a geir - nid pleidleisio tactegol gwrth Doriaid. I sleisen dda o'r etholwyr Llafur ydi'r blaid 'ddrwg' bellach.

Mewn geiriau eraill mae Martin yn canoli ei ymgyrch ar ddadl sydd wedi methu yn llwyr yn ddiweddar, ac mae'n llawer llai credadwy erbyn hyn nag oedd bryd hynny.

Y broblem efo Martin ydi na all feddwl am unrhyw reswm da pam y dylai rhywun bleidleisio trosto, felly mae'n cynnig rheswm sal - un sal iawn.

Etholiadau lleol rhan 4 - gweddill Morgannwg

Merthyr Tudful a Rhymni. Llafur yn colli 9 ac yn syrthio o 17 i 8
Democratiaid Rhyddfrydol yn ennill 6 ac yn mynd o sero i 6. Mae ganddynt bron cymaint o seddi na’r Blaid Lafur. Eraill yn ennill 3 ac yn mynd o 16 i 19.
Trychineb etholiadol i Lafur. Hwyrach mai hwn ydi’r perfformiad salaf yng Nghymru ganddynt – ac mae hynny’n dweud cryn dipyn.
Serch hynny, mae ganddynt oruwchafiaeth o 46% yn yr etholiadau San Steffan. Mae’n bosibl y bydd gogwydd sylweddol yn eu herbyn – yr uchaf yng Nghymru efallai – ond go brin y gall Llafur golli’r sedd.
Mae mwyafrif Llafur yn llai o lawer yn y Cynulliad, gyda Huw Lewis – 37% tros y Democratiaid Rhyddfrydol – cwymp anferthol o 23%. Serch hynny gan fod gweddill y bleidlais wedi ei rhannu’n weddol agos rhwng y Democratiaid Rhyddfrydol, Plaid Cymru ac Annibynnol. Iddynt golli byddai’n rhaid wrth ogwydd ychwanegol yn eu herbyn o tua 11%. Mae’n sicr yn bosibl, ond fyddwn i ddim yn disgwyl gogwydd felly ddwy waith o’r bron. Os byddant yn ei cholli, y Democratiaid Rhyddfrydol fydd yn elwa.


Caerffili: Doedd yr etholiadau lleol ddim yn dda o gwbl i Lafur yma chwaith, ond roeddynt yn well nag ym Merthyr. Collodd Llafur naw sedd a rheolaeth o’r cyngor. Enilliodd y Blaid 6 ac Annibynnol 3.

Mae’r sir wedi ei rhannu yn ddwy sedd seneddol – Caerffili ac Islwyn. Mae Islwyn yn yr hen Went, a byddwn yn edrych ar honno yn y dyfodol agos.
Yn yr etholiadau San Steffan mae gan Llafur bron i 40% o oruwchafiaeth. Anaml iawn, iawn y ceir gogwydd o 20% mewn etholiad cyffredinol, a fydd yna’r un y tro hwn chwaith. Llafur i ennill, a phethau’n agos o bosibl rhwng Plaid Cymru a’r Toriaid ynglyn a phwy ddaw’n ail (os ydi Ron Davies yn sefyll yn Annibynnol gallai yntau ddod yn ail). Yr unig beth a allai wneud pethau’n ddiddorol fyddai petai Ron Davies yn sefyll yn enw’r Blaid - Dydi hyn ddim yn amhosibl – wedi’r cwbl mae’n rhan o’r glymblaid sy’n rheoli, ac mae ei wraig yn gynghorydd Plaid Cymru mewn ward gyfagos i’w un o.

Mae pethau’n debygol o fod yn nes o lawer yn yr etholiadau Cynulliad. Llai na 35% o’r bleidlais a gafodd Jeff Cuthbert, gyda’r Blaid ar 26% a Ron Davies ar 22%. Pen a byddai Ron wedi sefyll, mae’n debyg mai Llafur fyddai wedi ennill beth bynnag – y nhw ddaeth ar y blaen yn yr etholiad ranbarthol yng Nghaerffili. Gallai’r sedd yn hawdd syrthio – ac os bydd yn syrthio, i Blaid Cymru bydd yn cwympo mae’n debyg.

Bro Morgannwg: Un sedd seneddol sydd yma. Wnaeth Llafur ddim mor wael a hynny yn yr etholiadau lleol, gan golli tair yn unig o’u 16 sedd. Collodd y Blaid 2 o’u with, enilliodd y Toriaid 5 i roi 25 iddynt (a rheolaeth o’r cyngor, ac enilliodd Annibynnol 3 gan roi cyfanswm o dair iddynt. 3.8% yw goruwchafiaeth Llafur yn San Steffan a 0.2% ar lefel Cynulliad. Ni does ganddynt unrhyw obaith o ddal y sedd yn y naill etholiad na’r llall yn y tirwedd gwleidyddol sydd ohoni – felly Alun Cairns yn mynd i Lundain a Jane Hutt i golli ei sedd.

Rhondda Cynon Taf: Gwnaeth Llafur yn gymharol dda yn y sir boblog yma. Er iddynt golli 13 sedd gan syrthio o 57 sedd i 44, meant yn rheoli’r cyngor yn eithaf hawdd o hyd. Y Blaid ddaeth yn ail gyda 20 sedd, death y Democratiaid Rhyddfrydol yn drydydd gyda 4, cafodd y Ceidwadwyr (ia – y Ceidwadwyr) 1 gydag Annibynnol yn cael 6.
Ceir tair sedd seneddol yma – Rhondda, Pontypridd a Chwm Cynon. Yn etholiad cyffredinol roedd gan Lafur fwyafrif o 52%, yn y gyntaf, 33% yn yr ail a 50% yn y trydydd. Plaid Cymru sy’n ail yn y Rhondda a Chwm Cynon, a’r Democratiaid Rhyddfrydol ym Mhontypridd. Mae’r mwyafrifoedd yn anferth yng Nghynon a’r Rhondda ac yn uchel ym Mhontypridd. Go brin y bydd unrhyw un o’r tair yn newid dwylo – er gallai’r mwyafrif ym Mhontypridd yn hawdd fod yn is na 20%. Serch hynny llwyddodd Plaid Cymru i gipio’r Rhondda yn etholiadau’r Cynulliad yn 1998, ond mae Llafur wedi gwneud job o waith yn lleol ers hynny.

Mae’r mwyafrifoedd yn 29% a 28% yng Nghynon a Rhondda yn y Cynulliad. Bydd hyn yn hen ddigon i gadw’r ddwy sedd. 14% ydi mwyafrif Llafur tros y Democratiaid Rhyddfrydol ym Mhontypridd, ond dylai hyn hefyd fod yn ddigon – anaml y bydd y blaid honno’n gwneud yn fawr o’u cyfle mewn etholiad Cynulliad.

Gwnaeth Llafur yn dda hefyd yng Nghastell Nedd Port Talbot gan gynyddu eu seddi o un i 37. Cynyddodd Plaid Cymru eu seddau hwythau o 1 i 11. Dyblodd y Democratiaid Rhyddfrydol eu haelodaeth i bedair, aeth y Trethdalwyr i lawr chwech i dair a naw a gafodd annibynnol – dau mwy nag o’r blaen. Felly mae gennym batrwm unigryw yma – pob plaid yn elwa o danchwa’r Trethdalwyr.
Ceir dwy sedd yma – Aberafon a Chastell Nedd. Ar lefel San Steffan mae’r ddwy yn saff gyda mwyafrifoedd o 46% a 35%.

Yn y Cynulliad mae Aberafon yn saff i Lafur gyda mwyafrif o 32%, ond 8% yn unig ydi’r mwyafrif yng Nghastell Nedd. Plaid Cymru sy’n ail – a rwy’n rhagweld y bydd Plaid yn ei chipio – yn arbennig os mai Alun Llywelyn ydi ymgeisydd y Blaid, a Gwenda ydi ymgeisydd Llafur.

Penybont: Gwnaeth Llafur yn arbennig o dda o dan yr amgylchiadau yma gan gynyddu eu seddi o 5 i 27 – union hanner seddi’r cyngor. Cadwodd Plaid eu un sedd tra aeth y Democratiaid Rhyddfrydol i lawr 2 i 11, y Toriaid i lawr o 1 i 6 ac Annibynnol i lawr 2 i 9.

Ceir dwy sedd seneddol – Pen y Bont ac Ogwr. Mae Ogwr yn gwbl saff i Lafur ar lefel Cynulliad a San Steffan – gyda 45% o fwyafrif yn y naill a 35% yn y llall. Mae sedd Pen y Bont yn fwy diddorol – ac mae wedi cael aelod seneddol Toriaidd yn y gorffennol cymharol agos. 17% o fwyafrif sydd ganddynt ar lefel San Steffan a 10% yn y Cynulliad. Fel y dywedais, gwnaeth Llafur yn gymharol dda yma yn yr etholiadau lleol diweddar, felly ‘dwi’n meddwl ei bod yn bosibl y bydd Llafur yn dal y sedd o fymryn ar lefel San Steffan, er gwaethaf tueddiadau mwy cyffredinol - ond fyddwn i ddim yn betio'r ty ar y peth - mewn etholiadau San Steffan bydd grymoedd 'cenedlaethol' yn aml yn goresgyn rhai lleol. 'Dwi'n meddwl y gall Carwyn Jones ddal ei sedd yn y Cynulliad - o drwch blewyn.