Is etholiad Seiont - un neu ddau o sylwadau

Mae nifer wedi mynegi syndod i Lais Gwynedd ennill sedd cyngor sir yn nhref Caernarfon - ac ar un olwg mae cyfiawnhad i'r syndod hwnnw oherwydd i'r grwp weithredu mewn ffordd sy'n groes i fuddiannau'r dref yn amlach na pheidio. Wedi dweud hynny roedd ganddynt ymgeisydd adnabyddus yn lleol yn sefyll mewn ward lle nad ydi Plaid Cymru yn arbennig o gryf, lle nad oedd Llafur wedi rhoi eu hymgeisydd cryfaf posibl ger bron yr etholwyr a lle'r oedd yr ymgeisydd annibynnol yn un gwan braidd. Yn wir mae'n bosibl mai dyma'r ward wanaf i Blaid Cymru yn Arfon y tu allan i ddinas Bangor - mae'n gryn gyfnod ers iddi gael cynghorydd sir yno, ac mae yna adegau yn gymharol ddiweddar pan nad ydym wedi bod efo hyd yn oed gynghorydd tref yn y ward.

Fel yr etholiad ym Mlaenau Ffestiniog yr wythnos diwethaf mae yna agweddau ar yr etholiad sy'n gwbl groes i naratif y cyfryngau. Er enghraifft roedd y Bib (eto fyth) wedi gwasgu pethau i ffitio eu dealltwriaeth eu hunain o'r sefyllfa yn eu hadroddiad ar y radio y bore yma, trwy nodi i'r ymgeisydd Llais Gwynedd guro'r un Plaid Cymru, heb ychwanegu mai ennill sedd oddi wrth y grwp annibynnol wnaethant, na bod Llafur yn drydydd eithaf pell, na bod y bleidlais annibynnol wedi chwalu ers 2008, nag i'r Toriaid gael ond 2.5% o'r bleidlais - record o rhyw fath mi dybiwn i.

O graffu ar y ffigyrau, mae'n amlwg i Lais Gwynedd gymryd llawer mwy o bleidlais Llafur nag un y Blaid. Un mesur o hyn ydi'r etholiad arall yn yr un ward ar gyfer y cyngor tref ar yr un noswaith. Dim ond Llafur a Phlaid Cymru oedd yn cystadlu. Wele'r canlyniad:

Canlyniadau Isetholiad Seiont

Glyn Thomas Plaid Cymru 466

Tecwyn Thomas Ymgeisydd Plaid Lafur 452

Rwan yr un pleidleiswyr oedd yn pleidleisio yn y ddwy etholiad a chynyddodd pleidlais Llafur o 268 yn absenoldeb LlG a'r ddau ymgeisydd ymylol, tra'r aeth y bleidlais Plaid Cymru i fyny 187. Hynny yw roedd mwy o bobl sy'n tueddu tuag at Lafur wedi pleidleisio i Lais Gwynedd nag oedd yna o bobl sy'n tueddu tuag at y Blaid.

Cymhariaeth arall y gellir ei gwneud ydi efo'r etholiad cyffredinol eleni. Er nad ydi wardiau yn cael eu datgan ar wahan mewn etholiadau felly, mi fydd gan y pleidiau syniad go dda sut aeth pethau ym mhob ward, er eu bod yn tueddu i gadw'r wybodaeth o dan eu capiau. 'Dwi ddim yn meddwl fy mod yn datgelu cyfrinach fawr trwy ddweud i Lafur ddod ar y blaen yn weddol gyfforddus yn Seiont. Roedd eu canran o'r bleidlais yn etholiad neithiwr yn llai na hanner yr hyn roedd yn yr etholiad cyffredinol. Roedd canran y Blaid hithau wedi cwympo, ond gostyngiad cymharol fychan ydoedd (gostyngiad o tua wythfed o'r cyfanswm canrannol). Felly mae'n weddol amlwg i Lais Gwynedd wneud yn dda - ond ar draul Llafur oedd hynny yn bennaf, nid ar draul y Blaid - ond peidiwch a disgwyl i'r Bib ddweud hynny wrthych.

Un pwynt bach arall - roedd ymgyrch Llais Gwynedd yn un effeithiol - ond mewn ffordd ryfedd roedd hefyd yn dinoethi diffyg peirianwaith y grwp ar lawr gwlad (neu lawr tref y dyliwn ddweud efallai). Pobl o'r tu allan i'r dref oedd yn dosbarthu, marcio ac ati yn bennaf, ac roeddynt hefyd yn gynghorwyr yn aml. Go brin bod De Caernarfon erioed wedi gweld cymaint o aelodau etholedig nag y gwelodd tros y dyddiau diwethaf.

Roedd ymgyrch y Blaid, (ac i raddau llai un y Blaid Lafur) yn ymgyrchoedd pobl leol - hynny yw pobl sy'n byw yn y dref. Go brin y bydd y gefnogaeth allanol yma ar gael i Lais Gwynedd yng Nghaernarfon eto mewn unrhyw ymgyrch ag eithrio un is etholiad.