Pa mor gyfrifol oedd ymdriniaeth y Bib o'r refferendwm?

Dwy gwyn sydd gen i yn y bon, ac maen nhw wedi eu cyfeirio at y Bib yn benodol - er bod gweddill y cyfryngau hefyd yn euog i raddau llai. Gan mai'r Bib ydi prif ffynhonnell newyddion mwyafrif llethol pobl Cymru, a chan bod y sefydliad yn cael ei ariannu o adnoddau cyhoeddus, mae eu cyfrifoldeb am wneud smonach yn fwy nag ydi cyfrifoldeb neb arall.

Mae'r gyntaf yn ymwneud a'r sylw yn ystod yr ymgyrch i'r nifer fyddai'n debygol o bleidleisio. Rwan 'dwi'n gwybod bod rhaid i sylwebwyr proffesiynol adrodd ar bethau fel maent yn eu gweld - ond a oedd rhaid gwneud sylw ynglyn a'r tebygrwydd o gyfradd pleidleisio isel ym mhob adroddiad ar y refferendwm? Roedd y refferendwm wedi ei diffinio gan y cyfryngau fel un lle na fyddai llawer o bobl yn pleidleisio ynddi o'r dechrau'n deg - yr etholiad honno na fydd neb yn pleidleisio ynddi oedd hi i lawer o bobl. Roedd hynny yn ei dro yn cael ei adlewyrchu ar y diwrnod. Self fulfilling prophecy ydi'r term Saesneg 'dwi'n meddwl.

Mae'r ail fater yn un sydd braidd yn ddelicet a dweud y gwir - ansawdd deallusrwydd y sawl oedd yn cael siarad gan y Bib ar ran yr ymgyrch Na - yn arbennig yn y Gymraeg (er bod peth o'r feirniadaeth yma'n wir am y darlledu cyfrwng Saesneg hefyd).

'Dwi'n siwr bod perfformiadau Billy Hughes ac Eric Howells wedi gwneud byd o les i'r ymgyrch Ia ymhlith Cymry Cymraeg. 'Dwi'n cymryd y bydd astudiaeth academaidd yn cael ei chynnal o sut wnaeth gwahanol gydrannau'r boblogaeth yng Nghymru bleidleisio - ac y bydd yn cael i ganran uchel iawn - 80% efallai - o Gymry Cymraeg wedi pleidleisio Ia. Bydd rhan - bach efallai, ond arwyddocaol - o hynny i'w briodoli i'r ffaith bod y Bib wedi caniatau i'r ddau hen gojar yma ailadrodd eu rhagfarnau personol trosodd a throsodd a throsodd, a gwneud hynny yn annibynnol o unrhyw gwestiwn a ofynwyd iddynt, ac yn aml yn annibynnol o strwythur y rhaglenni roeddynt yn cymryd rhan ynddynt.

Mae yna hefyd fater o ddyletswydd gofalaeth y gorfforaeth tuag at y sawl sy'n ymddangos ar eu rhaglenni. A bod yn blaen, roedd yn amlwg o'u hymddangosiadau cyntaf bod y ddau yn gwneud eu hunain yn destun sbort cyffredinol - yn arbennig pan roeddynt yn cael eu gosod yn erbyn gwleidyddion proffesiynol oedd yn mynd ati i'w datgymalu yn ddi drugaredd. Roedd yn anghyfrifol, ac yn anheg efo Bill ac Eric i ganiatau i'r pantomeim anymunol yma fynd rhagddo am wythnosau, Roedd yr holl ymarferiad yn greulon tuag at ddau ddyn mewn oed, roedd yn anheg a'r sawl oedd yn gorfod dadlau yn eu herbyn, roedd yn di raddio'r ddadl ehangach, ac roedd yn dangos diffyg parch tuag at wylwyr Cymraeg eu hiaith.

Mae dyn yn deall nad oedd pethau'n hawdd i'r Bib, roedd yr ymgyrch Na ar chwal ac ychydig o Gymry Cymraeg oedd eisiau cysylltu eu hunain a'r ymgyrch honno. Ond mae'r Bib yn gorfforaeth fawr sydd ag iddi adnoddau sylweddol iawn. Gellid bod wedi dod o hyd i ffyrdd o osgoi'r embaras erchyll a gyflwynwyd ger ein bron. Nid er mwyn gweld y math yma o ffwlbri gwirion mae'r sawl yn ein ein plith sy'n dal i dalu am ein trwyddedau teledu yn gwneud hynny.