Y Mesur Iaith a Chymru'n Un

Felly mae'r llywodraeth wedi cynnig gwelliant i'r Mesur sydd wedi derbyn croeso gan lawer o'r sawl oedd yn feirniadol hyd yma. Ceir eglurhad gan Guto, gan blog Golwg 360 a nifer o wefannau eraill. Newyddion da di gymysg mi dybiwn. 'Dwi wedi rhybuddio yn y blogiad diwethaf bod modd gwneud gormod o'r hyn y gall deddfwriaeth ei wneud i gynnal iaith, ond 'does yna ddim dwywaith bod y cam yn un hanesyddol, a bod statws swyddogol y Gymraeg yng Nghymru bellach yn gadarnach nag y bu ers canrifoedd lawer.

Mae'r cam yma ymlaen yn digwydd mewn cyd destun ehangach wrth gwrs - ers ffurfio'r glymblaid Llafur / Plaid Cymru mae nifer o gamau wedi eu cymryd sydd wedi symud achos yr iaith, ac achos Cymru yn fwy cyffredinol yn eu blaenau - refferendwm ar bwerau, strategaeth addysg cyfrwng Cymraeg, cychwyn ar y broses o ffurfio Coleg Ffederal Cymraeg, Cymreigio polisi grantiau Cadw, datblygu'r is strwythur trafnidiaeth o'r De i'r Gogledd ac ati. Arweiniodd Comisiwn Holtham yn ei dro at led gonsensws bod Cymru yn cael ei than gyllido (nid bod y glymblaid yn Llundain yn fodlon gweithredu ar hynny wrth gwrs).

Canlyniadau Cymru'n Un ydi'r datblygiadau hyn, ac mae'r cytundeb heb amhaeaeth wedi creu fframwaith sydd wedi galluogi'r llywodraeth i fynd ati i weithredu mewn ffordd llawer mwy radicalaidd, arloesol a Chymreig na'r un o'r ddau lywodraeth blaenorol. Mi fyddwn i hefyd yn dadlau bod gweithredu oddi mewn i fframwaith felly wedi rhoi'r hyder i'r llywodraeth dorri ei gwys ei hun mewn materion sydd ddim yn ymwneud yn uniongyrchol a Chytundeb Cymru'n Un - mae datganiad yr wythnos diwethaf ynglyn a ffioedd myfyrwyr yn esiampl diweddar o hynny.

Bu cryn dipyn o feirniadu ar Gymru'n Un gan genedlaetholwyr ar gwahanol achlysuron. Mae cyhoeddiad heddiw, (ynghyd a rhai o'r datblygiadau rwyf wedi cyfeirio atynt uchod) yn ateb pwerus iawn i'r beirniadaethau hynny. Rhoddodd cyfnod cyntaf Plaid Cymru mewn llywodraeth ddimensiwn cwbl newydd i'r ffordd mae Cymru'n cael ei llywodraethu. Mae'n bwysig bod y Blaid yn parhau a rol lywodraethol ar ol Fis Mai'r flwyddyn nesaf - byddai mynd yn ol at lywodraeth tebyg i un 2003 - 2007 yn gam sylweddol yn ol i Gymru.