O diar Oscar

Mae hanes taith ddisymwth Mohammad Asghar oddi wrth y Blaid i nyth fach glud y Ceidwadwyr ym Mae Caerdydd wedi dominyddu'r blogosffer Cymreig ar ddiwrnod olaf Rhodri Morgan - sy'n anffodus ar un olwg. Mae pob math o resymau yn cael eu cynnig ar gwahanol flogiau - y rhan fwyaf ohonynt yn adlewyrchu'n sal ar Oscar a'i flaenoriaethau. Wna i ddim mynd i'w hailadrodd - ceir blas ohonynt yma er enghraifft.

Wna i ddim treulio llawer o amser yn diawlio'r dyn, ond mae'r holl stori yn codi ambell i bwynt digon diddorol, ac mi gymraf olwg ar rai o'r rheiny.

Yn gyntaf mae'r honiad a gafwyd gan un neu ddau bod Oscar am gael ei de selectio erbyn etholiadau 2011. Go brin bod hynny'n wir mewn gwirionedd - byddai'n rhaid iddo fod wedi tramgwyddo ar rhyw reol neu'i gilydd cyn i hynny ddigwydd. Mae'n bosibl ei fod yn ofni na fyddai'n cael lle mor uchel ar y rhestr y tro nesaf, ac ni fyddai straeon am Adam Price yn sefyll yn Ne Ddwyrain Cymru wedi helpu pethau.

'Dwi ddim yn gwybod beth i'w wneud o'r stori bod Nick Bourne wedi cynnig y safle cyntaf iddo ar restr y Toriaid yn y De Ddwyrain (y son ydi bod William Graham yn ymddeol) . 'Dwi ddim yn gwybod os ydi hi'n wir, ond os felly mae'n codi cwestiynau sylfaenol am ddemocratiaeth mewnol y Blaid Geidwadol - byddai dyn wedi dychmygu bod gan y Toriaid drefn ddemocrataidd o ddewis ymgeiswyr yn hytrach na chael Nick Bourne yn rhannu enwebiadau allan fel rhyw arglwydd ffiwdal canol oesol neu dad bedydd yn Cosa Nostra Sicily.

Stori sydd yn sicr yn wir ydi nad oedd Oscar wedi dweud dim wrth ei staff (mae pedwar yn gweithio iddo) am ei benderfyniad. Dyma'r elfen fwyaf gwarthus o'r peth i gyd. Os ydi rhywun yn cymryd penderfyniad sy'n effeithio'n negyddol ar gyflogaeth pobl sy'n gweithio iddo, mae'n rhesymol disgwyl iddo egluro hynny'n bersonol iddynt. 'Dydi'r ffaith i Oscar adael iddynt ddarganfod y sefyllfa gan y cyfryngau ddim yn adlewyrchu'n dda ar ei hygrededd personol.

'Dydw i ddim yn disgwyl am eiliad y bydd Oscar yn ymddiswyddo, a go brin bod Dai Lloyd yn disgwyl hynny chwaith. Does yna ddim gofyn cyfreithiol arno i ymddiswyddo a dyna ddiwedd y mater mewn gwirionedd. Ond mae'r ffaith ei fod wedi ei ethol gan bobl oedd yn meddwl eu bod yn pleidleisio i Blaid Cymru yn tanlinellu gwendid y gyfundrefn bleidleisio sydd gennym yng Nghymru. Cyfaddawd bler rhwng drefn gyfrannol a threfn First Past the Post sydd gennym yng Nghymru. Yn y pen draw mae'n drefn sy'n gwobreuo methiant etholiadol. Yr unig reswm bod gan y Blaid ddwy sedd (un Oscar ydi'r ail o'r rheiny) yn y De Ddwyrain ydi oherwydd iddi fethu ennill sedd uniongyrchol. Mae'n creu sefyllfa ryfeddol lle mae o fudd i ymgeiswyr rhestr os ydi eu plaid yn ehangach yn perfformio'n siomedig. Mae'n ddigon posibl nad ydi rhai o'r ymgeiswyr rhestr eisiau gweld eu plaid yn gwneud yn dda. Mae yna ddulliau cyfrannol o bleidleisio llawer gwell na hyn, ac mae'n bryd i ni symud i'r cyfeiriad hwnnw.

Mae'n codi cwestiynau ynglyn a sut mae'r Blaid yn dewis ymgeiswyr. Mae yna rhywbeth o'i le pan mae cyn AC Plaid Cymru yn gallu honni ei fod yn gadael oherwydd ei fod yn hoff iawn o'r Frenhines ac yn Unoliaethwr mawr, heb i bawb chwerthin ar ei ben. Byddai sefydlu trefn o ofyn un neu ddau o gwestiynau cyffredin ym mhob cyfarfod enwebu trwy'r wlad yn gam i'r cyfeiriad cywir.