Pa strategaeth ydi'r un orau i sicrhau mai 'Ia' fydd canlyniad y refferendwm?

Wedi'r cyfan, os mai ail fyw rhyw ryfel dosbarth o'r 80au yn erbyn y Ceidwadwyr yw'r unig ffordd i ennill pleidlais ar fwy o bwerau i'r Cynulliad y mae yna fwy nag awgrym efallai nad yw'r ddadl ddeallusol dros newidiadau yn un gref. Be ti'n feddwl?

Cwestiwn ydi’r uchod a godwyd gan Guto yn nhudalen sylwadau’r ymysodiad yma gen i ar record y Toriaid o wrthsefyll datblygiadau cyfansoddiadol blaengar yng Nhymru a thu hwnt. Mae’n codi’r un pwynt ar flog Ceidwadwyr Aberconwy. Os caf ei arall eirio ychydig yr hyn mae’n gofyn ydi hi’n syniad da ymladd y refferendwm pwerau deddfu (sy’n debygol o ddigwydd bellach) ar sail y byddai hynny’n ei gwneud yn haws i wrthwynebu’r llywodraeth Doriaidd yn Llundain. Mae’n amlwg mai ateb Guto ydi ‘na’. Mae'n gweld dilyn trywydd felly fel arwydd o wendid y ddadl tros bwerau pellach.

'Dwi'n rhyw synnu ychydig o ddarllen hynny - mae ymhlyg yn y weithred o godi'r cwestiwn bod Guto'n hanner ystyried bod y drefn bresenol o ddeddfu yn un effeithiol. Roeddwn o dan yr argraff mai dim ond Peter Hain, Alun Michael a Paul Murphy oedd yn credu hynny.

Mi fyddwn hefyd yn dweud nad oes yna unrhyw reidrwydd i seilio'r ymgyrch ar ddadl ddeallusol ynglyn a'r ffordd mwyaf effeithiol o reoli'r wlad. Mi fydd yr ymgyrch 'Na' yn seilio eu hymgyrch nhw ar smalio mai refferendwm ar annibyniaeth ydi'r ymarferiad mewn gwirionedd, ac mi fyddant fel arfer yn gweithio ar yr holl elfennau sy'n ein gwahanu fel cenedl - felly y bu yn 79 a 97. Yr unig reidrwydd sydd ar yr ochr 'Ia' ydi dod o hyd i'r strategaeth fwyaf effeithiol.

Serch hynny mae’r pwynt ehangach yn un sy’n haeddu trafodaeth.

Cyn ei drafod, hoffwn nodi hyn. Mae Guto a minnau yn hen elynion gwleidyddol ar y rhithfro – ond mi hoffwn gydnabod fy mod yn ei barchu fel gwrthwynebydd – mae’n delio mewn ffeithiau yn hytrach na stwff mae wedi ei greu yn ei ddychymyg, dydi o ddim yn ceisio camarwain yn fwriadol, mae’n rhesymegol ac yn rhesymol yn y ffordd mae’n dadlau ac mae’r hyn sydd ganddo i’w ddweud yn aml yn wreiddiol. Dim ond yr olaf o’r uchod sy’n wir am ddull dadlau rhai o fy ngwrthwynebwyr mwy diweddar o stabl Plaid yr Anterliwt.

Ta waeth, cyn i rywun feddwl fy mod yn crafu am le ar un o’r cwangos roedd y Toriaid mor hoff ohonynt yn yr with degau a’r naw degau, efallai y dyliwn symud ymlaen i ddelio efo’r pwynt. Mae’r blogiad roedd Guto’n ymateb iddo yn rhestru esiamplau o wrthwynebu / llusgo traed ar ran y Ceidwadwyr mewn perthynas a datblygu democratiaeth gynhwysol yng Nghymru.

Mi hoffwn wneud pwt arall o restr cyn mynd ymlaen – rhestr o’r hyn a ddigwyddodd y tro diwethaf i’r Toriaid fod mewn grym – cau holl byllau glo’r wlad, dau ryfel sylweddol, datblygu economi anghytbwys oedd wedi ei ganoli ar wasanaethau ariannol De Ddwyrain Lloegr, dilyn polisi boncyrs o barhau i dorri ar wariant cyhoeddus yn nyfnder dirwasgiad, rhoi pob dimai goch o arian y cyhoedd i George Soros a’i debyg, difa’r sector cynhyrchu, gwneud canoedd o filoedd o bobl yn gyfangwbl ddibynol ar y wladwriaeth, creu system drenau cwbl boncyrs, cymhleth ac aneffeithiol trwy breifateiddio er mwyn preifateiddio, ac wrth gwrs, gorfodi Cordelia Gummer i fwyta beefburgers a allai fod wedi eu heintio efo CJD.

Wnawn ni ddim dechrau ar y gyfres di ddiwedd o sgandalau’n ymwneud a llygredd ac ymddygiad rhywiol amhriodol – mae’r blog yma’n agored i bobl o bob oed.

Ag ystyried y record erchyll yma, ‘dwi’n credu ei bod yn rhesymol ofni mwy o’r un math o beth y tro nesaf y bydd y Toriaid mewn grym - yn arbennig ag ystyried rhai o’r ‘addewidion’ a gafwyd yn eu cynhadledd eleni – ‘dydi cyfres hir o drychinebau newydd ddim yn anhepgor wrth gwrs, ond mae’n fwy na phosibl. 'Dydi naratif wedi ei seilio ar record y Toriaid mewn perthynas a Chymru a'u haddewidion ar gyfer y dyfodol ddim yn afresymegol.

Serch hynny mae datblygiadau diweddar – yn benodol datganiad Cameron ddydd Gwener yn awgrymu bod newid yn yr awyr mewn perthynas a democratiaeth Gymreig o leiaf – yn rhoi lle i ni o leiaf ystyried bod newid gwirioneddol ar droed yn y cyswllt hwnnw.

Rwan peidiwch a fy ngham ddeall i – dydi cydnabod bod tynged gwleidyddol gwlad yn nwylo trigolion y wlad honno ddim yn gam mawr i bleidiau democrataidd normal – ond mae’n gam mawr i’r Blaid Geidwadol Brydeinig. Mi fyddai’n wirion peidio a chydnabod hynny. Byddai hefyd yn wirion disgwyl i’r Toriaid ymgyrchu fel plaid (yn hytrach na fel unigolion) am ganlyniad cadarnhaol i refferendwm – mae’n rhaid iddyn nhw boeni am UKIP Tendency eu plaid eu hunain - a dylai pleidiau eraill (gan gynnwys fy un i) barchu hynny.

Y cwestiwn diddorol ydi os ydi’r newid ymddangosiadol yn y Blaid Geidwadol Gymreig (mae mwyafrif da o’u ACau o blaid mwy o bwerau) yn newid gwirioneddol, a bod eu hagwedd tuag at Cymru yn y dyfodol am fod yn wahanol.

Yr hyn sydd wedi bod yn broblem i fi yn bersonol am y syniad o genedlaetholdeb Cymreig oddi mewn i’r Blaid Geidwadol ydi hyn – mae prif gydadran eu cefnogaeth yng Nghymru wedi bod ymysg yr elfennau mwy ‘Seisnig’ mewn cymdeithas Gymreig – mae felly’n dilyn bod unrhyw symudiad tuag at wleidyddiaeth mwy ‘Cymreig’ am fod yn broblem sylweddol i’r gydadran honno.

Mae felly’n dilyn y byddant yn tueddu i gael eu tynnu’n ol tuag at y farn fwyafrifol yn y pen draw. Mae hyn dipyn bach fel clymu un ochr o fand lastig o gwmpas eich canol a’r ochr arall o gwmpas coeden. Gallwch gerdded am sbel go lew – ond yn y diwedd byddwch yn cael eich cefn yn ol yn sownd yn y goeden.

Serch hynny rydym mewn Cymru ol ddatganoli, ac mae’r tirwedd gwleidyddol wedi newid yn sylweddol. Mae’r ymdeimlad o Gymru fel gwlad wedi cryfhau, ac mae elfennau mwy ‘Seisnig’ Cymru wedi dechrau derbyn datganoli fel ffordd effeithiol o lywodraethu – a hynny i raddau nad oedd yn ragweladwy i lawer ohonom. Mae felly’n dilyn ei bod yn bosibl bod y Blaid Geidwadol gyfoes yng Nghymru mewn sefyllfa i fod yn llawer mwy hyblyg ac adeiladol wrth ymdrin a materion cyfansoddiadol na’r un genhedlaeth flaenorol o Geidwadwyr.

Daw hyn a ni’n ol at y ddilema greiddiol sy'n codi o gwestiwn Guto – a fyddai’n well seilio ymgyrch o blaid mwy o ddatganoli ar sail gwrthwynebu’r Toriaid – y profiad hir o lywodraeth Doriaidd oedd yn gyfrifol am ganlyniad 97 heb amheuaeth - neu a fyddai’n well ceisio cael consensws (sy’n cynnwys llawer o Doriaid) i hyrwyddo’r ddadl mai mwy o ddatganoli ydi’r ffordd fwyaf effeithiol o reoli Cymru?

Dydw i ddim yn gwybod beth ydi’r ateb i’r cwestiwn hwnnw - y strategaeth sy'n debygol o lwyddo y dylid ei defnyddio, ac nid y naratif mwyaf deallusol ydi'r un mwyaf effeithiol yn etholiadol pob tro. Bydd rhaid i’r rhai ohonom sydd am adeiladu ar yr hyn sydd gennym yn barod o ran datganoli wynebu’r cwestiwn yma, a’i ateb yn weddol fuan.