Caredigion y Gymraeg sydd ddim yn ei throsglwyddo i'w plant

Rhyw ddilyn sgwrs ar Trydar oeddwn i neithiwr am y ffaith i Wyn Roberts – dyn sy’n cael ei glodfori fel rhywun a wnaeth lawer i hyrwyddo’r Gymraeg – fethu a throsglwyddo’r iaith i’w blant ei hun, a hynny er gwaethaf y ffaith ei fod ef a’i wraig yn siaradwyr rhugl.  

Dydi’r math yma o beth ddim mor anghyffredin a hynny – dwi ddim yn gwybod os y dylid poeni nad ydi’r gweinidog sy’n gyfrifol am yr iaith Gymraeg yn gallu dwyn perswad ar ei blant ei hun i ddefnyddio’r Gymraeg – er a bod yn deg a Charwyn Jones mae’n eu hanfon i ysgol Gymraeg.  Wnaeth ei gyn fos – Rhodri Morgan – ddim trosglwyddo’r iaith i’w epil ei hun, pan oeddynt yn blant o leiaf er ei fod yn fab i’r Athro T J Morgan.  Mae rhywun yn cymryd nad y Gymraeg ydi mamiaith ei arch elyn o fewn y Blaid Lafur – Alun Michael  - ond aeth hwnnw ati i sicrhau bod ei blant yn siarad y Gymraeg.  

Mark Drakeford oedd olynydd Rhodri Morgan fel AC Gorllewin Caerdydd – mae Mark yn siarad y Gymraeg ac yn ymddiddori mewn addysg cyfrwng Cymraeg, ond fyddech chi byth yn credu hynny o siarad a’i ferch.  Penderfynodd y Bib ddilyn pedwar ymgeisydd Aberconwy yn ystod Etholiad Cyffredinol 2005 ond roedd un yn llawer llai rhugl ei Gymraeg na’r disgwyl – Gareth Roberts, mab yr Arglwydd Roberts.  Doedd yna fawr neb mwy di flewyn ar dafod yn ei gefnogaeth o’r Gymraeg na’r bardd Saesneg RS Thomas, ond doedd y gefnogaeth ddim yn ymestyn i drosglwyddo’r Gymraeg i’w fab.  Gallwn fynd ymlaen ac ymlaen.

Rwan fyddwn i ddim yn disgrifio’r un o’r uchod fel pobl sy’n wrthwynebus i’r Gymraeg  - mae nifer ohonynt wedi gwneud cryn dipyn o waith i gynnal yr iaith yn eu bywydau cyhoeddus - ond eto maen nhw i gyd (oni bai am Alun Michael a Carwyn o bosibl) wedi gweithredu yn eu bywydau preifat mewn modd hynod niweidiol i'r iaith.  Petai pawb yn dilyn eu hesiampl byddai'r iaith yn farw gelain.  

Felly beth ydi'r eglurhad am yr ymddygiad anghyson yma?  Mae'n debyg y byddech yn cael ateb gwahanol gan pob un ohonynt petaech yn holi - ond efallai bod yr ateb yr un peth ar eu cyfer nhw i gyd mewn gwirionedd.  Pan rydym yn gweld rhywbeth fel cysyniad haniaethol ond ddim yn ei fyw gall y cysyniad fod yn bwysig i ni ond mewn ffordd sydd ddim yn treiddio'n bywydau mewn gwirionedd.  Nid cysyniad haniaethol ydi iaith - mae'n rhywbeth sy'n rhan o'n byw a'n bod.  Os nad ydym yn ei defnyddio yn ein bywydau pob dydd gall droi'n gysyniad - yn rhywbeth i'w chefnogi - ond ddim i'w chefnogi yn y ffordd bwysicaf un.  Dydi o ddim ots pa mor gefnogol ydym i'r iaith rydym yn negyddu'r gefnogaeth honno os nad ydym yn ei defnyddio a'i byw.