Gair o gyngor i Bryant

 Mae'n anodd gwybod beth i'w wneud o sylwadau Chris Bryant wrth Golwg360 yn dilyn ymysodiad Simon Brooks arno am ddangos safonau dwbl yn cymryd ymysodiadau geiriol ar Gymry Cymraeg mor ysgafn o gymharu a'i agwedd at ymysodiadau felly ar bobl hoyw.  Rydym eisoes wedi edrych ar y stori yma. 

Nodaf sylwadau Bryant isod:

“Dwli gwirion oedd darn Roger Lewis, oedd yn llawn o wallau ffeithiol a  bron iawn yn fwriadol sarhaus,”
“Mae erthyglau yn y Daily Mail yn aml yn cynnwys yr holl elfennau rheini.
“Y perygl â ymateb Jonathan Edwards yn fy marn i oedd ei fod yn rhoi mwy o gyhoeddusrwydd i erthygl dwp fyddai’n well ei hanwybyddu.
“Ar y llaw arall, mae homoffobia yn lladd. Mae dynion hoyw ifanc chwe gwaith yn fwy tebygol o gyflawni hunanladdiad, ac mae bwlio homoffobaidd yn gyffredin mewn nifer o ysgolion.
“Yn y ddau achos dw i’n credu mai’r ffordd gorau yw ymddwyn mewn modd sy’n dangos fod y feirniadaeth yn anghywir, yn hytrach na chysylltu â’r heddlu.”

Mae dau bwynt yn codi o hyn.  Yn gyntaf yr hyn roedd Bryant wedi ei ddweud wrth yr Independent oedd y dylai Cymry Cymraeg chwerthin ar ben ymysodiadau arnynt fel grwp - insouciant oedd y term ffuantus braidd a ddefnyddwyd ganddo.  'Dydi ei sylwadau wrth Golwg360 ddim yn taflu unrhyw oleuni ar pam yn union y dylai rhai pobl orfod chwerthin ar ben ymysodiadau sydd wedi eu cyfeirio atynt oherwydd eu bod yr hyn ydynt - dim oll.  

Yn ail mae ei ganfyddiad bod cyfraddau hunan laddiad uchel ymysg pobl hoyw yn gwneud sarhad sydd wedi ei luchio i'w cyfeiriad nhw yn fwy difrifol nag ydi sarhad sydd wedi ei luchio at Gymry Cymraeg yn ddiddorol. 'Dwi'n derbyn nad oes yna unrhyw amheuaeth bod hunan laddiad yn llawer mwy cyffredin ymysg pobl hoyw o'r ddau ryw nag ydyw ymhlith pobl nad ydynt yn hoyw, ac mae'n ffaith sy'n wir mewn amrediad eang o wledydd.  'Dydi'r rhesymau am hyn ddim yn glir - ond mae'n rhesymol cymryd bod agweddau cymdeithasol negyddol tuag at bobl hoyw yn rhan o'r rheswm (ffurf eithafol ar agweddau felly ydi bwlio ar sail rhywioldeb wrth gwrs).  Serch hynny, mae'r rhesymau pam bod hunan laddiad yn amrywio o grwp i grwp o bobl yn gymhleth, a 'dydi hi ddim yn briodol i geisio canfod un rheswm tros yr amrywiaeth hwnnw. 

Mae yna grwpiau eraill oddi mewn i gymdeithas sydd a chyfraddau uchel o ran hunan laddiad - dynion er enghraifft - rydych dair gwaith mor debygol o ladd eich hun os ydych yn ddyn sy'n byw yng Nghymru nag os ydych yn ddynas.  Mae merched ifanc Asiaidd yn grwp arall sydd a chyfraddau hunan laddiad uchel iawn. . Mae yna wledydd sydd a chyfraddau hunan laddiad rhyfeddol o uchel - rydych dair gwaith mwy tebygol o ladd eich hun os ydych yn byw yn Lithiwania nag ydych os ydych yn byw yng Nghymru - ac mae yna wledydd (tlawd yn ddi eithriad) lle nad oes neb bron byth yn lladd ei hun. .  Rydych hefyd yn llawer llai tebygol o ladd eich hun os ydych yn dew nag os ydych islaw eich pwysau delfrydol. 'Dydi ceisio dod o hyd i un rheswm, ac un rheswm yn unig am yr amrywiaethau hyn ddim yn syniad arbennig o dda.

'Dydi awgrym Roger Lewis bod siaradwyr Cymraeg yn fwnciod ddim yn un di gyd destun.  Mae'r gymhariaeth rhwng pobl Celtaidd a mwnciod yn hen nodwedd o hiliaeth Seisnig.  Gellir gweld adlais o hyn yng nghartwnau'r cylchgrawn Punch o'r ganrif cyn yr un ddiwethaf.  Gweler isod er enghraifft. 

Dyna'n rhannol pam bod ymysodiad Roger Lewis ar y Gymraeg cymaint mwy anymunol nag un Jeremy Clarkson.  Rhyw nonsens idiotaidd a di ddeall ynglyn a'r Cenhedloedd Unedig yn gwahardd ieithoedd oedd gan hwnnw - mae geiriad Lewis yn awgrymu bod y sawl sy'n defnyddio'r Gymraeg yn is ddynol. Canfyddiad ymysg y dosbarth oedd yn rheoli Lloegr ar y pryd bod Gwyddelod yn is ddynol oedd un o'r prif resymau pam na chafwyd fawr o ymyraeth gan y wladwriaeth Brydeinig yn ystod An Gorta Mor - y Newyn Mawr - penderfyniad, neu gyfres o benderfyniadau a arweiniodd at farwolaeth miliwn o bobl.  Mae yna resymau hanesyddol cadarn tros ddadlau y gall rhagfarnau fel rhai Roger Lewis ladd. 

Rwan gair o gyngor i Bryant - mae'n symlach ac yn llawer, llawer mwy effeithiol i dderbyn yr egwyddor ei bod yn gwbl anerbyniol i ymosod ar bobl oherwydd yr hyn ydynt - pwy bynnag ydi'r bobl hynny - nag ydi ceisio creu hierarchiaeth o grwpiau sy'n haeddu cael eu hamddiffyn rhag ymysodiadau torfol.  Mae cyfiawnhau hierarchiaeth felly yn rhwym o fod wedi ei seilio ar ffactorau goddrychol a dadleuol - a phan rydym yn dechrau troedio tir felly mae'r cyfiawnhad tros amddiffyn pob grwp - gan gynnwys pobl hoyw - rhag ymysodiadau a rhagfarnau yn llawer gwanach.

Ac ar ben hynny, 'dwi'n siwr nad ydi Bryant eisiau cael ei hun yn dadlau bod sylwadau hiliol a rhywiaethol wedi eu cyfeirio at ferched Asiaidd yn  hollol anerbyniol, tra y dylai merched croenddu (grwp sydd a chyfraddau hunan laddiad isel) chwerthin pan mae sylwadau hiliol a rhywiaethol yn cael eu cyfeirio atyn nhw.