Pwysigrwydd naratif cenedlaethol i'r Mudiad Cenedlaethol

Pwt arall sydd yn nhraddodiad diweddar y blogosffer Cymreig o gynnal post mortem yn dilyn digwyddiadau Mai 5 mae gen i ofn.

Yr hyn sydd o dan y chwyddwydr y tro hwn ydi'r ffaith nad ydi'r Mudiad Cenedlaethol yn ymddangos i mi i fod yn cynnig naratif cenedlaethol sy'n cysylltu ag amrediad eang o bobl Cymru.

Yr hyn ydi naratif cenedlaethol mewn gwirionedd ydi'r stori genedlaethol sy'n rhoi mynediad i bobl i'w hunaniaeth genedlaethol. Mae i'r stori honno ei gorffennol, ei phresenol ac mae'r dyfodol ymhlyg ynddi hefyd. 'Dydi naratif cenedlaethol ddim yn gyfystyr a hanes gwlad wrth gwrs, mae naratifau cenedlaethol yn ddethol iawn o ran yr agweddau ar hanes sy'n cael eu defnyddio - mae hanes yn gymhleth tra bod naratif yn syml.

'Rwan mae'r cysyniad o naratif cenedlaethol yn gallu bod yn gynhenus - 'dydi pob gwlad ddim o anghenrhaid yn rhannu'r un naratif - mae hyn yn wir am y DU (heddiw o leiaf) ac mae hefyd yn wir am Gymru. Serch hynny byddwn yn ei awgrymu ydi bod methiant i gynnig o naratif cenedlaethol cyson sy'n un cenedlaetholgar yn un o'r rhesymau pam nad ydi'r Mudiad Cenedlaethol yng Nghymru yn yr un lle nag ydi'r mudiadau cenedlaethol Celtaidd eraill.

Un o nodweddion rhyfedd (ar un olwg) cenedlaetholdeb Cymreig ydi'r ffaith ei bod yn colli cefnogwyr yn gymharol hawdd - yn arbennig yn wyneb teimlad gan gyn gefnogwyr bod buddiannau lleol o dan fygythiad ac nad ydi'r Mudiad Cenedlaethol yn gwneud digon i'w hamddiffyn. Esiampl o hyn ydi Llais Gwynedd wrth gwrs. Roedd yn drawiadol bod cyn genedlaetholwyr ethnig (a benthyg term sy'n llai na chysact na theg efallai) sydd wedi treulio blynyddoedd yn honni eu bod yn burach gwladgarwyr na phobl mwy hyblyg fel fi yn ymgyrchu tros rhywun a fyddai - o'i hethol - wedi cynrychioli Meirion Dwyfor yn y Cynulliad Cenedlaethol trwy gyfrwng y Saesneg, ac yn unol a gwelediagaeth digon Seisnig o'r Byd a'i bethau.

Y rheswm gwaelodol am hyn ydi bod llawer o bobl yn cael trafferth i wahaniaethu rhwng y cenedlaethol a'r lleol blwyfol. 'Does yna ddim gwahaniaeth rhwng y naill a'r llall i lawer - mae brogarwch a gwladgarwch yn gyfystyr. Felly mae'n dilyn bod unrhyw fygythiad i wasanaethau lleol yn 'frad', a dyna pam bod y gair yn cael ei ddefnyddio mor rhwydd i ymateb i benderfyniadau gwleidyddol sydd ddim oll i'w wneud a brad yn y ffordd mae'r rhan fwyaf o bobl yn deall y term.

Mae yna wledydd eraill sydd a phlwyfoldeb sy'n treiddio'n dwfn i'w gwneuthuriad cenedlaethol wrth gwrs. Mae Iwerddon yn esiampl da. Os ydych yn cael eich hyn yn teithio ar yr ynys ar ddydd Sul, mae'n ddigon tebygol y cewch eich dal mewn traffig - mae llawer o boblogaeth yr ynys ar y lonydd yn dilyn eu timau gemau Gaeleg lleol ar hyd a lled y wlad. Os ydi sir, neu glwb yn mynd ymhell mewn cystadleuaeth mae'r holl ardal yn cael ei foddi mewn baneri i ddathlu hynny. Mae yna bobl sy'n peintio eu ceir yn lliwiau eu sir neu eu clwb. Mae yna ochr wleidyddol negyddol i'r plwyfoldeb yma, gyda phatrymau pleidleisio yn aml yn cael eu gyrru gan blwyfoldeb, ac aelodau etholedig yn rhoi blaenoriaethau lleol o flaen rhai cenedlaethol. O'r traddodiad yma y daw ein cyfaill Jacky Healy Ray.

Ond mae Iwerddon yn wlad mewn ffordd nad ydi Cymru yn un - gall ei phobl godi uwchlaw'r plwyfol a rhoi blaenoriaethau cenedlaethol cyn rhai lleol. Yn wir mae niferoedd sylweddol iawn o bobl tros y ganrif ddiwethaf wedi bod yn ddigon parod i ladd, marw a byw gyda chryn dipyn o ddioddefaint personol er mwyn hyrwyddo achosion cenedlaethol. Y rheswm am hyn ydi bodolaeth naratif, neu fytholeg genedlaethol bwerus sy'n cysylltu efo llawer iawn o bobl - o Capagh i Cabra, o Bandon i Ballycastle. Mae'n naratif sy'n gwneud i bobl fod eisiau bod yn rhan ohono.

Mae yna broblemau efo'r naratif wrth reswm - mae'n dibynnu ar ddarlleniad dethol iawn o hanes, ac mae'n arwain yn fynych at ddefnydd di angen o drais - ond serch hynny mae'n naratif sy'n cydio yn nychymyg pobl, ac mae'n un gyfoethog i'r graddau ei bod yn cwmpasu syniadaethau y Chwyldro Ffrengig a gwrth imperialaeth Byd eang canol yr ugeinfed ganrif.

Os ewch i dafarn, neu aml i fan cyhoeddus arall yn yr Iwerddon mae'n ddigon posibl y byddwch yn dod ar draws tystiolaeth weledol o ymrwymiad i'r naratif yma ar ffurf lluniau o'r bobl sydd wedi ei hyrwyddo neu baraffanalia arall megis copiau o'r proclomasiwn a ddarllenwyd gan Padraig Pearse ar risiau'r GPO yn 1916. Pan mae gwrthdaro rhwng y cenedlaethol a'r lleol yn yr Iwerddon, bydd y cenedlaethol yn ennill fel rheol - a nerth y naratif cenedlaethol sy'n gyfrifol am hynny.

Mae naratif cenedlaethol Iwerddon yn un sydd wedi goroesi yn y tymor canolig, mae pethau'n wahanol yn yr Alban - mae'r naratif mae'r SNP yn ei gwthio yn cynnig delwedd o wlad fodern, ddeinamig yng Ngogledd Ewrop - yn un gymharol newydd - er ei bod yn tynnu ar hanes y llu o Albanwyr megis Alexandar Bell, Adam Smith, Alexander Fleming, James Watt a llawer i un arall oedd yn gyfrifol am adeiladu'r Byd modern. Mae'r naratif yma'n cyferbynnu'n llwyr efo un gynharach yn yr Alban oedd yn canolbwyntio ar orffennol Jacobiaidd - ac oedd i ryw raddau yn cydnabod bod yr Alban fel endid gwleidyddol yn perthyn i'r gorffennol. Mae'r SNP wedi llwyddo i greu naratif newydd sy'n atyniadol i lawer o bobl mewn ffordd nad ydi'r Mudiad Cenedlaethol yma yng Nghymru wedi ei wneud.

Rwan, nid rhyw ddamwain hanesyddol ydi'r diffyg naratif yma - mae yna resymau amdano. Y ffaith bod Cymru yn gymharol gymhleth a bod dealltwriaeth pobl o ystyr Cymreictod yn amrywio'n sylweddol mewn gwahanol rannau o'r wlad ydi'r rheswm eilradd. Y prif reswm fodd bynnag ydi'r ansicrwydd oddi mewn i'r Muniad Cenedlaethol ynglyn a'i gyfeiriad ei hun - os ydi'r cwestiwn (a dyna'r gair yna eto) annibyniaeth yn un problematig, mae creu naratif cenedlaethol cyson i bobl yn anodd hefyd. O ganlyniad mae'n hanfodol bod y Blaid yn mynd i'r afael unwaith ac am byth a'i phroblem annibyniaeth cyn y gall symud ymlaen.