Comisiwn ffiniau rhan 4

'Dwi'n meddwl y byddai'n well i mi orffen efo fy nghip ar waith y Comisiwn Ffiniau yng Ngwynedd cyn i mi ddychryn fy holl ddarllenwyr i ffwrdd!

Gweddill Meirion a Dwyfor:

Gorllewin Dwyfor:

Ar hyn o bryd mae yna saith cynghorydd yng Ngorllewin Dwyfor. O gadw at y gymhareb 1 cynghorydd i 1,750 o bobl, tri yn unig a ddylai fod. Gellid gwneud tair trwy gyfuno Botwnnog, Aberdaron a hanner Llanengan i greu un sedd, gellid gwneud un arall trwy gyfuno Efailnewydd, Tudweiliog ac Edern (o Forfa Nefyn), a chyfuno Abersoch, Llanbedrog a hanner arall Llanengan i wneud un arall.

Dwyrain Dwyfor:

Byddai llai o gwymp yn Nwyrain Dwyfor - o 6 i 4 cynghorydd. Gellid cyfuno y rhan fwyaf o Glynnog efo Llanaelhaearn, cyfuno rhan o Lanaelhaearn efo Cricieth a gwneud dwy sedd o Abererch, gweddill Clynnog a Llanystumdwy, Dolbenmaen a Beddgelert (o ward Tremadog).


Gogledd Meirion:

Ar hyn o bryd ceir 8 cynghorydd - tua 5.5 ddylai fod yno ar gymhareb o 1 i 1,750. Gellid ad drefnu y Gogledd Ddwyrain yn weddol hawdd i greu dwy sedd o'r Bala, Llanuwchllyn a Llandderfel. Gellid cyfuno Dyffryn Ardudwy a Llanbedr, ond cyfuno chwarter deheol Dyffryn Ardudwy efo Abermaw i'r De iddo. Mae Penrhyndeudraeth eisoes uwchben y gymhareb angenrheidiol. Byddai cyfuno rhan ogleddol Trawsfynydd efo Harlech yn sicrhau bod Harlech uwchlaw'r gymhareb hefyd - gellid wedyn gyfuno'r rhan fwyaf o Drawsfynydd efo rhai o wardiau De Meirion.

De Meirion:

Ceir saith cynghorydd yma ar hyn o bryd. Lle i tua 4.5 sydd a dilyn y gymhareb 1 i 1,750. Byddai cyfuno gweddill Trawsfynydd efo Brithdir yn creu un ward. Gellid dileu Aberdyfi a'i gyfuno efo ward dau aelod Tywyn a chadw'n agos iawn at y gymhareb, a gellid yn hawdd creu dwy ward o rannau gwledig Gogledd Dolgellau, Corris, Llangelynin a Bryncrug.

Mae yna un posibilrwydd nad wyf wedi ei ystyried yn fy ymdriniaeth efo gwaith y Comisiwn Ffiniau - sef eu bod yn creu wardiau mawr aml sedd. Dyma'r norm yn llawer o Gymru - yn arbennig felly y rhannau trefol.

'Dwi yn bersonol ddim yn hoff o wardiau aml aelod oni bai bod y drefn bleidleisio yn un gyfrannol - a 'dydi hynny ddim am ddigwydd yng Nghymru am dipyn. Y rheswm am hynny ydi bod y drefn yn anemocrataidd - gellir cael (dyweder) pedair sedd i un plaid mewn ward ar bleidlais o efallai 30%. Bydd hyn yn digwydd yn weddol aml mewn wardiau trefol.

Wedi dweud hynny byddai'n fanteisiol i bleidiau gwleidyddol - ac yn arbennig felly i Blaid Cymru yng Ngwynedd. Er enghraifft byddwn yn disgwyl i'r Blaid ennill pob sedd yng Nghaernarfon, Dyffryn Ogwen ac ardal Llanberis petai'r lleoedd hynny yn wardiau aml aelod. Y mwyaf y ward, y gorau i bleidiau gwleidyddol - a'r gwaethaf i ymgeiswyr annibynnol.

Mae'n ddigon posibl y bydd y Comisiwn yn dilyn y trywydd hwn - mewn rhannau o'r sir o leiaf.