Fideos gwleidyddol yr haf 2

Fideos yn ymwneud a digwyddiadau yn Chile yn 1973 sydd gen i heddiw.

Delweddau wedi eu gosod at ei gilydd i eiriau olaf Salvador Allende a draddodwyd i'r wlad ar y radio fel roedd y lluoedd diogelwch yn ymosod ydi'r fideo cyntaf. Mae'r delweddau yn dangos yn bennaf seremoni urddo Allende yn arlywydd ynghyd a digwyddiadau yn ystod coup detat y fyddin, ac yn arbennig yr ymysodiadau gan y llu awyr ar, La Mondea - y Palas Arlywyddol a arweiniodd at farwolaeth Allende - er yn ol pob tebyg hunanladdiad oedd achos y farwolaeth. Sylwer fel mae Allende eisoes yn cyfeirio ato ei hun yn y gorffennol.





Arlywydd arall, Richard Milhous Nixon oedd yn ysgwyddo llawer o'r gyfrifoldeb am yr hyn ddigwyddodd. Buddsoddwyd $10,000,000 gan lywodraeth America yn ystod yr ymgyrch arlywyddol (yn Chile) ym 1970 yn ceisio sicrhau na chai Allende ei ethol. Mae'n weddol sicr i'r CIA geisio dwyn perswad ar luoedd arfog Chile i ymosod ar y strwythurau democrataidd a dod a'r llywodraeth i lawr cyn yr urddo arlywyddol, er i'r rheiny wrthod ar y cychwyn.

O fethu gwneud hynny aethwyd ati i geisio dwyn perswad ar y senedd i gymeradwyo arlywyddiaeth Allende, ond unwaith eto methiant oedd hynny. Aeth llywodraeth Nixon ati wedyn i ariannu streic gan yrrwyr loriau - rhywbeth a ddisefydlogodd y wlad yn sylweddol. Er nad oes yna amheuaeth i'r CIA geisio sicrhau coup yn 1970, 'does yna ddim prawf bod eu dylanwad mor uniongyrchol yn 1973 - er bod yna lawer iawn o amheuon. Gwyddir i Kissinger honni i'r UDA greu yr amgylchiadau priodol ar gyfer coup 1973, ond nad oeddynt wedi bod a chysylltiad uniongyrchol a'r digwyddiad. Mae'n debyg nad oes rhaid i mi nodi eironi'r ffaith bod llywodraeth Weriniaethol, Americanaidd wedi tanseilio llywodraeth ddemocrataidd trwy hyrwyddo streiciau ac ymyraeth milwrol er mwyn sefydlu unbeniaeth neo ffasgaidd.

'Dwi wedi dangos y fideo nesaf o'r blaen - teyrnged hyfryd y canwr Gwyddelig, Christy Moore i'r canwr Chileaidd, Victor Jara a arteithwyd ac a laddwyd ynghyd a miloedd o bobl eraill gan y fyddin yn y cyfnod wedi'r coup.



Fideo o ail gynhebrwng Jara ydi'r olaf. Cafodd ei gorff ei godi o'i fedd yn 2009 fel rhan o'r broses o hel tystiolaeth er mwyn dod a chyhuddiadau yn erbyn milwr o'r enw José Adolfo Paredes Márque mewn cysylltiad a'r llofruddiaeth. Fe'i ail gladdwyd yn yr un man yn dilyn hynny.