Sunday, December 16, 2012

Iaith y siop a iaith y stryd

Roeddwn yn falch i gael bod ymysg y cannoedd o bobl ddaeth ynghyd heddiw i rali Cymdeithas yr Iaith ar y Maes yng Nghaernarfon.

Un o'r pethau a fydd o bosibl wedi taro'r sawl ddaeth yno o bell ydi'r gwahaniaeth rhwng yr iaith ar y stryd a'r iaith a fyddant wedi ei chlywed yn nifer o'r siopau.  Mae mwy o bobl ddi Gymraeg yn gweithio yn siopau Caernarfon nag y byddai rhywun yn ei ddisgwyl.  Cyn mynd ymlaen mae'n debyg y dyliwn gydnabod nad ydw i'n un am siopa - anaml iawn y byddaf yn mynd i siop o unrhyw fath - ond gallai'r Mrs siopa tros Gymru - a dwi'n mynd ar ei thystiolaeth hi efo llawer o'r manylion sydd i ddilyn.

Mae yna un rheswm gweddol syml am y tangynrychiolaeth o weithwyr siopa Cymraeg eu hiaith.  Ceir sector gyhoeddus mawr iawn yn ardal Caernarfon, ac mae mwyafrif llethol y gweithwyr yn y sector honno yn siaradwyr Cymraeg.  O ganlyniad mae'n dilyn bod gor gynrychiolaeth o bobl di Gymraeg yn y pwll o weithwyr sydd ar gael i'r sector breifat.  Mae hyn yn gwbl ddealladwy.

Ond mae yna fwy i'r stori na hynny mae'n debyg - ceir amrywiaeth mawr ymysg i siopa yng Nghaernarfon.  Ewch i Stermat neu Boots, ac mae'n dra thebygol y byddwch yn cael gwasanaeth cyfrwng Cymraeg.  Ewch i'r Factory Shop gerllaw ac mae hynny'n anhebygol - er bod Factory Shop Porthmadog yn ddigon Cymreig.  Ewch i Tesco a gallwch ddisgwyl gael eich gwasanaethu gan bobl Cymraeg eu hiaith, mae hynny'n llawer llai tebygol ym Morrisons.

Ewch i Peacocks dydych chi ddim yn debygol o gael rhywun ar y til yn siarad Cymraeg, byddai Craftcentre England weithiau yn enw mwy addas ar Craftcentre Cymru, mi wneith y sawl sy'n gweithio yn Johnsons edrych arnoch fel petaech yn dioddef o rhyw anhwylder seicolegol os ydych yn cychwyn sgwrs yn y Gymraeg, 50/50 ydi pethau yn Superdrug, mae'n debyg mai trwy gyfrwng y Saesneg y byddech yn prynu par o sgidiau yng Nghaernarfon gan mai di Gymraeg ydi'r rhan fwyaf o weithwyr Stead & Simpsons.  Gwasanaeth Saesneg rydych yn debygol o'i gael yn Spar hefyd. Ers talwm mi fyddai pawb bron yn Clinton Cards neu Ethel Austin yn ddi Gymraeg, ond maen nhw wedi cau
.
Mi fyddwch chi'n prynu eich cig trwy gyfrwng y Gymraeg ta waeth pa gigydd y byddwch yn ei ddefnyddio, ac mi fyddwch yn prynu llyfrau trwy gyfrwng y Gymraeg hefyd - os ydych yn mynd i Palas Print, Na Nog neu hyd yn oed i WH Smiths - er bod y lle hwnnw yn enwog o Seisnig ers talwm.  Mae'n debyg mai'r Gymraeg y byddwch yn ei defnyddio i gael eich car wedi ei drwsio, neu os ydych eisiau prynu deunyddiau adeiladu neu bot o baent.

Mae'r un peth yn siwr o fod yn wir am ardaloedd eraill yng Nghymru - er enghraifft doedd yna fwy neu lai ddim gweithwyr Cymraeg eu hiaith yn Focus Do It All ym Mangor.  Pan aeth yr hwch trwy'r siop arbennig yna, agorwyd The Range ar yr un safle.  Mae bron i bawb sy'n gweithio yno yn siarad y Gymraeg.

Rwan mae'n anhebygol iawn bod hyn oll yn fater o hap a damwain.  Gellir awgrymu nifer o resymau posibl.  Er enghraifft mae'n ddigon posibl bod rhywun sy'n ateb cwestiynau cyfweliad mewn acen Maenceinion am swnio'n well i reolwr adnoddau dynol o Bolton, na rhywun sy'n siarad Saesneg fel mae trigolion tref Caernarfon yn ei siarad.   Mae'n debyg bod ambell i fusnes yn adleoli gweithwyr o ardal arall. Mae hefyd yn bosibl hefyd bod rhai pobl sydd a'r grym i wneud y penderfyniadau 'ma yn anghyfforddus efo'r syniad o gael y rhan fwyaf o bobl o'u cwmpas yn siarad iaith nad ydynt yn ei deall.

Mae hefyd yn weddol amlwg nad ar hap a damwain mae llawer o weithwyr mewn rhai siopau yn siarad y Gymraeg - mae yna rhai mathau o waith sy'n denu Cymry Cymraeg - gwaith sy'n ymwneud a cheir, cig neu frics er enghraifft - ond mae hefyd yn debygol bod rhai busnesau yn cyflogi Cymry Cymraeg yn fwriadol.  Flynyddoedd yn ol roeddwn yn arfer chwarae sboncen efo un o gyn reolwyr Tesco, Caernarfon - Sais rhonc. Roedd yn dweud eu bod yn mynd ati yn fwriadol i sicrhau bod y sawl oedd yn dod i gysylltiad efo'r cyhoedd yn siarad y Gymraeg oherwydd eu bod o'r farn mai dyna oedd dymuniad y rhan fwyaf o'u cwsmeriad.

Rhag bod camddealltwriaeth 'dwi ddim yn dadlau am funud na ddylai siopau mewn lleoedd Cymraeg gyflogi'r di Gymraeg - mae gan pawb hawl i weithio, ac mae gan bawb hawl i ystyriaeth deg pan maent yn gwneud cais am waith. Ond 'dwi yn credu ei bod yn rhesymol i ddisgwyl gwasanaeth Cymraeg gweddol ddi drafferth  mewn siop mewn ardal Gymraeg - ac mewn ardaloedd llai Cymraeg hefyd lle mae'r capasiti gan fusnes i wneud hynny

A daw hyn a ni at rhywbeth sy'n cysylltu a'r blogiad diwethaf ond un - y pethau y gallwn eu gwneud i ddyrchafu'r Gymraeg. Mae'n briodol i garedigion y Gymraeg bwyso ar yr awdurdodau i gefnogi'r iaith, ond mae'n bwysig hefyd ein bod yn cymryd cyfrifoldeb personol. Os nad ydym yn hapus efo gwasanaeth o unrhyw fath, waeth i ni heb a disgwyl i'r sawl sy'n darparu'r wasanaeth honno addasu oni bai ei fod yn gwybod am yr anfodlonrwydd. Felly os nad ydych yn gallu cael gwasanaeth cyfrwng Cymraeg mewn siop mewn ardal Gymraeg, ysgrifennwch at y cwmni sydd biau'r siop i dweud eich bod yn ystyried rhoi'r gorau i'w defnyddio oherwydd nad ydych yn gallu cael darpariaeth yn eich iaith eich hun yno. Os gwneith digon o bobl weithredu felly, gellir gwneud gwahaniaeth. Mi wneith unrhyw gwmni gwerth ei halen addasu ei weithdrefnau yn wyneb bygythiad i'w elw.

31 comments:

Anonymous said...

Syniad arbennig o dda.

Yn cofio amser maith yn ol, on i'n gweithio yn Safeways Aberystwyth ac oedd rheolwr y siop, o Fryste, yn bendant yn cyflogi pobl o Loegr

Anonymous said...

Fydd yna ddim Costa am Mhwllheli yn hir iawn felly.

Cai Larsen said...

Wel, mae Taro 10 o fewn tafliad carreg _ _ _

Emlyn Uwch Cych said...

Anhysbus 11.32

Mae Morrisons Aberystwyth yn ofnadwy o Seisnigaidd hyd heddiw. (Ond ddim cynddrwg â Tescos Aberteifi - Saeson rhonc ym mhob man). Be ddigwyddodd i Geredigion?

Anonymous said...

Cytuno efo rhan fwya o'r erthygl, ond dwin siwr bod y rhan helaeth o staff Spar Maes yn Gymry Cymraeg

Cai Larsen said...

Efallai mai fi sy'n mynd yna ar adegau anghywir felly.

Alwyn ap Huw said...

A'i pholisi'r cwmni neu bolisi'r rheolwr lleol sy'n creu naws iaith mewn archfarchnad?

Rwy'n cael hi'n haws i ddefnyddio’r Gymraeg yn Nhesco'r Gyffordd Seisnig nag ydwyf y Nhesco Porthmadog, y Fro Gymraeg.

Prin yw'r Cymry Cymraeg yn archfarchnad y Gyffordd ond mae'r ychydig prin yn gwisgo blob oren Bwrdd yr Iaith.

Doedd neb yn gwisgo'r blob y tro diwethaf imi ymweld â Thesco Porthmadog, ardal Cymreiciach ond yr oedd yr atgasedd tuag at geisio agor sgwrs yn y Gymraeg yn hynod ffiaidd yno!

Anonymous said...

Subway Caernarfon yn ddiddorol - staff i gyd yn swnio fel Cofis dre ond yn siarad Saesneg efo'u gilydd ac yn dechrau pob sgwrs yn Saesneg efo'r cwsmeriaid.

Ioan said...

Anon 12:48 - dydi huna ddim yn ddiddorol, mae'n arwydd drwg iawn. Mae 'na syniad diog gan lot o bobol bod Caernarfon yn 'sbesial', a bod o lot fwy tebygol o gario 'mlaen i siarad Cymraeg o'i gymharu a llefydd eraill. Dydio ddim.

Os di'r ganran sy'n siarad Cymraeg yn disgyn i 70%, mi wnaiff o syrthio fel careg o fewn dim (fel pob tre arall sydd wedi hitio 70% yn y gorffenol).

Ioan said...

SPAR Min-y-Nant - Cymraeg bob tro efo pawb.

Cai Larsen said...

fyddwn i ddim yn poeni am Gnarfon yn dod yn agos at 70% Ioan.

Ioan said...

Be oedd y ganran 3-4 oed yng Nghaernarfon tro dwetha? Tua 70% os dwi'n cofio'n iawn.

Cai Larsen said...

Dydw i ddim yn cofio, ond mi fyddwn wedi rhyfeddu petai cyn ised a hynny.

Os felly mi fydd y ganran yn llawer uwch y tro hwn - mi fedri di gael y ffigyrau siarad Cymraeg yn adroddiadau ESTYN - Ysgol yr Hendre, Ysgol y Gelli, Ysgol Maesincla ac Ysgol Santes Helen os oes gen ti ddiddordeb. Mae'r wybodaeth yn y rhan ''cyd destun' sydd o gwmpas y cychwyn.

Siân said...

Alwyn - mi fuodd Tesco Port yn Gymreigaidd iawn - roedd y cyhoeddiadau i gwsmeriaid dros yr uchelseinydd yn Gymraeg ar un adeg.

Angen ymgyrch i gael archfarchnadoedd i ddefnyddio blobs oren eto? Fues i'n osgoi un dyn wrth y til ym Morrisons, Caernarfon am yn hir am ei fod yn edrych fel Sais - ond canfod ymhen amser ei fod yn Gymro glân gloyw!

Anonymous said...

Ar ol y rali, mi es i yn syth i'r Pen Deitsch am beint. Gofyn yn Gymraeg...Saesnes yn y bar.
Fedra i gael dau beint plis?
Can I have two pints please?
Rhwystredigaeth.
Dwi wedi gofyn am ugain o sigarets yn Spar ambell waith.
Gofyn yn Gymraeg! (gan gynnwys dweud ugain!)- er nad yw'r staff yno bob tro yn medru'r Gymraeg, roedd y person yn DEALL.
Mi fydda i yn gwenud yn siwr fy mod yn dweud DIOLCH a HWYL ar ol e.e. bod mewn siop yng Nghymru.

Anonymous said...

"Fues i'n osgoi un dyn wrth y til ym Morrisons, Caernarfon am yn hir am ei fod yn edrych fel Sais - ond canfod ymhen amser ei fod yn Gymro glân gloyw!"

O diar. Mae hwn yn swnio'n hiliol iawn ond mi wna i geisio credu mai eisiau siarad Cymraeg oeddech chi. Sut oedd o'n edrych fel Sais??? Sut mae Sais yn edrych???

Welbru

Anonymous said...

Pan tin dechra ystyried Cnarfon fel rhywle lle mae'r Gymraeg yn dirywio - yna ti hefo problem go iawn. Y gwir ydi, mae Cnarfon wedi saesnegeiddio lot yn y blynyddoedd diwethaf - ok mae dal i fod yn andros o Gymreigaidd yna ond mewn 10 - 20 mlynedd mi fydd hin 50-50. Mae rhywun wedi cyfeirio at ffigyrau canran estyn - sbia ar ysgol twthill (60% o gartrefi Cymraeg ei hiaith), Maesincla (74%) a cylch meithrin y gelli (50%) - mae'r diriwiad yna yn barod.

Anonymous said...

keep it up! Thanks free iphone 4s
tiestox 5366

Anonymous said...

Fat Girls Porn Free Porn Tube Movies

Anonymous said...

12 years underground porno 15 year porno girls 14 years girl porno 16-year-old girl porn 13 years porn xxx porno 15 years 18 years teen porno porn-14 years old girls 15 years 18 years teen porno

Anonymous said...

Virgin girl porno!Real Virgin Video & Pictures . First time in the life of Lena felt real love! He barely picked her shirt and kiss young firm hips 15 years 18 years teen porno

Anonymous said...

Ebony Girls Fucking 1-51 of 6,425 Videos. Being Watched Most Recent Most Viewed Top Rated. ... Streaming porn or downloading porn we've got the porno you need! Free Sex Movies

Anonymous said...

Fat Girls Porn Single Girls Porn!

Anonymous said...

Welcome to internet Porn0! Hottest free porn free preview here! Tons of hardcore, softcore, partyhardcore pics and movies, hot pornstars and Models Porn! Also here yang girl porno is on fire at Great sexy Girls

Anonymous said...

Porno Free old-man-fuck-young-girls - Porno, Free Porno, Mom Son Porn, Dirty Porno, Drunk Porn, Japanese Porn, Arab Porno, Indian Porno Arab porno, Milf, Porno . 13 years porn xxx porno

Anonymous said...

Free Porn 14 years old sex girls

Anonymous said...

OUR LINK PARTNERS : Chubby Pussy 14 years girl porno

Anonymous said...

hese hot girls will do ANYTHING. Check it out! ... Check out the new "YouSexdotcom" for tons of free? videos, beautiful girls, non-stop laughs and HD Free Sex Movies

Anonymous said...

Porno FREE PORN! FREE SEX! Perfect Girls Tube

Anonymous said...

Ebony Girls Fucking 1-51 of 6,425 Videos. Being Watched Most Recent Most Viewed Top Rated. ... Streaming porn or downloading porn we've got the porno you need! 15 years 18 years teen porno

Anonymous said...

Asian Girl Cunt Cool Asian Pussy Porno Teen Asian Asian Erotic Arts Asian Adult Portal Asian Sex Empire Japan Porno TV Asia Sex Porno. 4 years old girls porno