S4C - eto fyth

'Dwi wedi rhyw ystyried 'sgwennu pwt am S4C ers tro. Mae'n eithaf anodd serch hynny oherwydd bod y cyfryngau print prif lif am unwaith ymhell o flaen y blogosffer, a chyda mwy o fynediad i wybodaeth gywir. Gweler dwy erthygl dreiddgar iawn gan Gwion Owain yn y cyhoeddiadau cyfredol o Barn a Golwg er enghraifft. Roedd hyd yn oed Lol yn eithaf dadlennol.

Wna i ddim ail adrodd beth sydd wedi ei ddweud yn yr erthyglau hynny, maent wedi eu 'sgwennu gan bobl sydd ar y tu mewn fel petai - ond mi hoffwn wneud sylw neu ddau fel rhywun sy'n edrych ar bethau o'r tu allan. Problem ganolog S4C ydi'r ffaith ei bod yn derbyn swm sylweddol o arian cyhoeddus er nad oes yna lawer iawn yn ei gwylio. Yn hyn o beth mae'n unigryw fel sianel deledu yn y DU. Fel mae Gwion yn ei awgrymu yn ei erthygl yn Golwg, fel ymarferiad darlledu syml 'does yna ddim cyfiawnhad tros S4C - cyfiawnhad diwylliannol, gwleidyddol a ieithyddol sydd yna dros ei chynnal. Mi gafodd ei chreu oherwydd yr ystyriaethau hynny, ac mae ei bodolaeth yn llwyr ddibynnol arnynt.

O ganlyniad mae'r sianel yn gorfod cyfiawnhau ei bodolaeth i raddau nad ydi sianeli eraill yn gwneud. Nid trwy geisio ymddwyn fel sianel gyffredin ydi'r ffordd orau i wneud hynny . Wrth gwrs bod ffigyrau gwylio yn bwysig - wedi'r cwbl nid oes cyfiawnhad ieithyddol na diwylliannol i sianel nad oes yna llawer o'r sawl mae wedi ei hanelu atynt yn ei gwylio. Ond mae mwy iddi o lawer na hynny. Mae cyfathrebu effeithiol a magu perthynas dda gyda'r holl bartneriaid sy'n gysylltiedig a'r sianel yn greiddiol i hyn - y llywodraethau yn Llundain ac yng Nghaerdydd, y sawl sy'n darparu rhaglenni ar ei chyfer, ei chynulleidfa wirioneddol a'i chynulleidfa botensial, ei gweithwyr cyflogedig ei hun a'r trethdalwyr sy'n ariannu'r sianel ond sydd byth am ei gwylio.

Rwan ystyriwch sefyllfa'r sianel ar hyn o bryd - mae ei phrif weithredwr wedi ymddiswyddo / cael ei sacio yn anisgwyl, mae'r niferoedd sy'n ei gwylio yn cwympo fel carreg, mae'n wynebu toriadau enbyd o gyfeiriad llywodraeth Llundain, mae'r gefnogaeth iddi o gyfeiriad gwleidyddion Caerdydd yn sigledig, 'does yna fawr o arwydd hyd yn hyn bod yr elfennau hynny yng Nghymru a sicrhaodd ei bodolaeth yn y lle cyntaf yn styrio rhyw lawer i'w hamddiffyn, mae llawer o'r cynhyrchwyr oedd wedi ei darparu a rhaglenni ar hyd y blynyddoedd wedi eu torri allan o'r sioe, mae'r trethdalwr, fel llywodraeth Llundain, yn gweld y toriadau sydd ar y ffordd yng nghyd destun syml yr holl doriadau eraill sydd ar y gweill, ac mae moral gweithwyr y sianel yn isel. 'Dwi'n meddwl ei bod yn ddiogel casglu i rhywbeth fynd o'i le yn rhywle.

Ac mae'n ddiogel casglu hefyd nad ydi'r hyn sydd wedi mynd o'i le yn rhywbeth sydd wedi ymddangos tros nos fel caws llyffant- mae'n sefyllfa sydd wedi datblygu tros amser. Mae'n cymryd amser i unrhyw gorff dorri ei holl bontydd, un ar ol y llall. 'Dwi ddim yn amau bod llawer o'r gyfrifoldeb yn syrthio ar reolwyr cyflogedig diweddar y sianel, ond mae'n rhaid codi'r cwestiwn yma - ymhle'r oedd Awdurdod S4C yn ystod yr holl ddatgymalu yma? Sut y cododd sefyllfa lle'r oedd y cyfeiriad strategol a ddilynwyd gan y tim rheoli mor wallus a di hid o'r strwythurau hynny oedd yn rhoi i'r sianel ei hygrededd a'r cyfiawnhad am ei bodolaeth? Efallai y dylai Awdurdod y sianel, ac yn arbennig ei gadeirydd ystyried y cwestiwn hwnnw yn ddwys.

Beth bynnag am hynny - mae'r cam nesaf yn amlwg ddigon - ceisio ail gysylltu efo'r gynulleidfa greiddiol - Cymry Cymraeg ar hyd a lled Cymru sy'n defnyddio'r iaith o ddydd i ddydd (neu pobl sy'n dymuno ei defnyddio o ddydd i ddydd), a cheisio ail adeiladu'r ymdeimlad o berchnogaeth o'r sianel ymysg y cyfryw bobl - symud yn ol i'r dyfodol os y mynwch. O ail godi'r bont yma yn gyntaf, mi fydd yn haws ail godi'r gweddill wedyn.