Beth mae hanes yn ei ddysgu i ni? Dim byd o gwbl.

Llun ydi'r uchod gan Elizabeth Butler o'r Dr William Brydon. Hynodrwydd Dr Brydon yw mai fo oedd yr unig greadur o 16,000 o aelodau'r fyddin Brydeinig a sifiliaid oedd ynghlwm a'r fyddin honno i ddychwelyd o Afghanistan wedi ymgyrch yno yn 1842. William George Keith Elphinstone oedd y swyddog a lwyddodd i arwain ei fyddin i'r ffasiwn drychineb.

Mae'n siwr gen i bod yna rhyw reswm ofnadwy o bwysig yn cael ei roi tros yr ymgyrch honno (bygythiad dychmygol o Rwsia oedd y rheswm y tro hwnnw os 'dwi'n cofio'n iawn).

Trwy gyd ddigwyddiad mae'r nifer a gollwyd yn 1842 yn debyg i'r nifer o filwyr Sofietaidd a gollwyd yn Afghanistan ganrif a hanner yn ddiweddarach (tua 15,000). Mae hanes y wlad anffodus yma wedi ei fritho gan bwerau mawrion yn ymosod arni er mwyn hyrwyddo eu agendau eu hunain. Mae hefyd yn hanes sydd wedi ei drochi mewn gwaed pobl Afghanistan a'r sawl oedd yn ymosod arni. 'Does yna ddim hanes gwerth son amdano o ymyraeth allanol llwyddiannus yn Afghanistan - yn yr ystyr bod llwyddiant yn lled barhaol o leiaf.

Ond am rhyw reswm 'dydym ni byth, byth yn dysgu. 'Dydi'r rhyfel yma ddim yn enilladwy - a'r cyntaf yn y byd y bydd pethau'n dod i ben y lleiaf ohonom ni a nhwythau fydd yn colli eu bywydau yn ddi angen.