Pam bod cefnogi pleidiau rhanbarthol yn ei hanfod yn weithred wrth genedlaetholgar

'Dydi Hen Rech Flin a finnau ddim yn cytuno'n rhy fynych, ond mi fyddaf yn mwynhau ei flog - ac yn bwysicach mae'r blog yn aml yn gwneud i mi feddwl.

Mae ei flogiad diweddaraf yn esiampl o hyn - lle mae'n dadlau y dylai pleidiau rhanbarthol fel Llais y Bobl sy'n weithredol yng nghymoedd y De Ddwyrain a Llais Gwynedd sy'n mynd trwy'i pethau yn y Gogledd Orllewin - ddod at ei gilydd i geisio ennill seddau rhestr yn etholiadau'r Cynulliad..

'Rwan, 'dwi'n weddol siwr na fyddai syniad o'r fath yn gweithio - wedi'r cwbl mae LlG yn weithredol mewn dau ranbarth gwahanol, tra bod LlB mewn un arall eto.

Yn bwysicach mae'n debyg 'dydi hi ddim yn bosibl i grwpiau rhanbarthol mewn rhannau mor wahanol o'r wlad i gydweithredu oherwydd eu bod nhw i bob pwrpas yn cystadlu yn erbyn ei gilydd am adnoddau. Mae'n anodd gweld unrhyw gyfundrefn cyllido fyddai'n gwobreuo Bro Dysynni a Glyn Ebwy ar yr un pryd ar drael pob man arall (a cheisio elwa ar drael lleoedd eraill ydi pwrpas pleidiau rhanbarthol mewn gwirionedd).

Cyn mynd ymlaen hoffwn ddweud pwt bach am bedwar o bobl a bleidleisiodd 'Na' refferendwm 97 ('dwi'n gwybod nad ydi'r cysylltiad yn amlwg eto - mi fydd o erbyn y diwedd).

Cwpl mewn oed oedd y cyntaf - mae'r ddau wedi gadael yr erwau hyn bellach - heddwch i'w llwch. 'Roeddynt yn pleidleisio i Blaid Cymru yn ddi eithriad, ac roeddynt wedi gwneud hynny ers y pumdegau. Roeddynt hefyd wedi pleidleisio 'Ie' yn ol yn 79. 'Doedden nhw ddim yn erbyn datganoli fel y cyfryw y tro hwn chwaith - ond roeddynt wedi clywed fod posibilrwydd y byddai cyn gymydog iddynt nad oeddynt yn or hoff ohono yn cael ei ddewis i sefyll tros Lafur mewn etholaeth gyfagos. Felly dyma nhw'n pleidleisio 'Na' rhag iddo gael ei ethol. 'Doedd o ddim yn aelod o'r Blaid Lafur, ac nid oedd unrhyw bosibilrwydd y cai ei ethol.

Cymydog i fodryb y Mrs sy'n byw mewn rhan reit grand o Ogledd Caerdydd oedd yr ail. Wedi hir bendroni penderfynodd y fodryb bleidleisio 'Ia'. Gwelodd ei chymydog ar y ffordd i'r orsaf bleidleisio, a dyma hwnnw'n gofyn iddi sut oedd am bleidleisio. I'm voting 'Yes' meddai hithau. God I didn't know you speak Welsh oedd yr ateb ('does ganddi hi ddim gair o Gymraeg).

Athrawes mewn ysgol uwchradd fawr iawn (a llwyddiannus iawn) wrth y ffin efo Cheshire oedd yr olaf. Flynyddoedd yn ol mi'r oeddwn yn gwneud ychydig o waith i'r Cynulliad yn asesu ansawdd hyfforddiant technoleg gwybodaeth yr oeddynt yn ei ddarparu. Golygai hyn fy mod yn treulio ychydig wythnosau pob blwyddyn yn crwydro Cymru yn holi athrawon a llyfrgellwyr am eu hargraffiadau o'r hyfforddiant yr oeddynt wedi ei dderbyn.

Beth bynnag aeth y ddynes trwy'r cyfweliad yn gwrtais, proffesiynol ac effeithiol - ac yn gyflym - yn hynod o gyflym. Yn anffodus i mi roedd hyn yn golygu bod gennyf hanner awr o'i chwmni ar ddiwedd y cyfweliad. Ni fyddai dweud ei bod yn casau'r Cynulliad gyda'i holl galon, a'i holl enaid a'i holl gorff yn dod yn agos at wneud cyfiawnder a dwyster ei theimladau am y sefydliad.

Cyn belled ag yr oedd hi yn y cwestiwn roeddwn i yn ymgorfforiad anymunol o'r Cynulliad yn ei holl ddrygioni maleisus. Roedd ganddi amrediad mor rhyfeddol o eang o ddadleuon yn erbyn y sefydliad nes bod fy mhen yn troi erbyn y diwedd - ond roedd y rhai oedd yn ei ypsetio fwyaf yn rhai rhanbarthol - pob dim yn mynd i Gaerdydd, ei phlant hi i gyd yn byw yng Nghaer, y Rhondda bron wedi ethol Comiwnydd yn un naw rhywbeth neu'i gilydd, thygs glofaol yn bwlio pobl oedd eisiau gweithio, pawb ar y dol neu'n smalio bod yn sal, Deleilah'n gan sexist, Bonnie Tyler, wedi dwyn cariad cyntaf cyfneither ei gwr, Pontypridd wedi twyllo yn erbyn Sale yn un naw wyth rhywbeth ac ati ac ati. 'Dydw i erioed wedi bod mor falch o ysgwyd llwch unrhyw le oddi ar fy nhraed.

Yr hyn sy'n ddiddorol ydi bod yr achosion uchod oll yn esiamplau o bobl sy'n ystyried yr achos cenedlaethol Cymreig yn achos israddol - i fan gasineb personol yn yr achos cyntaf, i ddehongliad o lwytholdeb sydd wedi ei seilio ar iaith yn yr ail achos, ac ar ystyriaethau rhanbarthol (eithafol) yn y trydydd.

A dyna yn anffodus prif broblem Cymru - 'dydi'r ymdeimlad cenedlaethol (er ei fod yn bodoli) ddim yn gryfach nag ystyriaethau eraill. Dyna pam bod ymgyrchoedd 'Na' 79 a 97 wedi llwyddo i'r fath raddau - aethant ar ol pob hollt ym mywyd Cymru gan berswadio pobl i bleidleisio yn unol a'u buddiannau bach plwyfol nhw eu hunain yn hytrach nag i'r genedl yn ei chyfanrwydd - gwahanu'r De a'r Gogledd, y Gorllewin a'r Dwyrain, y Cymru Cymraeg a'r un ddi Gymraeg, y dosbarth gweithiol a'r dosbarth canol, y Gymru wledig a'r Gymru drefol, y dinasoedd a'r cymoedd, Caerdydd ac Abertawe, y bobl sy'n byw ar gwahanol ochrau'r Afon Llychwr, ac ati, ac ati hyd at syrffed.

Mae'n debyg gen i fy mod yn cymharu Cymru ag Iwerddon yn rhy aml - ond mae cymhariaeth addas i'w gwneud yma. Mae'r ymdeimlad rhanbarthol yn gryf iawn yn yr Iwerddon, yn llawer cryfach nag yw yng Nghymru. Os nad ydych yn fy nghredu gyrrwch yn y car trwy sir Wyddelig yn ystod misoedd yr haf pan mae'r sir honno wedi mynd ymhell yng ngemau'r GAA. Fedrwch chi ddim gyrru canllath heb weld lliwiau'r sir honno mewn ffenest cartref neu siop, ar bolion telegraff, yng ngerddi pobl, ar ben adeiladau cyhoeddus, mewn tafarnau. Mae yna bobl sy'n peintio eu ceir yn lliwiau eu sir.

Ond - ac mae'n ond mawr - mae'r ymdeimlad cenedlaethol yn gryfach na'r un rhanbarthol yn yr Iwerddon. Pan mae'r angen yn codi mae ystyriaethau cenedlaethol yn bwysicach na rhai lleol. 'Dydi hyn ddim yn wir yng Nghymru - 'dydi'r cysyniad o Gymru fel endid ddim yn arbennig o gryf i gydadran sylweddol o'r bologaeth - mae yna ystyriaethau pwysicach - gan gynnwys rhai rhanbarthol.

Mae pleidiau fel Llais y Bobl a Llais Gwynedd yn ymgorfforiad gwleidyddol o rhai o'r prif bethau sy'n ein rhannu, yn ein gwahanu ac yn ein gwneud yn rhywbeth llai na gwlad. Maent yn ymgyrfforiad pleidiol o rai o'n gwendidau mwyaf sylfaenol fel cenedl, yn ymarferiad sinicaidd mewn gwneud defnydd gwleidyddol o'r grymoedd hynny oedd yn sail i ymgyrchoedd 'Na' 79 a 97.

Ag aralleirio dyfyniad enwog Kennedy, ymgais dorfol i ddarganfod beth y gall ein gwlad ei wneud i ni, yn hytrach nag i geisio canfod beth allwn ni ei wneud i'n gwlad ydi'r wleidyddiaeth yma.

Dyna pam na ddylai unrhyw un sy'n ystyried ei hun yn genedlatholwr hyd yn oed ystyried cefnogi Llais y Bobl na Llais Gwynedd.