Felly dyna ni - mae'r DU yn wynebu tri argyfwng cyfansoddiadol ar yr un pryd - negydu termau ymadawiad y DU a'r UE, ail refferendwm tebygol ar ymadawiad yr Alban a'r DU a cheisio adgyfodi Stormont. Mae'n fwy na phosibl y bydd delio efo galwadau am refferendwm i ail uno'r Iwerddon yn cael ei ychwanegu at hynny yn y man. Mae'r bleidlais Brexit yn gysylltiedig a'r tri argyfwng mewn rhyw ffordd neu'i gilydd.
Cyn mynd ymlaen, gair brysiog am ddigwyddiadau echdoe. Rydym eisoes wedi edrych ar y rhesymau tros ddymchwel Stormont. Yn fyr roedd y cyfraddau pleidleisio ymysg cenedlaetholwyr
wedi bod yn gostwng oherwydd bod y brif blaid genedlaetholgar - Sinn Fein - wedi bod mewn llywodraeth am gyfnod maith. Roedd plaid sydd a chefnogwyr naturiol hynod o wrth sefydliadol yn ymddangos yn sefydliadol iawn. Canlyniad i ymdrech lwyddiannus i ail fwtio'r blaid a mynd a hi'n ol at ei gwreiddiau gwrth sefydliadol - ac yn wir chwyldroadol - oedd canlyniadau ysgytwol yr etholiad. Mae'r tablau isod yn gwneud hynny'n gwbl glir.
wedi bod yn gostwng oherwydd bod y brif blaid genedlaetholgar - Sinn Fein - wedi bod mewn llywodraeth am gyfnod maith. Roedd plaid sydd a chefnogwyr naturiol hynod o wrth sefydliadol yn ymddangos yn sefydliadol iawn. Canlyniad i ymdrech lwyddiannus i ail fwtio'r blaid a mynd a hi'n ol at ei gwreiddiau gwrth sefydliadol - ac yn wir chwyldroadol - oedd canlyniadau ysgytwol yr etholiad. Mae'r tablau isod yn gwneud hynny'n gwbl glir.
A roeddynt yn ysgytwol hefyd - mewn un diwrnod chwalwyd y mwyafrif etholiadol unoliaethol i pob pwrpas. Mae wedi sefyll ers ffurfio'r wladwriaeth bron i ganrif yn ol - beth bynnag arall ddaw, mae'r tirwedd gwleidyddol wedi ei drawsnewid yn llwyr. Am y tro cyntaf yn hanes y dalaith mae'r unoliaethwyr wedi methu ag ennill mwyafrif yn Stormont a mwyafrif o ran y bleidlais.
Rwan, mae'r rhesymau am yr hyn ddigwyddodd yn eithaf cymhleth - y gwelltyn olaf oedd penderfyniad bach eithaf sbeitlyd gan weinidog addysg y DUP i gael gwared o grant (bychan iawn) i helpu plant sydd yn dysgu Gwyddeleg a sy'n rhy dlawd i dalu am fynd i'r Gaeltacht ar wyliau astudio. O fewn oriau roedd Adams ar y ffordd i Derry i siarad efo McGuinness, penderfynwyd yn eithaf cyflym nad oedd gan y DUP bellach ddiddordeb mewn dilyn egwyddorion cydraddoldeb Cytundeb Dydd Gwener y Groglith, ac roedd Stormont wedi ei dynnu i'r llawr o fewn dyddiau.
Ond roedd Brexit yn gefndir i hyn oll. Mae gadael yr UE yn broblem ym mhob rhan o'r DU, ond mae'n fwy o broblem yng Ngogledd Iwerddon nag yw yn unman arall. Mae ffin rhyngwladol 'galed' yn debygol o niweidio Gogledd Iwerddon yn economaidd - bydd yn hawdd iawn i gwmniau sy'n allforio i Ewrop adleoli yng Ngweriniaeth Iwerddon. Yn ychwanegol at hynny bydd yn creu rhwystr i bobl fynd o gwmpas eu bywyd pob dydd - bydd yn rhwystro pobl rhag symud yn rhwydd at eu ffrindiau a'u teuluoedd - bydd yn creu rhwystr rhyngddyn nhw a'u gwaith, eu tafarnau, eu hanifeiliaid a'u eglwysi. Yn yr etholaethau sy'n agos at y ffin oedd rhai o'r symudiadau mwyaf ysgytwol tuag at SF trwy'r dalaith. Mae 19 o'r 25 sedd ar hyd y ffin bellach yn nwylo Cenedlaetholwyr neu Weriniaethwyr.
Mae yna lawer o oblygiadau anfwriadol i Brexit - ac un o'r rheiny ydi straen ychwanegol sylweddol ar bensaerniaeth y wladwriaeth Brydeinig ei hun - ac mae hynny 'n wir am Ogledd Iwerddon o leiaf cymaint a'r Alban erbyn hyn.
No comments:
Post a Comment