Etholiadau America a newidiadau strwythurol gwleidyddol

'Does gen i ddim rhyw ddiddordeb anferth yng ngwleidyddiaeth America a dweud y gwir, ond mi gymrais ychydig funudau heddiw i gael cip ar fapiau canlyniadau etholiadau yn y gorffennol. Rydym yn tueddu i feddwl am ddaearyddiaeth etholiadaol America - y De a'r Mid West yn Weriniaethol a'r Gorllewin pell a'r ardaloedd diwydiannol yn Ddemocrataidd fel rhywbeth di gyfnewid - ond dydi o ddim. Ystyrier y mapiau isod o'r ganrif ddiwethaf - 'dwi wedi edrych ar un etholiad o pob tair gyda bwlch o 12 mlynedd rhwng pob un rhwng 1904 a 2000. Gellir gweld yr holl fapiau yma.











Y De Ddywrain ydi'r ardal mwyaf diddorol. Hyd 1964 roedd y Democratiaid yn dominyddu - ond wedyn mae pethau'n troi fel cwpan mewn dwr. Llwyddodd Barry Goldwater i gymryd yr ardal ar ran y Gweriniaethwyr er gwaetha'r ffaith bod eu blaid wedi eu chwalu'n llwyr yng ngweddill y wlad. Mae'r rhan yma o'r wlad wedi bod yn driw i'r Gwereniaethwyr ym mhob etholiad arlywyddol ers hynny - ag eithrio 1976 pan bleidleisiodd tros Jimmy Carter. Pleidlais ar sail daeryddiaeth oedd hon - o Georgia y daw Carter, hefyd roedd drwg deimlad cyffredinol yn y De tuag at Washington yn sgil Watergate. Llwyddodd Clinton i ennill pedair o daleithiau yn 96 - ond ei dalaith o ac un ei ymgeisydd is arlywyddol Al Gore oedd dwy o'r rheiny. Mae hyn yn ddigon hawdd i'w egluro - gyda'r oedd y Democratiaid yn cael eu cysylltu efo'r mudiadau hawliau sifil, nid oedd y mwyafrif o bobl croenwyn yn fodlon pleidleisio trostynt yn y rhan yma o'r wlad.

Mae'r gwahaniaeth rhwng patrymau pleidleisio'r Mid West ac arfordir y Gorllewin yn beth gweddol newydd - fel rheol roeddynt yn pleidleisio yn yr un ffordd. Mae'n debyg mai newidiadau demograffig yn y gorllewin sy'n rhannol gyfrifol am hyn yn ogystal a dylanwadau o'r tu allan i'r UDA - er mae mwy iddi na hynny hefyd.

Cymharol ddiweddar ydi ymlymiad rhai o'r taleithiau diwydiannol poblog megis Efrog Newydd i'r Democratiaid. Y peth mwyaf cyson mae'n debyg am y mapiau ydi bod pedair talaith sydd yn agos at ganol y wlad - North Dakota, South Dakota, Nebraska a Kansas yn pleidleisio i'r Gwereniaethwyr bron yn ddi eithriad - oni bai pan mae cyflafan etholiadol yn erbyn y Gweriniaethwyr.

Yr hyn sy'n ddiddorol i mi ydi'r ffaith bod patrymau pleidleisio sy'n ymddangos ar y pryd yn rhai parhaol yn newid mewn cyfnod byr o bryd i'w gilydd. Un o ddau reswm sy'n gyrru hyn - lle mae plaid yn newid mewn ffordd nad yw'n dderbyniol i'w hetholwyr neu pan mae gwleidyddiaeth yr etholwyr eu hunain yn newid.

Yn y chwe degau canol newidiodd natur y Blaid Ddemocrataidd, a chafwyd ail gynghreirio a arweiniodd yn y diwedd at symud gwleidyddiaeth America i'r Dde. Mae'n bosibl dadlau bod yr etholwyr yn hytrach na'r pleidiau yn symud i'r Chwith yn yr etholiad bresennol oherwydd bod neo ryddfrydiaeth economaidd a neo geidwadiaeth polisi tramor y Gweriniaethwyr wedi colli eu hygrededd yn llwyr.

Mae'r ddau symudiad yma wedi digwydd yn nes adref sawl gwaith. Er enghraifft cychwynodd gwleidyddiaeth Prydain ar symudiad eithaf cyflym i'r Chwith yn 1918 pan symudodd yr etholwyr i'r Chwith. Ail strwythuro natur yr etholwyr oedd yn rhannol gyfrifol am hyn - roedd llawer mwy o bobl dosbarth gweithiol yn cael pleidleisio ac arweiniodd hyn at ddifa'r Blaid Ryddfrydol a thwf y Blaid Lafur. Yn yr un etholiad yn yr Iwerddon chwalwyd Cenedlaetholdeb cyfansoddiadol a sgubwyd y wlad gan Genedlaetholdeb llawer mwy gwrth Brydeinig a gwrthnysig. Symudodd y boblogaeth i'r Chwith hefyd wedi'r ail Ryfel byd pan dderbynwyd yr angen am drethi uwch er mwyn ariannu gwladwriaeth les. Symudodd y Blaid Lafur i'r Chwith ar ddechrau'r 80au ar yr union adeg pan oedd yr etholwyr yn symud i'r Dde - gyda chanlyniadau trychinebus. Symudodd y blaid honno'n ol i dirwedd gwleidyddol y rhan fwyaf o etholwyr yn y nawdegau.

Gall newidiadau o'r math yma ddigwydd yn unrhyw le - hyd yn oed yma yng Nghymru.