Tafodiaeth yn tynnu ei hanadl olaf

Mae'n drist deall i Bobby Hogg, siaradwr olaf tafodiaeth Cromarty Fisherfolk wedi marw yn yr Alban.  Tafodiaeth o Saesneg isel diroedd yr Alban oedd Cromarty Fisherfolk, ac fe'i defnyddid fwy neu lai yn unig gan gymunedau pysgota yn Cromarty.  

Yn anffodus, dydi hyn ddim yn rhywbeth anghyffredin - yn ol rhai amcangyfrifon mae un iaith yn marw pob pethefnos yn rhywle neu'i gilydd yn y Byd.  Er bod 7,000 o ieithoedd yn y Byd mae 78% o bobl yn siarad un o'r 85 iaith fwyaf.  Mae canran uchel iawn o'r rheiny yn siarad un o'r pump iaith mwyaf - Mandarin, Sbaeneg, Bengali, Saesneg, Hindi Arabaidd, Portigiaidd a Rwsieg.  Mae yna fwy na hynny o dafodiaethau yn marw wrth gwrs.

Daw hyn a ni at y Gymraeg.  Bydd llawer ohonom yn poeni am ddyfodol yr iaith - ac mae hynny'n ddigon teg.  Ond, a ninnau yn weddol agos at gyhoeddiad ystadegau Cyfrifiad 2011 mae'n deg dweud bod  yna lawer yn mynd o blaid yr iaith.

Mae'n debyg gen i ei bod yn syndod i'r rhan fwyaf o bobl bod y Gymraeg ymysg ieithoedd mwyaf y Byd o ran nifer siaradwyr - mae tua 93% o ieithoedd y Byd efo llai o siaradwyr na'r Gymraeg.  Mae'r Gymraeg hefyd efo statws llawer uwch na sydd gan llawer iawn o ieithoedd eraill.  Mae camau  yn cael eu cymryd i'w chynnal - rhywbeth sydd unwaith eto yn weddol anarferol.  Mae'r niferoedd a'r canrannau sy'n siarad Cymraeg wedi cynyddu yn ol y ddau gyfrifiad diwethaf.

Yn fwy arwyddocaol fyth o bosibl ydi'r ffaith bod yna bobl sy'n byw yn ddigon agos at ffin Cymru a Lloegr sy'n siarad y Gymraeg fel iaith gyntaf, tra ymhell i'r gorllewin o hynny mae'r Saesneg wedi sgubo'r iaith Wyddeleg o'r neilltu ym mhob man bron ar dir mawr Iwerddon.  Mae i'r iaith wytnwch cynhenid.

Dydi hyn oll ddim yn golygu bod dyfodol y Gymraeg yn ddiogel wrth gwrs, ond mae mewn llawer gwell lle na'r rhan fwyaf o ieithoedd lleiafrifol.  Mae'n werth cofio hynny weithiau - 'mae pesimistiaeth di angen mor niweidiol i'r iaith ag unrhyw beth.