Ydi Cymru a Lloegr yn esblygu mewn cyfeiriadau gwahanol?

Cododd y cwestiwn yn fy meddwl wrth i mi gael fy hun (fel mae rhywun yn ei wneud) yn edrych ar ffigyrau cyfraddau ffrwythlondeb (TFR) Cymru a Lloegr.

TFR ydi'r term am ffrwythlondeb merched. Byddai TFR o 2.0 yn dynodi bod merched o oed rhoi genedigaeth ar gyfartaledd yn cael dau blentyn. TFR y DU ar hyn o bryd ydi 1.92. Golyga hyn y byddai'r boblogaeth yn lleihau oni bai am fewnfudiad. Mewn gwlad Orllewinol mae angen TNR o tua 2.1 i gadw'r boblogaeth yn sefydlog. Mewn gwlad yn y Trydydd Byd byddai'n rhaid wrth raddfa uwch i sefydlogi'r boblogaeth gan bod llawer o blant yn marw cyn dod yn ddigon hen i gael eu plant eu hunain.

Mae'n anodd gor bwysleisio pwysigrwydd TFR wrth ystyried patrymau newid poblogaeth. Er enghraifft, mae gwahaniaethau cymharol fach mewn cyfraddau ffrwythlondeb Pabyddion a Phrotestaniaid yng Ngogledd Iwerddon yn debygol o newid mwyafrif sylweddol o Brotestaniaid ddeg mlynedd ar hugain yn ol i fwyafrif Pabyddol mewn 15 i 20 mlynedd. Mae gwahaniaeth TFR rhwng pobl wyn a phobl o gefndir Hisbanaidd wedi trawsnewid natur poblogaeth nifer o daleithiau yn yr UDA tros yr ugain mlynedd diwethaf. Mae'n debyg y bydd gan y mwyaf ohonynt o ran poblogaeth - California - fwyafrif Hisbanaidd mewn ugain mlynedd.

O graffu ar ffigyrau Prydain, maent yn rhannu i ddau gategori gwahanol iawn - ffigyrau mamau a anwyd ym Mhrydain a rhai a anwyd y tu allan i Brydain. TFR mamau Prydeinig ydi 1.79, tra bod rhai a anwyd y tu allan i Brydain yn 2.54. Mae'r gwahaniaeth yma'n ystadegol arwyddocaol - ond nid yw ond yn dweud hanner y stori. Mae tua chwarter y plant a anwyd i famau o'r tu allan i Brydain yn dod o Ewrop - mae cyfraddau genedigaeth Ewrop yn debyg i rai Prydain (a dweud y gwir maent yn is fel rheol). Felly mae TFR mamau o wledydd y tu allan i Brydain yn uwch na 2.54. Mae TFR rhai cydrannau o'r boblogaeth yma'n uchel iawn. Er enghraifft mae TFR merched a anwyd ym Mhacistan o gwmpas tair gwaith un merched a anwyd ym Mhrydain. Mae'r gwahaniaeth yma'n anferth.

O graffu ymhellach ar y manylion mae yna wahaniaeth, ac mae'n un sylweddol rhwng Cymru a Lloegr. Mae TFR Cymru a Lloegr yn debyg iawn - mae un Lloegr yn 1.91 ac un Cymru yn 1.9. Mae'r gwahaniaeth i'w weld pan rydym yn ystyried pwy sy'n cael y plant. Mae 24% o'r plant a anwyd yn Lloegr wedi eu geni i famau a anwyd y tu allan i Brydain. Y ganran yng Nghymru yw 9.4%, ac mae ychydig o dan hanner y rheiny wedi eu geni yn Ewrop. Yn Lloegr tua thraean sydd wedi eu geni yn Ewrop. I roi pethau'n blaen, mae TFR cynhenid Cymru yn uwch nag un Lloegr. Mae TFR Lloegr yn 1.91 oherwydd bod pobl o gefndir Asiaidd yn cael llawer o blant. Mae'r TFR cynhenid yn isel iawn - yn rhy isel o lawer i adnewyddu'r boblogaeth gynhenid.

Os ydi'r tueddiadau demograffig yma yn parhau - ac mae'n dra thebygol y byddant - bydd newidiadau strwythurol sylweddol yn natur poblogaeth Lloegr tros y degawdau nesaf. Ni fydd efallai traean o boblogaeth Lloegr yn wyn erbyn 2051. Bydd newid hefyd yng Nghymru - ond bydd yn llai o lawer. Un sir yng Nghymru yn unig sy'n dod yn agos at y gyfradd Seisnig o enidigaethau i famau o'r tu allan i Brydain - Caerdydd.

Mewn geiriau eraill bydd gwahaniaeth sylfaenol yn natur cymdeithas yn y ddwy wlad - a bydd gwahahaniaethau gwleidyddol yn sicr o adlewyrchu hynny. Ceir elfen o hyn 'rwan - mae'r BNP yn weddol gryf mewn rhannau o Loegr, ychydig iawn o gefnogaeth sydd ganddynt yng Nghymru a'r Alban. Mae'n amhosibl darogan beth yn union fydd effaith hyn oll - ond mae'n rhesymol i dybio y bydd y ddwy wlad yn fwy gwahanol nag ydynt erioed wedi bod o'r blaen - yn gymdeithasol ac yn wleidyddol.

Alun Cairns a rhagrith y Toriaid

Chwi gofiwch i Alun Cairns gael ei hun mewn mymryn o ddwr poeth gyda'r Blaid Geidwadol yn ddiweddar wedi iddo ddefnyddio'r term greasy wop wrth gyfeirio at Eidalwyr mewn rhyw raglen radio digon di nod o'r enw Dau o'r Bae.

Er i Alun ymddiheuro yn y fan a'r lle, doedd hynny ddim digon i'r Blaid Geidwadol. Bu'n rhaid iddo ymddiswyddo o'i swyddi fel cadeirydd pwyllgor cyllid y Cynulliad a llefarydd y Toriaid tros addysg. Cafodd hefyd ei wahardd tros dro o'i rol fel ymgeisydd y Toriaid yn etholiadau San Steffan ym Mro Morgannwg. 'Dwi'n deall bod y Ceidwadwyr wedi rhyw led faddau iddo bellach.

'Rwan go brin y byddai unrhyw blaid arall wedi gwneud mor a mynydd o fater mor hollol bitw. Problem y Toriaid yw eu bod wedi magu enw iddyn nhw eu hunain fel plaid anymunol, secteraidd yn y gorffennol - felly maent yn gwneud mor a mynydd o ddangos eu bod yn blaid neis gwleidyddol gywir.

Dipyn o syndod felly oedd deall bod gan y Ceidwadwyr gynlluniau i ymuno efo'r blaid unoliaethol o Ogledd Iwerddon - yr UUP.

Mae'r UUP wedi bod a chysylltiadau ffurfiol gyda dau fudiad sy'n agored secteraidd - yr Apprentice Boys of Derry a'r Urdd Oren am y rhan fwyaf o'i hanes. Er i'r cysylltiad gyda'r Apprentice Boys gael ei dorri yn 1975, bu'n rhaid aros hyd 2005 i'r cysylltiad gael ei dorri gyda'r Urdd Oren. Yr Urdd ac nid yr UUP oedd eisiau torri'r cysylltiad.

Y rheswm pam bod hyn yn fy nharo ar hyn o bryd ydi'r hyn ddigwyddodd yng nghynebrynau'r pedwar aelod o'r PSNI a fu farw mewn damwain erchyll yn ddiweddar. Gwnaed llawer o'r ffaith gan y wasg bod dau o'r rhai a fu farw'n Babyddion tra bod dau arall yn Brotestaniaid. Ychydig o Babyddion oedd yn perthyn i ragflaenwyr yr PSNI - yr RUC.

Anfonwyd cynrychiolaeth i ddau o'r cynhebrynau gan yr UUP - i rai James Magee a Kenny Irvine. Roedd y ddau yn Brotestaniaid. Ni anfonwyd cynrychiolaeth o unrhyw fath ganddynt i gynhebrynau'r ddau Babydd, Declan Greene a Kevin Gorman.

Mewn geiriau eraill mae'r UUP wedi dewis pa gynherbynau sydd yn teilyngu eu presenoldeb ar sail crefydd yr heddlu ymadawedig. Mae'r blaid yma wedi bod yn blaid anymunol, secteraidd trwy gydol ei hanes, ac mae'r ffordd y rheolwyd Gogledd Iwerddon pan oeddynt mewn grym yno yn un o'r prif resymau am y degawdau o ryfela a greithiodd y lle trwy'r saithdegau a'r wythdegau.

Mae'n warth bod y Blaid Geidwadol yn fodlon mynd trwy'r ddrama chwerthinllyd o gymryd arnynt bod sylw gwirion ond di feddwl Alun Cairns yn stwmp ar eu stumog torfol tra'n ffurfio perthynas glos a ffurfiol efo plaid fach anymunol a secteraidd fel yr UUP.

Er gwaetha'r holl gymryd arnynt eu bod yn gynhwysol ac yn wleidyddol gywir, dydi'r Toriaid ddim wedi newid dim o dan arweinyddiaeth Cameron - plaid anoddefgar y bu erioed, a dyna ydi hi o hyd.

Un neu ddau o sylwadau ar ddatganiad / adroddiad Darling

'Dydi'r blog yma ddim yn trafod materion economaidd yn aml, ond cyn bod datganiad ddoe yn debygol o fod yn allweddol i'r etholiad cyffredinol nesaf, mae'n well i ni ddweud gair neu ddau.

Mae'r datganiad yn llwyth o gachu o'r radd flaenaf. Rhestraf isod pam:

(1) Mae'n amlygu camddealltwriaeth o natur y broblem. 'Dydi'r economi heb syrthio ar ei wyneb oherwydd diffyg arian - mae cymaint o hwnnw o gwmpas nag oedd tri mis yn ol. Diffyg cyfalaf ydi'r broblem - a'r ffaith nad ydi hi bellach yn hawdd cael benthyg arian sydd y tu ol i hynny. 'Dydi gostwng Treth ar Werth ddim yn mynd i wneud y mymryn lleiaf o wahaniaeth i hynny. Os ydi Darling eisiau gwneud gwahaniaeth mae'n rhaid iddo orfodi'r banciau i roi benthyg i'w gilydd ac i'w cwsmeriaid. Duw a wyr - fo sydd pia'u hanner nhw beth bynnag. Creu mwy o ddyled i'r wladwriaeth nag sydd rhaid mae'r newidiadau TAW.

(2) Anonestrwydd llwyr ydi codi trethi incwm ar y cymharol gyfoethog - cymharol ychydig o bres sy'n cael ei godi trwy gymryd y cam yma. Y rheswm pam mae'r dreth yn cael ei godi ydi i dwyllo pobl cyn etholiad mai'r cyfoethog fydd yn gorfod talu am y llanast. Y gwir ydi y bydd pawb sy'n gweithio yn gorfod talu o ganlyniad i'r cynnydd mewn yswiriant gwladol sydd ar y gweill.

(3) Mae ffigyrau Darling wedi eu seilio ar ddarogan chwerthinllyd o optimistaidd o beth sy'n debygol o ddigwydd tros y misoedd a'r blynyddoedd nesaf. Mae Darling yn honni ei fod yn credu mai cwymp o 1% fydd yna mewn GDP tros y flwyddyn nesaf, ond bydd twf o 1.75% yn 2010. Os ydi'r ffigyrau yma yn uwch mewn gwirionedd - a chredwch fi mi fyddan nhw - bydd y trethi bydd pobl gyffredin yn gorfod ei dalu yn uwch eto - ac i dalu dyled ac nid i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus.

(4) Mae'r ddyled genedlaethol fydd yn £1triliwn yn ol Darling (ond sydd efallai am fod yn nes at £2triliwn mewn gwirionedd) am fod yn faen melin o amgylch gwddw'r economi Brydeinig am ddegawdau. Yr unig ffordd o dalu llog i fuddsoddwyr tramor ar y ddyled anferthol yma fydd trwy godi trethi, a gwneud hynny ar bawb. Felly bydd llai o arian i'w ailgylchu yn yr economi, a bydd llai i'w wario ar wasanaethau cyhoeddus. Trychineb llwyr.

'Roeddwn yn gwrando ar Darling yn mynd trwy'i bethau ar y radio y bore yma - ac roedd yn rhoi'r bai am hyn oll ar rhywun arall wrth gwrs - America yn yr achos yma. Yn ol Darling, yno roedd pob dim wedi cychwyn, a hynny oherwydd arferion benthyca arian anghyfrifol gan y banciau.

Mae hyn yn nonsens llwyr. Yr unig wledydd sydd wedi cael bancwyr, hunanol, barus, dau wynebog yn mynd at y wladwriaeth gyda chapiau yn eu dwylo i grefu am bres ydi'r rhai a ddilynodd bolisiau economaidd tebyg i rai'r Unol Daleithiau (hy Prydain, Gwlad yr Ia ac ati). Y cyfryw fancwyr oedd yn unfryd eu barn hyd ychydig fisoedd yn ol na ddylai llywodraethau gael unrhyw ran ym musnes banciau.

Bai un o isms mawr yr oes neoryddfrydiaeth economaidd ydi'r holl lanast, a does yna neb wedi bod yn fwy brwdfrydig eu cefnogaeth i'r idiotrwydd deallusol yma na Llafur Newydd. Mae rhyddfrydiaeth economaidd pob amser - yn ddi eithriad - yn arwain at anhrefn economaidd yn y diwedd, a Duw yn unig a wyr pam bod pobl wedi meddwl y byddai pethau'n gwahanol y tro hwn. I roi pethau'n symlach - bai Gordon Brown, Alistair Darling a'u tebyg am adael i fancwyr barus wneud yn union fel y mynant ydi'r llanast sy'n ein hwynebu tros y blynyddoedd a'r degawdau nesaf.

Mae'r llanast yn ganlyniad yn uniongyrchol o'r feddylfryd sydd wedi diffinio Llafur Newydd. Dyna pam mae Brown wedi lluchio Llafur Newydd ar y domen wastraff tros y dyddiau diwethaf.

Codi pais ar ol piso.

Ydi'ch cymdogion yn perthyn i'r BNP?

Wna i ddim postio linc - byddai hynny'n torri'r Ddeddf Amddiffyn Data - ond cymrodd llai na dau funud o gwglo i mi ddod o hyd i'r rhestr cyflawn o aelodau'r BNP a roddwyd ar y We yn ddiweddar.

Beth bynnag un neu ddau o ffeithiau diddorol o safbwynt lleol beth bynnag:

Mae yna 14 aelod yn Ynys Mon ac 8 ac wyth ohonynt yng Nghaergybi.

Does yna ddim aelodau yng Nghaernarfon - ond mae dau yn Llanberis, un ym Mhenygroes ac un yn y Felinheli.

Mae yna fwy o aelodau ym Mangor, Swydd Down (7) nag ym Mangor, Gwynedd (4).

Mae yna 6 aelod yn Sir Feirionydd a 4 yn Nwyfor - tri ohonynt yn perthyn i'r un teulu.

Mae 32 yng Nghaerdydd - un ohonynt yn gymydog i fy mam yng nghyfraith.

Mae dwy waith cymaint yn ardal Abertawe nag yng Nghaerdydd.

Mae yna 43 yn Wrecsam.

Mae 44 yn sir Conwy.

Mae 27 yn Ninbych.

Mae 4 o aelodau'r BNP yn Ynys Mon o dan y cam argraff eu bod yn byw yng Ngwynedd.

'Dwi ddim yn adnabod cymaint ag un ohonynt.

Llafur a PR

Newydd weld hwn ar flog Saesneg Hen Rech Flin.

Mae'n ddiddorol, ond mae'n cam gynrychioli pethau. Gan nad ydw i wedi darllen erthygl Rhodri Morgan, 'dwi ddim yn siwr os mai Rhodri ta Alwyn sydd wedi drysu. Efallai bod y ddau yn y niwl.

Yr hyn mae Alwyn yn ei ddweud ydi y byddai Rhodri yn hoffi'r syniad o ddull PR o bleidleisio yng Ngorllewin Cymru, tra'n cadw'r drefn bresenol yn y Cymoedd oherwydd y byddai hynny o fudd i Lafur. Mae'r ddadl yma wedi ei seilio ar gam ddealltwriaeth o'r ffordd y byddai PR yn debygol o weithio.

Pe byddai PR yn cael ei fabwysiadu yng Nghymru mae'n debyg mai'r dull a ddefnyddir yn yr Alban a Gogledd Iwerddon fyddai - STV etholaethau aml sedd.

'Rwan byddai rhaid gweithredu fersiwn anarferol iawn STV iddo fod o gymorth i Lafur mewn etholiadau lleol yn y Gorllewin - mae eu cefnogaeth yn rhy isel i sicrhau seddi o dan y drefn arferol.

Heb fynd yn or dechnegol, mewn etholaeth gyda phedair sedd byddai'n rhaid i ymgeisydd ddod o hyd i 20% o'r bleidlais erbyn diwedd y broses cyn ennill sedd. Petai'n etholaeth tair sedd byddai'n rhaid wrth 25% o'r cyfanswm. Petai'n un 5 sedd byddai'n rhaid dod o hyd i tua 16.5% o'r bleidlais. Ar lefel leol nid oes gan Llafur y math yma o gefnogaeth yn y Gorllewin gwledig (mae'n stori ychydig yn gwahanol ar lefel seneddol a Chynulliad).

I roi'r sefyllfa yn ei chyd destun ni allai Llafur fod yn hyderus o ennill unrhyw sedd y tu allan i Fangor yng Ngwynedd. Ar Ynys Mon dim ond yng Nghaergybi y gellid bod ag unrhyw sicrwydd. Ni fyddent yn debygol o ennill unrhyw seddi yng Ngheredigion, a dim ond yn ardaloedd Doc Penfro ac Aberdaugleddau y gallent sicrhau unrhyw beth ym Mhenfro. Hwyrach y gellid ennill sedd neu ddwy yn ardal Ystradgynlais yn Ne Powys.

Ar y llaw arall byddai mantais i Lafur mewn rhai lleoedd yng Nghymru. Er enghraifft mae'r dref bresenol (FPTP) yn garedig gyda Llafur mewn etholiadau seneddol a Chynulliad yn ninasoedd y De, ond mae'n angharedig wrthynt mewn etholiadau lleol. Heb fod a'r ffigyrau wrth law, 'dwi'n weddol sicr bod pleidlais Llafur a'r Lib Dems yn debyg yng Nghaerdydd, ond cafodd y Lib Dems fwy o seddi o lawer.

Gallai PR fod o gymorth i Lafur - ond nid yn yr ardaloedd mae Alwyn a / neu Rhodri yn meddwl.

Weithiau mae dyn yn anobeithio

Mi ges i sgwrs y diwrnod o'r blaen yn y Black Boy gyda rhywun sydd yn byw yng Ngorllewin Caerdydd, ond sydd a barnu o'i acen gyda'i wreiddiau yn y Gogledd. Mi wnawn ei alw'n Mr X - yn rhannol am nad ydi blogmenai (fel y gwyr fy narllenwyr rheolaidd megis Nic Parry yn dda) byth, byth yn ymosod ar neb yn bersonol, ond yn bennaf oherwydd i mi anghofio gofyn iddo beth oedd ei enw.

Roedd y cyfaill yn disgrifio ei hun fel cenedlaetholwr Cymreig a rhywun oedd yn gweithio yn wirfoddol weithiau i'r Blaid yng Nghaerdydd. Ei gonsyrn o oedd bod y Blaid wedi gwneud 'smonach mawr' o'r busnes ysgolion yn Nhreganna - ward ac ardal lle mae llawer o Gymry Cymraeg yn byw yng Ngorllewin y ddinas. Y smonach oedd peidio ag ymgyrchu i gau ysgol cyfrwng Saesneg Landsdowne, a symud plant ysgol gyfrwng Gymraeg Ysgol Treganna yno.

'Rwan mae yna ddadleuon tros ddilyn y llwybr yma - mae llawer o lefydd gwag (costus) yng Ngorllewin Caerdydd, ac mae yna lawer o lefydd gwag yn Lansdowne tra bo Ysgol Treganna yn llawn at yr ymylon. Mae'r galw am addysg Gymraeg yn tyfu'n rhyfeddol o gyflym mewn rhannau o Gaerdydd - ac yn Nhreganna fwy na'r unman arall.

Awgrymwyd sawl cynllun gan y Blaid cyn yr etholiad cyngor diwethaf - y cwbl ohonynt yn ymdrechu i gadw Landsdowne yn agored tra'n cynnig atebion i Ysgol Treganna, ond nid oedd rhieni Treganna - a'r gymuned Cymraeg yn Nhreganna gyda diddordeb mewn unrhyw opsiwn nad oedd yn cau Landsdowne.

Roedd hyn yn broblem gwleidyddol i'r Blaid - mae'r Blaid angen apelio at drawsdoriad eang o bobl yng Nghaerdydd os ydynt i gamu ymlaen yno. Mae elfennau o'r gymuned Gymraeg ei hiaith yn anghytuno - maent yn ystyried mai pwrpas y Blaid ydi edrych ar ol buddiannau un sector o'r gymuned, ac un yn unig - sef eu sector nhw eu hunain, y Cymry Cymraeg eu hiaith. Nid bod y rhan fwyaf ohonynt yn trafferthu pleidleisio i'r Blaid wrth gwrs - roedd yna 32,000 o Gymry Cymraeg yng Nghaerdydd yn 2001, tua 9,000 o bleidleisiau a gafodd y Blaid yn etholiad cyffredinol y flwyddyn honno yn y ddinas. Mae llawer mwy o Gymry Cymraeg yn Nhreganna na sydd yn Fairwater i'r Gorllewin iddi na Riverside i'r Dwyrain - ond mae'r Blaid gyda chefnogaeth etholiadol cryfach o lawer yn y wardiau llai Cymreig.

Aethom ymlaen i siarad am y rhagolygon ar gyfer yr etholiadau Cynulliad yn 2011. Roedd y ddau ohonom yn meddwl bod gobaith gwirioneddol y byddai'r Blaid yn ennil. Roedd Mr X o'r farn ei bod yn bwysig cael rhywun 'iawn' i sefyll. Y person fydd yn sefyll fydd Neil McKevoy - ymgeisydd sydd fwy neu lai yn berffaith o safbwynt etholiadol - oherwydd ei gefndir mae'n apelio at bleidleiswyr Llafur, Pabyddion (elfen bwysig o boblogaeth y ddinas) a'r lleiafrifoedd ethnic. Nid oedd Mr X yn rhy siwr pwy 'iawn' oedd ar gael, ond roedd yn eithaf siwr nad oedd Neil yn 'iawn'. Yn wir, petai Eluned Morgan yn sefyll byddai'n pleidleisio i honno cyn Neil. Y gwahaniaeth rhwng y naill a'r llall wrth gwrs ydi bod y Gymraeg yn famiaith i'r unoliaethwraig ac mae ei gwreiddiau yng Ngorllewin Cymru. Gwyddelod a Somaliaid ydi cyn dadau'r cenedlaetholwr. Pan mae eich gwleidyddiaeth yn un secteraidd, llwythol mae ystyriaethau fel hyn yn bwysig.

Os ydych yn byw yn rhai o bentrefi uchel (yn yr ystyr daearyddol) Arfon os oes gennych olwg da, ac os ydi hi'n anarferol o glir gallwch weld mynyddoedd Wicklow pan mae yna eira ar eu copaon. Ar adegau felly rydych yn edrych ar wlad wahanol - gwlad agos, ond gwlad efo traddodiad gwleidyddol cwbl wahanol i un Cymru. Dyma stori dau berson gyda chysylltiadau a Wiklow - Ann Develin a anwyd yno ac Erskine Childers a fagwyd yn y sir.

Anne Devlin, housekeeper (ddim yn siwr o'r gair Cymraeg) Robert Emmet, arweinydd gwrthryfel 1798.

Wedi i'r chwyldro fethu cafodd hi a'i holl deulu eu dwyn i'r ddalfa, cynigwyd arian iddi am achwyn ar gyd gynllunwyr Emmet, cafodd hefyd ei harteithio yn gorfforol a seicolegol, a'i bygwth gyda marwolaeth. Ni chafodd yr awdurdodau cymaint ag un enw ganddi. Bu ei brawd naw oed farw yn y carchar. Wedi blynyddoedd cafodd ei rhyddhau. Erbyn hynny roedd ei chylch cyfeillion, ei theulu a'r mudiad gweriniaethol wedi eu chwalu. Priododd i mewn i dlodi enbyd a chael plant. Treuliodd lawer o weddill ei bywyd ar y strydoedd.

Yn ei dyddiau olaf arferai weld rhai o gyn gyd gynllwynwyr Emmet ar y strydoedd. Yn gwahanol iddi hi roedd y bobl hynny'n gymharol gyfoethog ac yn aml byddant yn cymryd arnont nad oeddynt yn eu hadnabod. Gallai fod wedi gwerthu gwybodaeth amdanynt unrhyw bryd ac achub ei hun - ond wnaeth hi ddim. Bu farw ar y strydoedd mewn tlodi enbyd.

Yn gwahanol i Ann Devlin un o draddodiad cyfoethog Eingl Wyddelig oedd Erskine Childers, un wedi ei eni yn Lloegr. Ymladdodd tros Brydain yn rhyfel y Boer, ac aeth ymlaen i fod yn rhan o'r sefydliad Prydeinig a chael swydd flaenllaw yn Nhai'r Cyffredin. Roedd o'n ddyn nad oedd erioed rhaid iddo drafferthu am yr Iwerddon, ond mi wnaeth.

Rhoddodd y gorau i'w swydd yn gweithio i'r sefydliad Prydeinig yn 1910 i ymgymryd ag achos Iwerddon. Arhosodd yn driw i'r achos hwnnw hyd y diwedd chwerw, gwenwynig. Cymrodd ochr y sawl oedd yn gwrthod y Cytundeb Eingl Wyddelig cyntaf yn 1922. Roedd y llywodraeth Wyddelig newydd yn ei gasau a chas perffaith - gwnaed llawer o'i gefndir dosbarth uchel Seisnig, a'i acen Saesneg. Chwalwyd ei gymeriad mewn ymgyrch bropoganda.

Wedi iddo gael ei ddal, cafodd ei ddienyddio yn iard gwersyll milwrol Beggars Bush. Tra'n gorwedd yn ei arch ar yr iard cerddodd un o swyddogion byddin y wladwriaeth newydd ar draws yr iard at ei gorff a gwagio ei Mauser automatic i mewn i'w wyneb.

Ar yr ochr arall i'r mor Celtaidd roedd y sefydliad Prydeinig hefyd yn llawen. Sylw Churchill oedd No man has done more harm or done more genuine malice or endeavoured to bring a greater curse upon the common people of Ireland than this strange being, actuated by a deadly and malignant hatred for the land of his birth. Roedd yn cael ei gasau yn Lloegr oherwydd iddo droi at achos Iwerddon, ac roedd casineb tuag ato yn yr Iwerddon oherwydd ei Seisnigrwydd. Ond, fel Anne Devlin bu farw'n driw i'w Weriniaeth at y diwedd - er gwaethaf pawb a phopeth.

Dwy stori ydi'r rhain o ganoedd - miloedd - y gellid eu hadrodd am bobl oedd yn fodlon aberthu'r cwbl tros y Weriniaeth - a gweledigaeth o Weriniaeth gynhwysol gyda'i gwreiddiau ideolegol yn y newidiadau gwleidyddol strwythurol anferth a ddigwyddodd yn niwedd y ddeunawfed ganrif.

A beth sydd gennym ni? Pobl fel Mr X sy'n pleidleisio tros bleidiau unoliaethol am resymau llwythol. Grwp o bobl megis Cymry Cymraeg Treganna sy'n fodlon canibaleiddio ysgol rhywun arall er mwyn eu lles eu hunain, 'Cenedlaetholwyr' sy'n troi at bleidiau sefydliadol Prydeinig yn fuan wedi methu cael eu dewis i sefyll am rhyw swydd etholedig neu'i gilydd tros blaid sefydliadol Gymreig. Pobl sydd wedi gwneud gyrfa o bortreadu eu hunain fel cenedlaetholwyr rhonc - cenedlaetholwyr gwell cenedlaetholwyr na llawer ohonom yn troi at bleidiau rhanbarthol sydd yn eu hanfod yn wrth genedlaetholgar. Pleidiau megis Llais Gwynedd. Cymry Cymraeg dosbarth canol breintiedig sy'n meddwl mai prif bwrpas cenedlaetholdeb Cymreig ydi amddiffyn eu buddiannau nhw eu hunain.

Y cwestiwn sy'n codi wrth gwrs ydi pam? Pam bod y cysyniad o wladwriaeth Wyddelig yn ddigon pwerus i wneud i lawer iawn o bobl ddangos ymroddiad llwyr iddo, tra bod y cysyniad o wladwriaeth Gymreig mor wan nes bod hyd yn oed cefnogwyr mwyaf selog y cysyniad yn aml yn cael eu colli i Brydeindod a gwleidyddiaeth rhanbarthol gwrth genedlaetholgar pan ddont ar draws man fygythiadau i'w man fuddiannau llwythol a phersonol nhw eu hunain?

Does yna ddim un ateb wrth gwrs, ond mae perthynas hanesyddol y Cymry a'r wladwriaeth Brydeinig yn agos at wraidd y drwg. Mae dylanwad y Chwyldro Diwydiannol ar gymdeithas a felly gwleidyddiaeth Cymru hefyd yn arwyddocaol - mi'r rydan ni yn fwy tebyg i Saeson yn gymdeithasol, yn wleidyddol ac yn seicolegol nag ydi'r Gwyddelod, ac oherwydd hynny 'dydi'r cysyniad o wladwriaeth Gymreig ddim mor atyniadol hyd yn oed i genedlaetholwyr - heb son am y rhan fwyaf o'r boblogaeth nad ydynt yn genedlaetholwyr.

Felly ydi gwladwriaeth Gymreig yn bosibl? Dyna fyddai dyn yn gobeithio - ond tra nad ydym yn ei chael yn bosibl i roi man raniadau o'r neilltu - fel y llwyddodd Anne Develin i ddi ystyru gwahaniaethau dosbarth ac Erskine Childers i ddi ystyru gwahaniaethau ethnig, addysgol a chrefyddol - nid oes yna fawr o obaith.

Peter Hain yn y cachu drachefn?

Mae'n ddrwg iawn gan blogmenai ddeall bod yna hen bobl ddrwg, di egwyddor yn gwneud pethau yn anodd i Peter Hain druan unwaith eto. '

Gyda'r heddlu eisoes yn ymchwilio i ymddygiad Peter, byddai dyn wedi disgwyl iddo fod mymryn bach yn ofalus ynglyn a derbyn arian o ffynonellau tramor ac anghofio datgan hynny i'r awdurdodau priodol. Wedi'r cwbl gwneud cam ddefnydd o ffynonellau arian a'u sianelu trwy ddulliau dan din er mwyn hyrwyddo ei fuddiannau gwleidyddol ei hun ydi'r hyn mae'r heddlu yn ei ymchwilio ar hyn o bryd. Dydi'r broblem ddiweddaraf ddim yn anhebyg i hyn - ddim yn anhebyg o gwbl.

Diddorol gweld bod y brawd Wayne David yn un o'r siaradwyr yng 'nghynhadledd' Almaeneg Peter. Chwi gofiwch i Wayne wichian fel mochyn bach ar y ffordd i ladd dy am wythnosau pan cafodd Aelodau Seneddol Plaid Cymru eu hunain mewn mymryn o ddwr poeth wedi etholiadau'r Cynulliad y llynedd. Roedd hwnnw yn fater bach wrth yml gweithgareddau Peter Hain - gweithgareddau a allai fod yn rhai troseddol.

Cywilydd i gael eich galw'n Brydeiniwr?

'Dwi'n gweld o flog Ordivicus bod rhywbeth o'r enw Gerald Warner sy'n 'sgwennu i'r Telegraph wedi pechu'n lan oherwydd bod Cyngor Caerffili yn awgrymu i'w gweithwyr beidio a defnyddio'r term British rhag pechu pobl. Ymddengys bod y South Wales Echo, David Davies a rhai o'r papurau Seisnig wedi cael eu hunain mewn tipyn o stad hefyd.

Yn bersonol 'dwi'n meddwl bod y cyngor yn ddigon call. Petawn i yn cael fy ngalw yn Brydeinig, mi fyddwn i wedi fy mhechu. Wedi'r cwbl mae'r wladwriaeth Brydeinig a'r un Seisnig a'i rhagflaenodd wedi ymosod ar ei holl gymdogion yn rheolaidd ac wedi creu ymerodraeth a fu'n gyfrifol - mae'n debyg - am fwy o farwolaethau na'r un endid gwleidyddol arall erioed.

Rhagflaenwyr gwleidyddol David Davies a Gerald Warner yn y wasg geidwadol ac yn Nhy'r Cyffredin oedd yn bennaf gyfrifol am y tywallt gwaed mawreddog yma.

Gwersi PR i Lafur

Mae'n beth prin iawn i'r Blaid Lafur dderbyn unrhyw ganmoliaeth ar flogmenai, ond mae'n debyg eu bod yn haeddu ychydig o ganmoliaeth am ddod a dull cyfrannol o bleidleisio i fodolaeth pan sefydlowyd Senedd yr Alban a'r Cynulliad Cenedlaethol. Fersiwn hynod ddiffygiol o gynrychiolaeth gyfrannol (PR) oedd yr un a welodd olau dydd ym 1999, ac un oedd wedi ei gynllunio i amddiffyn buddiannau'r Blaid Lafur. Serch hynny roedd yn well na'r hen drefn - petai'r drefn a ddefnyddir ar gyfer San Steffan (FPTP)wedi ei fabwysiadu byddai Llafur mewn grym ar eu penau eu hunain yn yr Alban a Chymru heddiw, ac felly y byddai'r sefyllfa wedi bod ers 1999.

Mae gwleidyddiaeth PR yn gwahanol i'r wleidyddiaeth a geir o dan y gyfundrefn FPTP. Y rheswm am hyn ydi ei bod yn anodd iawn i un blaid ennill grym ar ei phen ei hun. O ganlyniad mae'n rhaid i bleidiau gyd weithredu er mwyn ennill grym. Mae hyn yn groes i'r graen i'r pleidiau unoliaethol.

A dweud y gwir pan ddaeth y gyfundrefn newydd i rym, roedd y pleidiau yng Nghymru a'r Alban yn anghyfarwydd a sut i ddelio gyda PR, a bu'n rhaid dysgu gwersi yn eithaf sydyn. Mae hyn yn arbennig o wir am y Blaid Lafur - roedd yn rhaid iddi addasu a datblygu er mwyn gallu dal gafael ar rym. Serch hynny, mae rhai gwersi eto i'w dysgu ganddi. Cawn gip cyflym ar y gwersi a ddysgwyd yn ogystal a'r rhai na ddysgwyd hyd yn hyn.

Gwers 1: Mae'n anodd i blaid ennill grym ar ei phen ei hun, ac mae'n rhaid rhannu grym gyda phlaid arall weithiau. Dyma'r wers gyntaf i Lafur ei dysgu - roedd rhaid iddynt fynd i lywodraeth efo'r Lib Dems ym 2000, wedi darganfod na allent lywodraethu ar eu pennau eu hunain.

Gwers 2: Mae'r pleidiau eraill yn edrych ar ol eu buddiannau eu hunain ac nid rhai eich plaid chi. Roedd Llafur yn disgwyl i'r Lib Dems neidio ar y cyfle i rannu grym gyda nhw yn 2007. Wnaethon nhw ddim, a'r rheswm am hynny yw nad oeddynt yn credu y byddai o fudd etholiadol iddynt hwy eu hunain i gael eu cysylltu'n agos gyda Llafur. Dyna pam roedd rhaid iddynt glymbleidio gyda Phlaid Cymru.

Gwers 3: Weithiau mae'n rhaid rhannu agenda yn ogystal a grym. Pan roedd Llafur mewn clymblaid gyda'r Lib Dems, agenda Llafur oedd yn cael ei gweithredu, ond bod y Lib Dems yn cael y fraint a'r anrhydedd o helpu gweithredu'r agenda honno. Roedd pethau'n gwahanol pan y cawsant eu hunain yn gorfod rhannu grym gyda Phlaid Cymru. Roedd y Blaid yn fwy na'r Lib Dems ac yn fwy uchelgeisiol. Gellir dadlau bod rhaglen y llywodraeth bresenol - Cymru'n Un wedi ei ddylanwadu arno mwy gan Blaid Cymru na gan y Blaid Lafur.

Dydi'r Blaid Lafur heb fwynhau'r un o'r gwersi yma - i'r gwrthwyneb mae elfennau o'r blaid wedi casau pob un ohonynt. Mae gwers arall nad ydi Llafur wedi gorfod ei hwynebu eto fodd bynnag - os nad ydych yn cadw eich ochr chi o'r fargen yr ydych yn ei tharro wrth fynd i glymblaid, nid yw'r glymblaid yn debygol o oroesi a gallech gael eich hun allan o lywodraeth.

Mae'r synnau sy'n dod o gyfeiriad aelodau seneddol Llafur parthed refferendwm ac ymdrechion yr aelodau hynny i rwdlan gyda'r LCOs sy'n cael eu cyflwyno i San Steffan yn dod yn agos iawn at dorri cytundeb Cymru'n Un. Oni bai bod agwedd Llafur yn newid, fyddwn i ddim yn rhyfeddu petai Llafur yn gorfod dysgu'r wers olaf ymhell cyn 2011.

Glenrothes

Ymddengys (ac mae'n fuan iawn) bod Llafur wedi ennill a'r SNP wedi colli yn is etholiad Glenrothes.

Mae hyn yn peri cryn bryder i flogmenai, ond mae un cysur bach - nid bod hynny'n gysur mewn gwirionedd - sef bod blogmenai wedi darogan y byddai hyn yn digwydd ers tro.

Mi wnes i ddarogan hyn ar Hydref 8. Mi fyddai gen i ddiddordeb clywed os oes rhywun yn y cyfryngau neu ar y We wedi darogan yr un peth yn gynt - nid bod blogmenai yn un am frolio na dim byd felly.

Newid trwy symud ymlaen tua'r gorffennol?

Mae Barack Obama yn gymharol ifanc, a newid oedd ei thema mawr yn yr etholiad arlywyddol, ac yn ddi amau mi fydd yna newid. Ond tybed os y bydd dwy o'r prif swyddi economaidd yn mynd i ddau ddyn mewn oed mawr. Gallai Paul Volcker yn hawdd gael ei roi'n gyfrifol am system bancio canolog America - Y Fed, a gallai Warren Buffet gael ei hun yn gyfrifol am y trysorlys. Mae Mr Volker yn ei wythdegau a Mr Buffet yn 78.

Ond hen neu beidio, mae'n anodd meddwl am bar mwy galluog yn unrhyw le i ddelio gyda'r llanast economaidd a adawyd ar ei ol gan neo ryddfrydiaeth Bush.

'Ymchwiliad' Syr Wyn

Mae'n anodd peidio a chwerthin wir Dduw. Casgliad chwerthinllyd yr ymarferiad diwerth yma ydi cynnal 'ymchwiliad' arall rhywbryd ar ol yr etholiad cyffredinol nesaf.

Mae yna lawer o ddoethinebu wedi bod am beth yn union ydi ystyr y ffwlbri yma. 'Does dim rhaid crafu pen rhyw lawer, mae'r eglurhad yn un syml. Nid oedd hi'n bosibl i adroddiad Syr Wyn argymell unrhyw beth diriaethol oherwydd bod y blaid Gymreig wedi eu hollti'n anobeithiol ar fater datganoli. Felly byddai unrhyw argymhelliad y gellid deall ei ystyr yn gwneud i rhywun neu'i gilydd gicio yn erbyn y tresi. I'r graddau yma mae'r 'broblem' dataganoli i'r Blaid Geidwadol Gymreig yn debyg i'r hyn roedd y 'broblem' Ewropeaidd i'r Blaid Geidwadol Brydeinig ddegawd yn ol - maes nad yw'n bosibl iddynt ymrafael mewn ffordd gall a fo, oherwydd bod unrhyw gasgliad pendant yn sicr o arwain at wrthdaro mewnol.

O leiaf mae'r nonsens o ymarferiad yma'n gwneud y Toriaid yn fwy Cymreig ar rhyw olwg, pwyllgorau i drafod pwyllgorau i drafod pwyllgorau i drafod _ _ _ a dim byd byth yn digwydd, ond neb yn cael ei ypsetio - a beth sydd bwysicach na hynny?

Pam bod Obama'n Ddu, a beth ydi hynny i'w wneud efo ni?

'Dwi'n gwybod ei fod yn gwestiwn gwirion - ond mae Obama mor wyn ag mae'n ddu. Ymhellach cafodd ei fagu gan ei fam a'i nain - roedd y ddwy ohonynt yn wyn. Roedd ei dad o Affrica, ac nid oedd gyda cysylltiad agos gyda diwylliant du America. Eto mae'n cael ei ystyried yn ymgeisydd croenddu. Pam?

Mae'r ateb yn weddol syml - dyna ddewis Obama. Aeth i fyw i gymdogaeth pobl croenddu, priododd wraig groenddu, dewisodd fynychu capel pobl croenddu, Malia a Sasha ydi enwau ei blant. Dewisodd ddiwylliant pobl croenddu'r Unol Daleithiau.

Mae yna rhywbeth Cymreig am hyn. 'Dwi o gefndir lle nad oedd rhaid i mi ddewis i fod yn Gymro Cymraeg - 'dwi o ardal a chefndir lle na allwn i byth fod yn ddim ond Cymro Cymraeg. Roedd yr ardal yn un Cymreig iawn o ran iaith, ac roedd cenedlaetholdeb Cymreig yn bwysig iawn ar yr aelwyd. Ond, nid felly y rhan fwyaf o fy nheulu.

Dysgodd fy ngwraig y Gymraeg yn ei harddegau hwyr. Hi ydi'r unig berson yn ei theulu sy'n gallu siarad yr iaith. Go brin bod unrhyw un arall yn ei theulu wedi siarad Cymraeg am ddwy neu dair cenhedlaeth. Roedd aelwyd fy mam yn un dwyieithog - y tad yn Sais a'r fam yn Gymraes. Priododd ei chwiorydd Saeson, symud i Loegr a magu eu plant yn ddi Gymraeg. Y Gymraeg oedd iaith cartref fy nhad, ond roedd ei rieni yntau yn gymysg iawn o ran cefndir. Almaenwr oedd tad nain a Saesnes oedd ei mam. Roedd y teulu'n fawr a bu farw'r tad yn ifanc. Priododd y fam eilwaith, Cymro y tro hwn. Cymraeg y siaradai ddwy gyda'i gilydd gan amlaf - ond roedd gan nain gywilydd mawr o Gymraeg chwithig ei mam. Saesneg oedd nain yn siarad efo rhai o'i chwiorydd fel oedolyn a'r Gymraeg gydag eraill. Roeddynt wedi gwneud dewisiadau gwahanol. Y Gymraeg oedd iaith cartref taid - ond roedd ei gefndir yntau'n gymhleth. Cymraes oedd ei fam, a llongwr o Norwy oedd ei dad. Priododd y ddau a symud i fyw i Norwy, ond roeddynt yn ol yng Nghymru yn weddol fuan - 'doedd mam taid methu dioddef y tywydd.

Mae'n debyg bod y pobl fel fi sydd heb orfod meddwl am ddau funud os ydyw am fod yn Gymro Cymraeg neu beidio yn mynd yn brin fel mae'r ardaloedd sydd gyda chanranau uchel iawn o bobl yn siarad Cymraeg yn mynd yn brin. 'Dwi'n weddol siwr y bydd amser yn ystod fy mywyd i pan bydd y rhan fwyaf o Gymry Cymraeg wedi gwneud y dewis Obamaidd mae'r rhan fwyaf o fy nhylwyth cymysg i wedi ei wneud.

David Davies, Hunger a Rod Richards

Mae David Davies yn flin, ac yn ofnadwy o flin ar hynny. Daeth yn amlwg i ffilm Steve McQueen am yr ymprydio yng ngharchar y Maze yn 1981, Hunger dderbyn £120,000 o gronfa sydd wedi ei greu gan y Cynulliad i ddenu gwneuthurwyr ffilmiau i Gymru. Roedd yn amod bod yr arian yn cael ei wario yng Nghymru, a gwnaed hynny. Cafodd cwmni Dragon DI o Bencoed fusnes o weithio ar liwiau'r ffilm.



Dyfynaf David Davies:

Anyone who has served in the armed forces or has been caught up in the IRA's terror campaign will be horrified that the Welsh Assembly Government is using taxpayers' money, at a time we're facing a huge recession, to support a film which is sympathetic to the IRA.

'Rwan mae yna sawl pwynt yn codi o hyn. Yn gyntaf mae cysylltu'r gronfa gyda'r dirwasgiad ariannol presenol yn nonsens anonest - cafodd y gronfa ei chreu ymhell cyn i'r sefyllfa bresennol ddatblygu - ac roedd y cymorthdal wedi ei roi a'i wario hefyd. Yn ychwanegol byddai dyn yn disgwyl y byddai busnesau angen mwy o gymorth gan y Cynulliad ac nid llai mewn amserau anodd.

Yn ail, mae'n mae'n ymddangos ei fod yn disgwyl i'r cymorthdal gael ei ganiatau neu ei wrthod yn unol a'i ddehongliad ef ei hun o ddymuniadau pobl eraill - cyn filwyr a phobl sydd wedi cael rhyw brofiad neu'i gilydd o drais yr IRA yn yr achos yma. Mae'n aneglur pam bod David yn meddwl ei fod yn gymwys i siarad tros grwpiau mawr o bobl, does gan y Royal British Legion ddim sylw i'w wneud ar y mater ag eithrio i nodi eu bod yn gefnogol i fynegiant rhydd. Roeddwn i yng nghyngerdd y Wolftones yn y Galeri yng Nghaernarfon nos Fercher, ac fel mae'n digwydd roedd cyn filwr yn eistedd wrth fy ochr. 'Dwi ddim am siarad ar ei ran fel mae David yn ei wneud, ond mae rhywbeth yn dweud wrthyf na fyddai'n rhy flin am y £120,000.



Mae'r syniad o wrthod neu gynnig cymorthdal celfyddydol ar y sail y byddai cynnig yn ypsetio rhywun neu'i gilydd petai'n gwybod am y cymhorthdal ynddo'i hun yn broblematig a dweud y lleiaf. A fyddai David yn gwrthwynebu rhoi cymorthdal Cymreig i'r ffilm Dambusters sydd i'w ail ffilmio y flwyddyn nesaf ar y sail y byddai teuluoedd y 526 caethwas benywaidd o'r Undeb Sofietaidd a 'sgubwyd i'w marwolaeth gan y dyfroedd a ryddhawyd gan fomio'r RAF yn ypsetio petaent yn cael clywed am y cymorthdal hwnnw?

Ta waeth, David Davies ydi David Davies - yn wleidyddol mae'n ymylu ar fod yn barodi o geidwadiaeth hen ffasiwn Seisnig adweithiol, simplistaidd - ond fedra i ddim ei ddrwg licio yn bersonol. Mi gefais i sgwrs efo fo mewn siop lyfrau yng Nghaerdydd rhai blynyddoedd yn ol. Roedd yn chwilio am lyfrau ar iaith Hwngari oherwydd bod ei ddyweddi yn dod o'r fan honno. Roedd yn ymddangos yn fachgen cyfeillgar a di ffuant oedd wrth ei fodd o gyfle i sgwrsio yn y Gymraeg. Nid felly Rod Richards a ymddangosodd ar raglen Manylu ddoe i gefnogi safbwyntiau ei gyn gyfaill.



Mae hen gysylltiad rhwng David Davies a Rod Richards wrth gwrs. David Davies oedd yr unig aelod o'r grwp Ceidwadol yn y Cynulliad i aros yn driw i Rod pan roedd pob dim yn mynd i'r diawl ar ddiwedd ei gyfnod fel arweinydd y Blaid Geidwadol yng Nghymru. Y ffaith i Rod ddewis David Davies i arwain y blaid dros dro yng Nghymru tra roedd yn ymladd cyhuddiadau troseddol a arweiniodd at ei ymddiswyddiad o'r arweinyddiaeth.

Fel arfer roedd cyfraniad Rod yn ddryslyd ac emosiynol. Roedd yn brolio ei fod yn gweithio i wasanaethau cudd Prydain ar y pryd ac yn cymryd arno bod hynny'n ei wneud yn arbenigwr ar hanes Gogledd Iwerddon bryd hynny. Mae hyn yn rhyfedd cyn bod ei ffeithiau yn amheus a dweud y lleiaf. Galwodd Fermanagh South Tyrone yr etholaeth lle cafodd Bobby Sands ei ethol yn aelod seneddol trosti yn Tyrone ac yn Fermanagh East Tyrone.

Gwnaeth awgrym enllibus bod arweinyddiaeth yr IRA y tu allan i'r Maze wedi cael teulu Sands i roi pwysau arno i beidio a rhoi'r gorau i'r ympryd. Does yna ddim gwirionedd y tu ol i'r awgrym yma - ac mae'n hawdd iawn profi hynny. Mae'r archif o gysylltiadau ysgrifenedig yr IRA yn y Maze gyda phenaethiaid y mudiad y tu allan ar gof a chadw, ac wedi ei harchwilio sawl gwaith. Nid yn unig nad oes yna unrhyw awgrym o hyn, ond yr argraff a geir ydi bod yr arweinyddiaeth y tu allan yn amheus iawn o'r ympryd am gyfnodau maith.

Roedd Rod hefyd yn awyddus i gysylltu Plaid Cymru gyda'r IRA, gan honni bod track record ganddi. Ei thesis oedd bod Plaid Cymru wedi rhoi buddugoliaeth bropoganda i'r IRA trwy alw'r wis seneddol oedd ei hangen i ganiatau is etholiad Sands. 'Dwi'n credu bod cof Rod yn ei dwyllo. 'Doedd yna ddim disgwyliad y byddai Sands yn sefyll heb son am ennill pan alwyd is etholiad cyntaf Fermanagh South Tyrone yn Ebrill 1981. Y disgwyliad oedd y byddai'r unoliaethwr Harry West yn ennill oherwydd y tebygrwydd y byddai'r bleidlais Genedlaetholgar wedi ei hollti.

'Dwi'n credu mai meddwl am yr ail is etholiad oedd Rod a gynhalwyd yn Awst 1981 yn dilyn marwolaeth Bobby Sands. Roedd yr ympryd i bob pwrpas ar ben erbyn cynnal yr is etholiad. Bwriad y pleidiau Prydeinig oedd osgoi cynnal yr etholiad am cymaint o amser a phosibl gan nad oeddynt yn hapus gyda'r canlyniad tebygol. Dywedodd Dafydd Ellis Thomas y byddai'n symud y wis i gynnal yr is etholiad oni bai y byddai rhywun arall yn gwneud hynny. Dyna ydi'r track record mae Rod yn cyfeirio ato.

Mae gan y Blaid track record wrth gwrs, un o wrthwynebu rhyfeloedd yn gyson - megis yr un lloerig yn Irac - yn union fel mae gan Rod track record o'u cefnogi. A gan bod Rod yn codi track records byddwn yn cael golwg ar un Rod maes o law