Ail gyfle?

Baneri Gwlad y Basg y tu allan i fflatiau preifat yn yn Bilbao, arwydd ar ddrws bar yn yr un ddinas, baneri Catalonia ar adeiladau cyhoeddus yn Perpignon, a’r Ddraig Goch ar y British Legion yng Nghaernarfon

Beth bynnag am gyflwr sylfaenol diwylliannau cynhenid y tair gwlad, nid oes fawr o amheuaeth bod symbolau gweledol y gwledydd yn amlycach o lawer heddiw nag oeddynt ugain mlynedd yn ol.

Mae’n gwestiwn diddorol os oes rhywbeth sylfaenol ar droed, ynteu rhyw adwaith arwynebol i’r broses globlaleiddio sydd ar waith. Pan ddechreuodd yr ad drefnu mawr y map gwleidyddol y byd (Gorllewin yn fwy penodol bryd hynny) tua chanrif a hanner yn ol (gweler hyn) – gyda’r gwladwriathau modern yr ydym ni yn eu hadnabod heddiw yn dechrau cymryd lle’r trefniadau ymerodrol / brenhinol oedd o’u blaenau, ymddangosodd gwledydd newydd. Parhaodd hyn trwy'r ganrif diwethaf yn sgil y rhyfeloedd mawr, dad drefidigaethu a chwymp y gyfundrefn gomiwnyddol. Gan amlaf byddai rhyw fath o rational ieithyddol, crefyddol neu ethnig i’r gwladwriaethau newydd. Lwc mewn ffordd oedd bod y gwledydd a ddaeth i fodolaeth, wedi gwneud hynny. Adlewyrchiad o leoliad grym gwleidyddol, ac ystyriaethau gwleidyddiaeth ryngwladol y cyfnod.

Petai’r newidiadau wedi digwydd mewn cyfnod arall, gallai Cymru, Catalonia neu Wlad y Basg fod wedi bod yn wladwriaethau go iawn. Yn sicr roedd pob un o’r gwledydd yn medu ar cohesion mewnol cryfach nag oedd gan rhai o’r gwladwriaethau a lwyddodd.