Cyfieithu holl drafodaethau'r Cynulliad i'r Gymraeg

Rhyw ymgais ar ymateb i 'gais arbennig' gan Ifan yn nhudalen sylwadau blogiad ddoe am rhywbeth ar benderfyniad grwp y Blaid yn y Cynulliad i bleidleisio yn erbyn cyfieithiad llawn o'r cofnod i'r Gymraeg ydi'r isod. 'Dwi'n siwr na fydd Ifan yn meindio os ydw i hefyd yn defnyddio y blogiad i led ymateb i sylwadau wnaeth ar ei gyfri Trydar yn cwestiynu pwrpas y Blaid os nad ydi'n cefnogi cofnod Cymraeg cyflawn.

Y peth cyntaf i'w ddweud mae'n debyg ydi bod perthynas y Blaid a'r iaith Gymraeg yn gymhleth a bod natur y berthynas honno o bosibl yn niweidiol i'r ddau. Yn y gorffennol mae'r gyfrifoldeb am amddiffyn a hyrwyddo'r Gymraeg wedi syrthio i raddau helaeth ar ysgwyddau'r Mudiad Cenedlaethol (hynny yw y Blaid + mudiadau iaith). Mae hynny wedi bod yn anisgwyl o lwyddiannus ar sawl gwedd, ac mae statws y Gymraeg - a'i delwedd - wedi eu trawsnewid yn llwyr. Nid yn unig hynny, ond ceir lled gonsensws bellach ymysg gwleidyddion Cymreig ynglyn a phwysigrwydd y Gymraeg - mae pob plaid - i rhyw raddau neu'i gilydd yn gefnogol i'r Gymraeg bellach.

Serch hynny roedd cost i'w dalu am y llwyddiant hwnnw - cost etholiadol o safbwynt y Blaid. 'Does gen i ddim pwt o amheuaeth i'r canfyddiad bod y Blaid yn endid sy'n ymwneud yn bennaf a'r iaith Gymraeg wedi ei gwneud yn llawer llai etholadwy mewn rhannau mawr o'r wlad. O ganlyniad mae'r hyn a ddylai fod yn amcan creiddiol i fudiad cenedlaethol - annibyniaeth - ymhell ar ol yng Nghymru o gymharu a'r Alban neu Ogledd Iwerddon. 'Dydi hynny ddim yn golygu bod cefnogaeth di amwys i'r Gymraeg wedi bod yn gamgymeriad, ond mae'r ffaith bod y faich o'i chefnogi ar lefel gwleidyddol bellach yn gallu cael ei rannu efo'r pleidiau unoliaethol yng Nghymru yn cynnig cyfle i'r Blaid ehangu ei hapel etholiadol, a symud ymlaen efo'r agenda annibyniaeth yn sgil hynny. Mae'n debygol y bydd rhaid i'r Blaid wneud addasiadau yn sgil hynny - ac mae hyfyd yn debygol y bydd rhai o'r addasiadau hynny yn anghyfforddus i'r sawl yn ein plith sydd a'u gwreiddiau yn y mudiad iaith.

Mae'n debyg bod yr hyn rwyf wedi ei sgwennu hyd yn hyn yn awgrymu fy mod am gytuno nad oes angen cyfieithu'r cofnod yn ei gyfanrwydd, ond nid dyna fy marn. 'Dwi'n meddwl fy mod wedi dadlau yn y gorffennol bod y syniadaeth sydd ynghlwm a chenedlaetholdeb Cymreig yn weddol fas a di sylwedd o gymharu a syniadaethau cenedlaetholgar rhai gwledydd eraill. Mae hynny'n wir hefyd am y consensws lled wladgarol sy'n nodweddu ein dosbarth gwleidyddol yn ei gyfanrwydd. Mae'r pleidiau unoliaethol yng Nghymru yn wlatgarol Gymreig mewn rhyw ffordd neis, neis a phoenus o gymhedrol bellach, ac mae hynny yn ei dro yn adlewyrchu adfywiad ehangach mewn ymwybyddiaeth cenedlaethol yng Nghymru. Agwedd amlwg ar hyn ydi'r cydymdeimlad gweddol gyffredinol tuag at yr iaith.

Ond, sobr a arwynebol ydi hyn oll, mae llawer o'r camau sydd wedi eu cymryd i hybu'r Gymraeg yn arwynebol hefyd. Mae llawer o'r adfywiad cyhoeddus yn y defnydd o'r iaith wedi ei sylfaenu ar neidio trwy gylchoedd er mwyn ymddangos i fod yn gefnogol iddi. Dyna pam y ceir archfachnadoedd gyda'u harwyddion i gyd yn ddwyieithog, ond sydd heb yr un o'u staff yn gallu siarad a'r cwsmeriaid yn y Gymraeg. Dyna pam nad yw'n bosibl cynnal ymholiad yn y Gymraeg i gynghorau sydd a gwefannau cwbl ddwyieithog, a dyna pam y ceir llinellau cymorth Cymraeg sydd ond yn gallu cynnig cymorth i ddatrys y broblem mwyaf elfennol. Dyna pam bod rhaid gofyn am ffurflenni Cymraeg mor aml, tra bod y ffurflen Saesneg wedi ei harddangos yn hollol glir. A dyna pam bod yr hawl i addysg Gymraeg i lawer o Gymry ond ar gael os ydynt yn fodlon rhoi eu plant ar fws am awr y naill ben i'r diwrnod ysgol a'r llall.

A (sori am fod yn ailadroddus) dyna pam ei bod yn bwysig i'r Cynulliad osgoi gadael ei hun yn agored i'r cyhuddiad o neidio trwy gylchoedd. Mae dyn yn gobeithio - yn hyderu - y bydd y Cynulliad tros y blynyddoedd nesaf yn disgwyl ac yn mynnu mwy gan gyrff cyhoeddus o ran darpariaeth Gymraeg. Bydd llawer o'r cyfryw gyrff yn gwneud y lleiaf bosibl tra'n ceisio ymddangos i wneud llawer mwy - neidio trwy gylchoedd mewn geiriau eraill. Os ydi'r cyfryw gyrff i gymryd eu dyletswyddau o ddifri, mae'n bwysig bod y Cynullad yn dangos iddynt ei fod yntau yn cymryd y Gymraeg o ddifri. Nid trwy neidio trwy gylchoedd a gwneud ychydig tra'n ceisio ymddangos i wneud llawer mae gwneud hynny. Os ydi'r Cynulliad am i eraill gymryd y Gymraeg o ddifri, rhaid iddo wneud yn siwr nad oes amheuaeth ei fod yntau'n cymryd yr iaith o ddifri.

Mae'n wir yn bryd i'r Blaid symud ymlaen a pheidio a gweld ei hun fel yr unig blaid sy'n amddiffyn y Gymraeg. Ond 'dydi'r amser heb gyrraedd i drystio'r pleidiau unoliathol i wneud joban iawn ar eu pennau eu hunain chwaith.

Mi ddylai'r Blaid wneud safiad ar y mater yma am y rhesymau a amlinellwyd uchod os nad ar yr un arall.