Darogan Etholiadau Gwynedd - y gweddill

Caernarfon

Cadnant: Tri sy’n sefyll, yr aelod presenol Huw Edwards (PC), Dylan Williams (Tori) a Melvyn Davies (Llafur). Mae’r rhan fwyaf o’r etholwyr yn by war stad Dai Cyngor fawr Maesincla. Mae’r gweddill yn byw mewn strydoedd o dai teras yn agos at ganol y dref ac ardal cymharol fach dosbarth canola r y cyrion – Rhosbadrual.

Mae hon yn eithaf hawdd i’w darogan. Dydi hi ddim yn bosibl i Dori ennill sedd mewn ardal fel hon, ac mae’n rhaid i’r ymgeisydd fod gyda’r hyn y byddai dyn yn ei ddisgrifio fel street cred y cofis. Felly does gan Mel druan ddim cyfle. Huw i gadw’r sedd o filltir. Plaid yn cadw.

Peblig: Un o wardiau mwyaf difreintiedig y Gogledd, a hefyd y ward Gymreiciaf o ran iaith yn y wlad. Stad enfawr Ysgubor Goch ydi’r ward i bob pwrpas, ynghyd ag ychydig o strydoedd preifat i’r gogledd o Ffordd Segontium. Mae traddodiad yma o gynrychiolaeth Plaid Cymru.

Dau sy’n sefyll – Tudor Owen (PC) ac Arnold Bohana (Llafur). Doedd yna ddim etholiad Cyngor Sir yn 2004, ond roedd y ddau yn erbyn eu gilydd yn y cyngor tre gyda Tudor yn ennill o lain a chant o bleidleisiau. Tudor fydd yn ennill y tro hwn hefyd – mae’n aelod lleol cydwybodol a di rodres. Fel rhywun sydd wedi canfasio at etholiadau Cynulliad efo Tudor, gallaf dystio ei fod yn adnabod bron i bawb ar yr ward. Oherwydd hyn mae’n ganfasiwr arteithiol o araf – mi fydda i yn gwneud cynnydd da tra bod Tudor yn llafurio o dy i dy. Mae’r trigolion yn ei gadw’n siarad am oriau. Plaid Cymru yn cadw.

Menai: Ward gyfoethog – efallai’r gyfoethocaf yng Ngwynedd. Mae’r rhan fwyaf o’r etholwyr yn byw yn y strydoedd cefnog sydd rhwng Ffordd Bethel a Ffordd y Gogledd. Mae llawer o’r trigolion gyda’u gwreiddiau y tu allan i’r dref – er eu bod at ei gilydd yn siarad Cymraeg. Mae tua 84% yn siarad Cymraeg. Mae tua chwarter poblogaeth y ward yn dlotach ac yn byw yn hen dai teras ardal Twthill. Mae’r ardal yma wedi newid cymeriad yn ddiweddar, gyda llawer o bobl broffesiynol ifanc yn symud i mewn.. Ychydig iawn o dai cyngor sydd yma. Mae pleidlais sylweddol i Blaid Cymru yn nwy ran yr ward.

Yr unig ward yng Nghymru efallai lle mae’r tri ymgeisydd yn aelodau cyfredol, neu’n gyn aelodau o’r Blaid. Ioan Thomas sy’n sefyll tros y Blaid y tro hwn, Richard Morris Jones ydi’r aelod presenol – fe’i etholwyd yn enw’r Blaid – ond mae’n sefyll yn annibynnol y tro hwn. Mae hyn o ganlyniad i’r ffaith mai Ioan, ac nid Moi a enwebwyd gan y gangen i sefyll ar ran y Blaid y tro hwn. Rhoddodd Richard Bonner Pritchard, aelod o hen deulu gwleidyddol yng Nghaernarfon ei enw ymlaen gyda’r bwriad (yn o lei dystiolaeth ei hun) o wthio i mewn rhwng y ddau.

Mae’n anodd barnu pa effaith a gaiff ymyraeth Richard Bonner ar yr etholiad. Fel rheol mae’n well i’r Blaid os oes nifer o ymgeiswyr yn eu herbyn, ond mae pethau yn fwy cymhleth yma. Mae’r datblygiad yn y Doc yn amhoblogaidd (yn anheg yn fy marn i), ac mae pobl yn tueddu i’w gysylltu efo Moi. Dydi RBP ddim yn hoffi’r Doc, a bydd yn dennu pleidleisiau’r Doc gasawyr. Byddai llawer o’r rhain wedi mynd at Ioan (sydd o blaid y Doc ei hun, ond waeth i mi heb a cheisio egluro gwleidyddiaeth Gaernarfon i ddarllenwyr o’r tu allan) oni bai am ymyraeth RBP.

Ta waeth, trydydd fydd RBP, a’r cwestiwn ydi os mai Ioan neu Moi fydd ar y blaen. Mae Moi wedi cynrychioli’r ward am gyfnod maith, a bydd hyn o help iddo. Ond mae Menai yn ward anarferol. Er enghraifft, mae llawer iawn o .aelodau’r Blaid yn byw yma – ymhell tros gant byddwn yn tybio - mwy nag mewn ardal mor fach yn unrhyw ran arall o Gymru. Mae’n ward brin lle mae’n fantais sylweddol i ymgeisydd i gael Plaid Cymru ar ol ei enw. Mantais ychwanegol i Ioan ydi’r ffaith bod ganddo gymeriad cymodlon yn yr ystyr ei fod yn naturiol yn ceisio osgoi gwrthdaro. Ioan fydd yn ennill, diolch yn rhannol i ddisgyblaeth pleidiol, gyda’r Blaid yn ennill sedd oddi wrth y Blaid (fel petai).

Seiont: Yr ward mwyaf cymdeithasegol gymhleth yng Ngwynedd. Gerald Parry, Llafur a Roy Owen (annibynnol) ydi’r ddau aelod ar hyn o bryd. Mae dau arall o’r ymgeiswyr yn Bob Anderson (annibynnol) a Tecwyn Thomas (Llafur) wedi cynrychioli’r ward yn y gorffennol agos. Alun Roberts (Plaid Cymru) ydi’r pumed ymgeisydd. Gerald a Roy ydi’r ffefrynnau, ond mae rhywbeth yn dweud wrthyf i bod sioc ar y ffordd. Mae fy mhres i ar Roy ac Alun. Plaid i ennill un oddi wrth llafur felly.

Roeddwn wedi paratoi adroddiad manwl ar Ddwyfor, ond mae gen i ofn fy mod wedi llwyddo i ddileu'r ffeil neithiwr.

Dim amser i wneud y gweddill yn fanwl, felly dyma fy yn gyflym. Roeddwn wedi

Dyffryn Nantlle: Chris Hughes (LlG)i ennill yn Bontnewydd. Mae gen i ofn y bydd ymgeisyddiaeth Dafydd yn cael ei foddi mewn tsunami o gelwydd. Bydd y Blaid yn colli dwy sedd arall - Groeslon i Annibynnol a Talysarn i Annibynnol oherwydd bod Dilwyn wedi newid plaid (er mae'n bosibl y bydd yr ymgeisydd newydd Plaid yn ennill hon yn ol. Bydd Plaid yn ennill yn Llanwnda, ac mae'n debyg ym Mhenygroes. Maent yn ddi wrthwynebiad yn Llanllyfni. Plaid yn colli tair felly.

Dwyfor: Plaid i golli seddi ym Morfa Nefyn, Efailnewydd, De Pwllheli, Gorllewin Porthmadog, i Llais Gwynedd a Cricieth i Annibynnol. Lib Dems hefyd i golli i Annibynnol yn Dolbenmaen. Plaid i golli 5 felly, Lib Dems i golli un. Dwi'n gweld Dic yn dal Abererch, ond gallai fod yn agos.

Meirion: Dim llawer o newid. Plaid i golli Diffwys a Maenofferen i Lais Gwynedd, ond i ennill o bosibl yn Llangelynnin a De Dolgellau. Plaid i ennill un felly.

At ei gilydd, noson waedlyd i'r Blaid yn Nyffryn Nantlle a Dwyfor, ond cadw grym oherwydd cryfder yn y Dwyrain. Ond mae nifer o'r seddi Dwyreiniol yn dyn iawn, ac mae'n bosibl y byddwn yn colli gafael, ac os ydi hi'n noswaith wael yn y Dwyrain gallwn ei cholli o sbel.

Mwy mewn ychydig oriau.

Ymddiheuriad

I unrhyw sydd a diddordeb yn fy narogan etholiadol.

'Dwi ddim am ddarogan gweddill y seddi tan ar ol i'r bythau pleidleisio gau wythnos i nos Iau.

Mae dau reswm am hyn:

(1) Dwi'n meddwl bod pobl yn cymryd y peth o ddifri braidd gormod - mae'r traffig ar Flogmenai yn llawer, llawer trymach na'r arfer, ac mae hyn yn fy mhoeni braidd. Dim ond ychydig o hwyl ydi'r peth - does gen i ddim llawer o wybodaeth arbenigol - ges addysgiedig ydi'r rhan fwyaf o fy narogan.

(2) Mae perygl y bydd unrhyw beth 'dwi'n ei ddweud yn cael ei gam ddefnyddio - hon ydi'r etholiad futraf 'dwi'n ei chofio mewn degawdau o ymddiddori yn y math hyn o beth. Er nad ydw i'n fawr o neb oddi mewn i Blaid Cymru, mae'n amlwg hyd yn oed i bobl sydd ddim yn gwybod pwy ydw i, bod mae gen i gysylltiad efo'r blaid honno - ac ni fyddai'n cymryd llawer o sbinio i greu stori lle nad oes yna un.

Fel y dywedais (gan fy mod wedi meddwl am y rhan fwyaf o'r wardiau eisoes), mae'n debyg y byddaf yn rhoi rhywbeth ar y we nos Iau, Mai 1 wedi i'r polau gau.

Yn gyffredinol, dwi'n gweld y Blaid yn ennill peth tir yn y Dwyrain, yn colli peth tir yn y Gorllewin ac yn dal eu tir yn y De. Mae gennym bob cyfle i gadw rheolaeth ar y cyngor - er mae'n debygol o fod yn agos.

Etholiadau Gwynedd rhan 3 - Dyffryn Ogwen - howgets a ballu

Reit, mae’n debyg y dyliwn gadw at fy addewid a mynd ymlaen a’r cywaith bach yma. Dyffryn Ogwen sydd dan sylw heddiw – sef tref chwarel Bethesda a’r ardal o’i gwmpas.

Mae dwy o’r seddi hyn yn dychwelyd Pleidwyr yn ddi wrthwynebiad.

Pentir: Ward sy’n cynnwys rhai o’r ardaloedd gwledig o gwmpas Bangor a rhan orllewinol Penrhosgarnedd. Plaid Cymru fydd yn ennill yn y sedd hon yn ddi eithriad ac mae John Wyn Williams wedi ei ddychwelyd yn ddi wrthwynebiad ar ran y blaid honno. Plaid yn cadw eu sedd.

Ogwen: Ward drefol iawn – canol Bethesda. Sedd arall sydd yn ethol Pleidiwr yn ddi eithriad, ac mae Ann Williams yn ymgeisydd hynod o gryf ar ben hynny. Nid oedd yn syndod mawr na chafodd etholiad y tro hwn – fel y tro o’r blaen. Plaid yn cadw unwaith eto.

Tregarth a Mynydd Llandegai: Gwen Griffiths sydd yn dal y sedd hon ar ran y Blaid Lafur, a’i hunig wrthwynebydd ydi Arthur Wyn Rowlands, Plaid Cymru. Safodd Arthur yn Gerlan y tro o’r blaen, gan golli o drwch blewyn yn erbyn Godfrey Northam. Enilliodd Gwen yn weddol hawdd yn 2004, ac mae wedi dod ar ben y rhestr yma ers blynyddoedd (roedd y ward yn un dwy sedd am gyfnod – Plaid Cymru fyddai’n ennill yr ail sedd).

Mae gan Gwen ddwy broblem y tro hwn. Yn anffodus nid yw ei hiechyd wedi bod yn dda yn ddiweddar, ac efallai na fydd yn hawdd iddi ganfasio’r holl ward. Yn 2004 roedd annibynnwr yn sefyll, ac yn hollti’r bleidlais gwrth Lafur (mewn ardaloedd fel hon mae’n well i’r Blaid gael Llafur yn unig yn eu gwrthwynebu).

Wedi dweud hynny, mae gen i ofn mai Llafur sy’n debygol o ennill – er y bydd y mwyafrif yn llai y tro hwn. Gwen ydi un o’r Llafurwyr gorau ar y cyngor – ac mae’n apelio at bobl nad ydynt yn arfer pleidleisio i’r Blaid honno. Llafur i gadw.

Gerlan: Ardal drefol arall, digon tebyg i Ogwen. Hen ward Dafydd Orwig, ac un oedd wedi ethol Pleidiwr yn ddi eithriad nes i Godfrey Northam ei hennill i Lafur o 38 pleidlais yn 2004. Mae gan y Blaid cryn le i obeithio yma – mae’r gogwydd cyffredinol yn erbyn Llafur, mae’n ardal sydd wedi hen arfer pleidleisio i’r Blaid, ac roedd pleidlais y Blaid yn gryf yma yn etholiadau’r Cynulliad. Ond, mae rhywbeth yn dweud wrthyf mai Godfrey aiff a hi eto. Yn ol y son mae eisoes wedi canfasio’r ward ddwywaith, ac mae’n adnabyddus iawn yn yr ardal. Mae’n aelod gweithgar a chydwybodol.

Nid wyf yn adnabod ei wrthwynebydd – Dyfrig Wynn Jones (er i mi ddod ar ei draws sawl gwaith ar y rhithfro), ond mae’n gymharol ifanc, ac yn ol yr hyn rwyf yn ei ddeall nid yw wedi ei fagu yn Nyffryn Ogwen. Yn gwahanol i ffeindio dynes ar nos Sadwrn, mae henaint o fantais os ydi rhywun yn chwilio am sedd ar gyngor – yn arbennig pan mae person wedi bod a chysylltiadau clos a chymuned tros amser. ‘Dwi’n wirioneddol obeithio nad yw fy nadansoddiad yn gywir yma – nid yw Mr Northam at fy nant mae gen i ofn.

Gair neu ddau o gyngor i Dyfrig (gan ei fod yn darllen y tudalenau hyn:

(1) Gweithia’n galed arni – mae’n sicr yn y math o ward sy’n ffafriol i’r Blaid, ac mae hen draddodiad o fotio Plaid yma. Mae gwaith caled yn aml yn cael ei wobreuo pan mae’r cyd destun gwleidyddol yn ffafriol.
(2) Gwna cymaint a phosibl o ddefnydd o Ann. (Cynghorydd Ogwen ydi Ann, ond mae’n byw yng Ngerlan). Mae’n adnabyddus ac yn boblogaidd yn y ddwy ward.

Felly, Llafur i gadw hon.

Arllechwedd: Ward wledig reit yn Nwyrain y sir a ward fwyaf Arfon o ran arwynebedd. Mae’r ward hefyd yn un cymharol Seisnig wrth safonau Arfon wledig (tua 61% yn 2001). Cyn yrrwr ambiwlans ydi, John Robert Jones sy’n dal y sedd ar hyn o bryd ar ran y Democratiaid Rhyddfrydol – ac mae wedi ei dal ers rhai etholiadau bellach. Un person sy’n sefyll yn ei erbyn, Dafydd Meurig, Plaid Cymru.

Yn fy marn i, dyma’r gobaith cryfaf sydd gan y Blaid o ennill sedd yn Nyffryn Ogwen. Mae hyn yn rhyfedd mewn ffordd – dyma rhan mwyaf Seisnig o’r Dyffryn, Llafur ac nid y Democratiaid Cymdeithasol sydd o dan yr ordd yn ‘genedlaethol’ a dyma’r unig ran o’r Dyffryn nad yw wedi ei gynrychioli gan y Blaid yn y gorffennol agos. Tra bod deinameg ennill etholiadau yn gymhleth, y pethau mwyaf allweddol ydi pam mor adnabyddus ydi ymgeisyddion mewn cymuned, a chanfyddiad y gymuned honno o’r unigolion hynny. Neu i’w roi mewn ffordd arall, hwyrach bod pobl yn ‘nabod Dafydd Meurig yn well na maent yn adnabod JR Jones, ac yn ei hoffi mwy. Plaid i ennill sedd.

Cyn symud i’r Gorllewin, a’r ardaloedd hynny sydd o fwy o ddiddordeb i lawer oherwydd ymyraeth Llais Gwynedd hoffwn wneud sylw neu ddau.

Pan oeddwn yn cychwyn ar yr ymarferiad yma ychydig wythnosau yn ol, roeddwn yn weddol sicr y byddai Llais Gwynedd yn cael hyd at ddeg sedd, ac y byddwn yn darogan bod rhai o enwau mawr y Blaid yn lleol yn cael eu di sodli. Dwi wedi newid fy meddwl.

‘Dwi’n rhagweld y bydd ganddynt fwy o seddi na’r dair sydd ganddynt ar hyn o bryd – ond ni fyddant yn dod yn agos at ddeg. Y prif (ond nid yr unig) reswm am hyn ydi bod ansawdd eu hymgeiswyr yn anwastad iawn, a bod hyn yn dangos fel mae’r ymgyrch yn mynd rhagddi.

Gyda llechen o ymgeiswyr o safon byddant wedi gwneud niwed sylweddol i’r Blaid yng Ngwynedd. Bydd y niwed hwnnw wedi ei gyfyngu oherwydd ansawdd rhai o’r ymgeisyddion. Ansawdd ymgeisydd ydi pob dim mewn etholiadau lleol – yn arbennig felly mewn llefydd gwledig.

Etholiad Gwynedd rhan 2 - Bangor I

Bydd Bangor yn hynod bwysig i dynged Cyngor Gwynedd ar ol yr etholiadau – yn bwysicach nag unrhyw le arall efallai.

Mae’r ddinas yn an nodweddiadol o weddill Gwynedd. Fe’i lleolir yn Nwyrain Arfon, ac mae’n gymharol Seisnig o ran iaith – gorllewin Arfon ydi’r rhan Cymreiciaf o Gymru – yn ieithyddol o leiaf.

'Dydi cynllun ail strwythuro addysg gynradd Gwynedd ddim yn cael effaith mawr yma, ond mae’r cynllun i ffederaleiddio Ein Harglwyddes gyda Santes Helen yng Nghaernarfon yn poeni rhai o Babyddion y ddinas.

Nid oes traddodiad cryf o wleidyddiaeth annibynnol yma – gwleidyddiaeth bleidiol sydd i’r ddinas, ac felly y bu pethau ers talwm. Yn draddodiadol Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol fu’n cystadlu yma, ond daeth Plaid Cymru yn rym gwleidyddol yn y ddinas tros y ddegawd diwethaf. Tir hesb iawn ydyw i’r Toriaid – ar lefel gwleidyddiaeth leol o leiaf. Dydi Llais Gwynedd ddim yn ffactor o gwbl yn y rhan yma o'r sir. Mae nifer o’r wardiau yn agos iawn o ran cefnogaeth wleidyddol, ac o ganlyniad mae’n anodd iawn darogan beth sy’n debygol o ddigwydd i'r rhan fwyaf o'r seddau.

Mae un ffactor a allai fod o gymorth i'r Democratiaid Rhyddfrydol ym Menai a Deiniol a Phlaid Cymru yn Garth - yn etholiad 2004 roedd y myfyrwyr adref. Mae nhw wrth eu desgiau, neu o leiaf wrth y bar eleni.

Ta waeth – mi geisiaf roi cynnig arni, gan ddechrau efo’r rhai hawdd. Gair bach o eglurhad cyn cychwyn. Yn gwahanol i’r rhan fwyaf o Wynedd, ‘dwi’n meddwl bod gogwydd gwleidyddol ‘cenedlaethol’ yn cael rhywfaint o effaith ar etholiadau lleol yma – a ‘dwi’n cymryd gwendid ‘cenedlaethol’ Llafur i ystyriaeth wrth ddarogan.


Marchog – Stad dai cyngor enfawr ac hynod ddi freintiedig ar gyrion Bangor ydi’r rhan fwyaf o ddigon o’r ward yma. Mae’n debyg gen i mai dyma’r lle gwanaf i Blaid Cymru yn etholaeth Arfon – ac yn ol pob tebyg yng Ngwynedd i gyd. Ceir dwy sedd yn y ward yma.

Tri ymgeisydd sydd ar wefan Gwynedd ar hyn o bryd – er bod pedwerydd yn gynharach yn yr wythnos. Mae’n debyg gen i fod yr ymgeisydd BNP wedi tynnu’n ol. Ychydig o wahaniaeth mae hyn yn ei wneud – ychydig iawn o dyndra hiliol sydd ym Maes G – ac mae’r BNP angen hynny er mwyn denu cefnogaeth o unrhyw fath.

Y tri ymgeisydd yw Keith Greenly-Jones, Llafurwr hwyliog a phoblogaidd, Sylvia Humphreys, Annibynnol a Derek Hainge, Llafurwr arall. Union yr un tri a safodd o’r blaen a Keith a Sylvia a etholwyd yn hawdd. Fedra i ddim gweld unrhyw reswm i bethau fod yn gwahanol y tro hwn. Felly 1 Llafur ac 1 Annibynnol.

Glyder: Mae’r ward yma yn cwmpasu ardaloedd Ffriddoedd a rhan ddwyreiniol Penrhosgarnedd – pentref ar gyrion Bangor sydd wedi bod yn gadarnle i’r Blaid ar lefel lleol ers degawdau. Un sedd a dau ymgeisydd – Dai Rees Jones ar ran y Blaid a Douglas Madge ar ran y Democratiaid Rhyddfrydol. Roedd tri yn y ras y tro o’r blaen gyda Bryn Hughes yn sefyll ar ran Llafur. Cafodd Dai ychydig yn llai na 50% o’r bleidlais, a daeth Bryn yn ail o drwch blewyn. Yn gyffredinol mae’n well i’r Blaid ym Mangor pan mae Llafur a’r DRh yn sefyll yn hytrach nag un o'r ddau yn unig, ond mae’r bwlch yn rhy fawr yma i wneud gwahaniaeth. Dai Books i ennill gyda llai o fwyafrif nag o’r blaen. 1 sedd i’r Blaid felly.

Dewi: Ward ddiddorol iawn. Dylai’r rhan yma o Orllewin Bangor fod yn gadarnle Llafur, ac yn wir cafodd Eddie Dogan – un o hynafwyr y Blaid Lafur ym Mangor ddwywaith cymaint a’r Pleidiwr a’r Democrat Rhyddfrydol gyda’i gilydd yn 2004. Ond mae Eddie wedi dod trosodd at y Blaid ers hynny – gan roi i’r Blaid yng Ngwynedd gynghorydd Pabyddol a chynghorwydd di Gymraeg am y tro cyntaf. Dim ond Llafurwr sy’n ei erbyn y tro hwn – Dorothy Bulled. Dydi Dorothy ddim yn byw yn y ward – mae’n byw ym Maesgerchen. Go brin y caiff Eddie bleidlais mor uchel y tro hwn - mae pleidlais soled i Lafur yng Nghoed Mawr - a fydd llawer o honno ddim yn trosglwyddo i'r Blaid – ond fyddwn i ddim yn betio yn ei erbyn - mae'n boblogaidd ac adnabyddus. Dim newid unwaith eto felly. Sedd arall i’r Blaid.

Deiniol: Canol Bangor ydi Deiniol, ac mae’r ward yn drawiadol oherwydd bod cyn lleied o’i etholwyr yn trafferthu i bleidleisio. 19% a bleidleisiodd o’r blaen. Un ward yng Ngwynedd oedd a chyfradd pleidleisio salach – Menai (Bangor) gydag 17%. Dewi Llywelyn (Plaid Cymru) a enilliodd – ond gyda 77 o bleidleisiau yn unig. Roedd y Rhyddfrydwr Democrataidd a’r Llafurwr tua ugain pleidlais y tu ol iddo.

Mae Dewi’n sefyll eto, ac mae Democrat Rhyddfrydol a Llafurwr yn yr ornest unwaith eto hefyd. Mae’n amhosibl galw hon – yn arbennig gan nad wyf yn gwybod dim am Richard Joyce ac Anthony Roberts. Mae llawer o’r boblogaeth yn symudol, ac nid ydi llefydd felly yn dda i Blaid Cymru gan amlaf – ond ‘dydi pobl symudol ddim yn dueddol o bleidleisio mewn etholiadau lleol. Os bydd y bleidlais yn uchel y Democrat Rhyddfrydol fydd yn ennill, os bydd yn isel mae gan Dewi gyfle da – mae’n hynod drefnus, ac mae wedi gweithio ar yr ychydig dai cyngor yn ei ward. Mae’n amhosibl darogan yn gywir– ond i gadw at y rheol dim jibio fe a i am y Democrat Rhyddfrydol. Mae llefydd gyda phoblogaethau ansefydlog yn anodd iawn i’r Blaid fel rheol. Plaid yn colli a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn ennill felly.

Hendre: William Lovelock (Llafur) ydi’r aelod ar hyn o bryd. John Wynn Jones (Plaid Cymru) ydi ei unig wrthwynebydd. Yr un dau oedd yn sefyll yn 2004 gyda William Lovelock yn ennill o ddwy bleidlais yn unig ar gyfradd pleidleisio cymharol isel o 33%. Mae William Lovelock yn berson dymunol a chwrtais, ond distaw. Mae John Wynn yn fwy adnabyddus o lawer. Er y byddai’n well iddo pe bai yna Lib Dem yn y ras hefyd, ‘dwi’n rhagweld y bydd amhoblogrwydd ehangach Llafur yn gwneud y gwahaniaeth yma, ac y bydd John Wynn yn ennill y sedd. Plaid yn ennill a Llafur yn colli felly.

Menai: (Bangor – mae ward o’r un enw yng Nghaernarfon hefyd). Ward arall ag iddi ddwy sedd. Gwr a gwraig – June a Keith Marshall sy’n sefyll i’r Democratiaid Rhyddfrydol, a Stephen Landsdown – tad Gwenllian (prif weithredwr y Blaid) yw eu hunig wrthwynebydd ar ran Plaid Cymru. Mae’r ward hon yn cynnwys Bangor Uchaf, a’r holl neuaddau preswyl sydd yn y fan honno. Mae June yn gynghorydd ar hyn o bryd, ond mae ei chyd aelod, Cathy Thomas (Dem Rhyd arall) yn rhoi’r gorau iddi, felly yn gadael lle i Keith. Roedd Keith ar yr hen Gyngor Gwynedd, ond nid yw wedi bod yn aelod ar yr un newydd.

Y gyfradd bleidleisio ydi’r allwedd yma. 17% a bleidleisiodd yn 2004 – ymysg y cyfraddau isaf yn y wlad. Os mai pobl gynhenid Bangor fydd yn pleidleisio, yna bydd Stephen cymryd sedd. Mae’r Landsdowns yn un o hen deuluoedd Bangor, a bydd nifer yn pleidleisio iddo na bleidleisiodd i Dyfrig Wyn Jones yn 2004. Os bydd y gymuned sy’n gysylltiedig a’r Brifysgol yn pleidleisio mewn unrhyw niferoedd, yna’r ddau Marshall fydd yn ennill. Yn fy marn i bydd June a Stephen yn ennill sedd ar bleidlais isel. Plaid Cymru yn ennill un a’r Democratiaid Rhyddfrydol yn colli un felly.

Garth: Gogledd Ddwyrain y ddinas. John Wyn Meredith (Plaid Cymru) sy’n dal y sedd hon, a’i wrthwynebwraig ydi’r ymgeisydd Annibynnol, Lesley Day. Yr un ymgeiswyr oedd yn sefyll yn 04 gyda John Wyn yn cael pedair pleidlais ar ddeg yn fwy na Lesley – ar gyfradd pleidleisio o 30%. Mae neuadd breswyl Gymraeg John Morris Jones yn y ward – ac mae’n hanfodol os ydi’r Blaid i lwyddo i gael y bleidlais allan yno. ‘Dwi’n mynd am John Wyn – ond heb fawr o hyder – gall fynd y naill ffordd neu’r llall. Plaid Cymru i gadw eu sedd felly.

Hirael: Cymdogaeth i’r dwyrain o ganol y ddinas ydi Hirael, ac roedd yn gymuned sefydlog, cymharol Gymraeg ei hiaith tan rhyw bymtheg mlynedd yn ol. Mae pethau wedi newid erbyn heddiw. Jean Roscoe – y Democrat Rhyddfrydol mwyaf effeithiol o ddigon ar Gyngor Gwynedd sy’n cynrychioli’r ward ar hyn o bryd. Ni fydd yn sefyll y tro hwn - dydi ei hiechyd heb fod yn dda iawn gwaetha'r modd. Pe byddai, nid oes fawr o amheuaeth y byddai’n ennill. Tri ymgeisydd sydd yn sefyll am un sedd y tro hwn - Evelyn Butler, Llafur, Gwynant Roberts, Plaid Cymru a Jean Forsyth, Democrat Rhyddfrydol. ‘Dwi ddim yn meddwl mai Evelyn fydd yn ennill – un o’r ddau arall fydd yn mynd a hi. Jean Forsyth yn ol pob tebyg, mae'n adnabyddus ac wedi cymryd rhan mewn gwahanol ymgyrchoedd lleol. Sedd i'r Democratiaid Rhyddfrydol mae'n debyg.

Felly fel y dywedais ar y cychwyn, bydd Bangor yn bwysig. Gallai pob Pleidiwr ennill, a gallant oll ag eithrio Dai Books golli. Gallai fod yn 1, a gallai fod yn 7. Gallai Bangor yn hawdd benderfynu os mai Plaid Cymru sy’n rheoli Gwynedd ar ol Mai 1. A (i gael un gallai arall i mewn) gallai’r Blaid fod yn gryfach ar lefel llywodraeth leol ym Mangor ar Fai 2, nag ydyw yn Llyn ac Eifionydd. Rhywbeth fyddai y tu hwnt i’r dychymyg ddeg mlynedd yn ol.

Un ffaith bach nad yw’n bwysig am wn i cyn gorffen. Mae Eddie Dogan, Stephen Landsdown a Douglas Madge yn cyd addoli yn wythnosol yn Eglwys Babyddol Bangor.

Pam bod Islam yn mynd o nerth i nerth, tra bod yr Hen Gorff yn gorff?

Mae gen i flog arall ar gyfer ysgrifennu nodiadau am deithiau, ond wedi ‘sgwennu hwn a’i ddarllen, ‘dwi’n rhyw feddwl mai blogmenai ydi’r lle mwyaf addas ar ei gyfer rhywsut.

Newydd dreulio deg diwrnod yn Istanbul – cyn brif ddinas yr ymerodraeth Ottoman, un o brif ganolfanau masnach y byd am filoedd o flynyddoedd, ac un o ddinasoedd mwyaf poblog y byd (poblogaeth swyddogol o 9 miliwn – gwir boblogaeth unrhyw beth hyd at 18m). Er bod Twrci yn wladwriaeth seciwlar o ran cyfansoddiad, ac er bod yr elit cymdeithasegol a’r fyddin (sefydliad hynod bwerus yn Nhwrci) yn driw iawn i werthoedd y cyfansoddiad hwnnw, Mwslemiaid pybyr ydi’r mwyafrif llethol o drigolion y wlad.

Nid yw’r ffaith yma’n gwbl amlwg ym mhrif ganolfanau twristaidd canol y ddinas. Lleiafrif o’r merched ar y strydoedd hyn sy’n gwisgo yn null traddodiadol merched Islamaidd Twrci – ffrogiau llaes at eu traed a sgarff i guddio eu gwalltiau. Mae’r actorion yn yr operau sebon a darllenwyr y newyddion ar deledu’r gwesty yn ymddangosiadol gwbl Orllewinol. Mae siopau, bariau a thai bwyta sy’n gwerthu alcohol yn gyffredin iawn.

Gwir bod tyrau mosgiau i’w gweld i bob cyfeiriad, a gwir bod y llafarganu sy’n cymell pobl i weddio yn atseinio tros y ddinas bum gwaith pob dydd – yn unol a gorchymyn y Koran. Serch hynny y prif ymdeimlad a geir yn y lleoedd hyn yw o ddinas brysur, fywiog, gosmopolitaidd, seciwlar ei natur.

Ond nid oes rhaid i ddyn grwydro ymhell o’r prif strydoedd masnachol i weld darlun arall cwbl wahanol. Mae Istanbul wedi ei lleoli ar gyfres o fryniau sydd wedi eu hamgylchu a moroedd a sianeli dwr mor sylweddol – Y Corn Aur, Y Bosfforus a Mor Marmara. Tuedda’r canolfannau sy’n boblogaidd gyda thwristiaid fod ar ben rhai o’r bryniau hyn. Ar y llethrau sy’n arwain i lawr at y moroedd ceir clytwaith enfawr o gymdogaethau tlawd – rhai ohonynt yn ymddangosiadol dlawd iawn. Mae’n fyd cwbl, cwbl wahanol.

Daw’r Trydydd Byd a’r Byd Cyntaf at ei gilydd ar y bryniau yma. Tra bod is strwythur modern effeithiol ar bennau’r bryniau, is strwythur treuenus o wael sydd ar y llethrau – y palmentydd yn dadfeilio mewn aml i le, a’r ffyrdd mewn cyflwr sal. Dim trafnidiaeth cyhoeddus, goleuadau ffordd anigonnol a chyflenwad trydanol na ellir dibynu arno. Mae’r trigolion yn byw mewn adeiladau sy’n ganoedd o flynyddoedd o ran oed, a phrin bod llawer ohonynt mewn cyflwr digonol i gadw’r glaw a’r oerni allan. Ceir ambell i dan yn llosgi ar y palmentydd ac mae’r pentyrau o sbwriel sydd ar ochr y lon yma ac acw yn awgrymu nad ydi’r gwasanaeth hel sbwriel yn effeithiol iawn chwaith.

Mae ethos Islamaidd y cymdogaethau hyn yn gwbl amlwg. Ychydig iawn o fariau neu gaffis sy’n gwerthu alcohol. Ceir mosg ar bron i bob bloc, a phan fydd yr uchel seinyddion sydd ar eu tyrau yn galw pobl i weddio, mae’r swn sy’n syrthio o bob cyfeiriad ar yr un pryd yn fyddarol ac yn ymylu ar fod yn ormesol. Mae’r merched bron yn unffurf o ran dillad yn eu parchusrwydd Moslemaidd.

Ac eto – wedi dweud hyn oll, dydi’r cymdogaethau hyn ddim yn llefydd anymunol i fod ynddynt. Mae dyn yn teimlo’n gwbl ddiogel yno (diogel oddi wrth y trigolion o leiaf – mae’r tyllau yn y ffyrdd a’r dreifio lloerig yn faterion cwbl wahanol). Ni ellir dweud hyn am lawer o gymdogaethau tlawd, a rhai sydd ddim mor dlawd, yn ninasoedd mawr Lloegr. Mae nifer o gymunedau felly gyda pheryglon i’w thrigolion ei hun, heb son am i bobl sy’n gwbl amlwg yn dramorwyr. Nid oes unrhyw dystiolaeth o gwbl o’r diwylliant cyffuriau sy’n creithio cymaint o gymdogaethau tlawd yn y DU.

Maent yn gymdogaethau distaw a chymdeithasegol drefnus yr olwg. Yr unig yfed cyhoeddus sydd i’w weld ydi dynion (a dynion yn unig) yn yfed yn y tai te. Bydd ychydig o laslanciau yn chwarae peldroed ar y ffordd yma ac acw. Byddant yn llusgo plant man i’w canlyn, neu’n cario babis yn eu breichiau (dydi’r palmentydd ddim digon da i ddefnyddio coets). Ceir ychydig o fusnesau yma ac acw – siop cebab, becws neu siop llysiau a ffrwythau – ac yma ceir y dynion (neu’r rhai nad ydynt yn yfed te o leiaf). Anaml iawn, iawn y gwelir dynes yn gweithio.

Wrth gerdded trwy’r strydoedd hyn roedd yn anodd peidio a meddwl am fy nyddiau Sul yn ystod y deg blynedd a dreuliais i yn byw mewn cymuned lle’r oedd crefydd yn rhan o’i gwead. Deg blynedd cyntaf fy mywyd ym Mhenisarwaun, Arfon rhwng 1960 ac 1970 oedd y rhain.

Mae’n debyg gen i nad ydi Cristnogaeth yng Nghymru wedi treiddio i bob agwedd ar fywyd pob dydd pobl yn y ffordd mae Islam yn gwneud hynny ers yr Oesoedd Canol. Serch hynny roedd crefydd yn y Gymru Anghydffurfiol yn rhan o wead naturiol bywyd – yn arbennig felly ar y Sul, a pharhaodd pethau i fod felly nes iddi farw yn ddisymwth oddeuty 1970 – pan oeddwn i’n ddeg oed. Mae’n debyg gen i mai fy nghenhedlaeth i fydd yr un olaf i gofio’r Gymru, Gymraeg Anghydffurfiol.

Roedd dyddiau Sul ym Mhenisarwaun y 60au yn ddigon tebyg i ddyddiau Sul Oes Fictoria. Ar un ystyr goroesodd Oes Fictoria ar hyd llawer o’r Gymru Gymraeg ymhell i mewn i ail hanner y ganrif ddiwethaf.

Teulu Pabyddol oeddym ni – o leiaf i’r graddau bod fy nhad yn Babydd, ac roeddem ninnau yn bedwar o blant wedi ein magu yn y ffydd honno. Roedd hi’n orfodol o dan gyfreithiau’r Eglwys i blant o briodasau cymysg gael eu magu’n Babyddion bryd hynny. Bedyddwraig ydi mam, er ei bod yn un o ddisgynyddion John Elias – un o gymeriadau allweddol Anghydffurfiaeth yng Nghymru. Un teulu, neu yn hytrach un unigolyn Pabyddol arall oedd yn byw ym Mhenisarwaun tan tua 1967. Symudodd teulu Pabyddol o Lerpwl i’r pentref tua’r adeg honno – rhagflaenwyr cynnar y tonnau mawr o fewnfudo a dorrodd tros rannau mawr o’r Gymru Gymraeg tros y degawdau dilynol. A dyna ni, tri theulu Pabyddol mewn cymuned o ddau neu dri chant o deuluoedd Protestanaidd – Anghydffurfwyr gan fwyaf. Oherwydd ein bod mewn lleiafrif mor fychan, roedd ein gwerthoedd cymunedol yn cydymffurfio yn agos a rhai’r gymuned yr oeddym yn byw ynddi – a chymuned Brotestanaidd oedd honno.

Roedd ein cymdogion yn addoli’n lleol – yn yr Eglwys Anglicanaidd leol, neu yn un o’r pedwar capel Anghydffurfiol lleol. Roeddem ni’n addoli y tu allan i’r pentref – mam yn Neiniolen am nad oes capel Bedyddwyr ym Mhenisarwaun a ninnau yn yr eglwys Babyddol yng Nghaernarfon gan amlaf. Weithiau byddem yn mynd i Fangor pan oedd Offeren Gymraeg yno.

Ond ym mhob ffordd arall roedd ein Suliau ni yn union fel rhai ein cymdogion. Nid oeddym yn mynd allan i chwarae – roedd clo ar giat cae swings pob dydd Sul ac nid oeddym yn cael chwarae yn yr ardd ffrynt chwaith. Ar ddiwrnodiau braf yn yr haf byddwn yn cael chwarae yn yr ardd gefn, ar yr amod ein bod yn gwneud hynny’n ddistaw bach. ‘Dydi Pabyddion ddim yn poeni rhyw lawer am hamddena ar y Sul, ond roeddym ni yn plygu i ddisgwyliadau’r gymuned ehangach. Yn yr un modd byddem yn gwisgo dillad dydd Sul – yn union fel ein cymdogion, er bod Pabyddion mewn gwledydd Pabyddol yn aml yn gwisgo’n ddigon anffurfiol mewn gwasanaethau cyffredin.

‘Doedd yna ddim tafarn ym Mhenisarwaun bryd hynny, er bod nifer wedi bod yn y cylch yn y gorffennol. Cafwyd cais i agor clwb yn y pentref gan Sais o’r enw Jack Nix yn y blynyddoedd hyn, gyda’r bwriad o gymryd mantais o’r ffaith bod tafarnau pentrefi cyfagos i gyd ar gau ar y Sul yn ystod y cyfnod hwnnw. Roedd fy rhieni ynghanol ymgyrch chwyrn i atal y datblygiad – ac roedd yr ymgyrch yn un chwyrn, cafodd yr adeilad ei fomio ar un adeg. Unwaith eto roedd hyn yn agwedd ryfedd i Babyddion – ‘dydi yfed alcohol ar ddydd Sul nac ar unrhyw ddiwrnod arall ddim yn bechod i Babyddion. Roedd Crist yn yfed alcohol wedi’r cwbl. Pechu o ganlyniad i yfed fyddai’r broblem yn hytrach na’r weithred ei hun.

O ran diddordeb, llwyddo wnaeth y cais am drwydded clwb yn y pen draw, a bu canolfan yfed digon llwyddianus ym Mhenisarwaun am flynyddoedd. Yn eironig ddigon canlyniad y refferendwm ar agor tafarnau ar y Sul yn y saithdegau a laddodd y lle yn y pen draw. Y digwyddiad hwn oedd cloch cnul y Gymru Anghydffurfiol yn Arfon – er bod y Gymru honno wedi marw erbyn hynny mewn gwirionedd. Roedd y sefydliad yn ddibynol iawn ar yfywyr dydd Sul o Ddeiniolen, Llanrug a Llanberis. Gydag agoriad y Bull, Pen Bont a’r Victoria ar y Sul, collodd y clwb ei farchnad. Cartref hen bobl sylweddol iawn o ran maint sydd ar y safle erbyn heddiw.

Ar y pryd roedd pethau yn edrych yn ddigyfnewid ac yn barhaol. Ar un wedd mae’n rhyfeddol i’r Gymru honno farw mor ddi symwth a mor ymddangosiadol ddi rybudd. O edrych yn ol, fodd bynnag, mae’n weddol hawdd arenwi’r grymoedd hynny oedd ar waith yn tanseilio’r seiliau.

Roedd gwrthdaro mewnol yn rhan o’r fframwaith deallusol oedd yn cadw’r holl sioe Anghydffurfiol ar ei thraed. Wedi’r cwbl cyfaddawd efo seciwlariaeth ydi Protestaniaeth yn ei hanfod – gwahoddiad agored i ddyn ddod o hyd i Dduw ar ei ben ei hun. Pan roedd y dylanwadau diwylliannol oedd yn effeithio ar bobl yn gyfyng, a phan roedd y traddodiad crefyddol Cymreig yn bwysicach na’r un o’r dylanwadau hynny, roedd canfyddiad pobl o Dduw yn weddol unffurf.

Ond pan gynyddodd yr amrediad o ddylanwadau diwylliannol y tu hwnt i bob disgwyliad yn ail hanner y ganrif ddiwethaf (yn rhannol yn sgil twf enfawr rhai o’r cyfryngau torfol), newidiodd y canfyddiad o Dduw hefyd – ac wrth gwrs mae’r traddodiad Protestanaidd yn gwahodd pobl i ddiffinio eu Duw eu hunain. Pan mae’r byd yn gymhleth, mae’r diffiniad o Dduw hefyd yn gymhleth – a ‘dydi Duw cymhleth ddim o unrhyw werth i neb. ‘Dydi Duw o’r fath ddim gwerth credu ynddo, ac yn bwysicach na hynny ni all Duw o’r fath gynnal gwerthoedd cymunedol cytunedig.

Roedd yn afresymol credu y gallai cestyll cyfundrefn grefyddol oroesi yn yr hir dymor ar fryniau tywod seciwlar – ac felly cyfnewidiol. Roedd y cestyll yn sicr o gael eu sgubo i’r mor gan donnau seciwlariaeth yn hwyr neu’n hwyrach.

‘Dydi Islam ddim yn wynebu’r problemau hyn wrth gwrs. Yn gwahanol i is strwythur diriaethol strydoedd Istanbul, mae’r is strwythur diwynyddol a deallusol yn gadarn. ‘Does yna ddim cyfaddawd efo systemau rhesymu seciwlar – mae’r canfyddiad o Dduw yn cael ei ddiffinio’n allanol – a Duw syml iawn ydi hwnnw.

‘Dydi’r gwledydd Mwslemaidd ddim wedi bod trwy chwyldro Ffrengig chwaith – yn gwahanol i dir mawr Ewrop. O ganlyniad nid oes fframwaith ideolegol seciwlar i gystadlu efo’r un grefyddol. Mae’r cestyll Islamaidd yn gwbl ddiogel ar hyn o bryd – nid ydynt wedi eu seilio ar dywod fel Anghydffurfiaeth Cymreig, ac nid oes cystadleuaeth o du ideolegau seciwlar megis y Chwyldro Ffrengig.

Capeli Penisarwaun - Jehofa Jeira - Wesleiaid - wedi ei droi'n dy.



Bosra - Annibynwyr - yma o hyd.



Glasgoed, Hen Gorff - wedi ei droi'n dy.



Mae Ysgoldy - Hen Gorff wedi ei ddymchwel.

A pherfedd y Mosg Glas yn Istanbul.

Etholiadau Cyngor Gwynedd - Rhan 1

Os bydd amser yn caniatau, byddaf yn edrych ar yr etholiadau yng Ngwynedd - ac efallai mewn ambell i le arall tros yr wythnosau nesaf. Wele isod y cipolwg cyntaf. Ymddiheuriadau am gychwyn lle mae pethau ar eu lleiaf diddorol.

Un neu ddau o reolau cyn cychwyn:

(a) Dim chwerthin ar fy mhen gormod os ‘dwi’n gwneud smonach o bethau – mae’n anodd darogan canlyniadau etholiadau lleol – yn llawer anos na darogan rhai seneddol.
(b) Dwi’n cael newid fy meddwl cyn yr etholiad.
(c) 'Dwi ddim yn cael jibio. Mae'n rhaid i mi ddewis un ymgeisydd - hyd yn oed pan fo hynny'n nesaf peth i amhosibl.

‘Dwi am ddechrau gyda Dyffryn Peris a rhai o’r wardiau cyfagos. Ers talwm (yn y 70au a’r 80au cynnar) roedd brwydr chwyrn rhwng Llafur a’r Blaid mewn llawer o’r wardiau hyn, ac roedd yn beth prin i gynghorwyr gael eu dychwelyd yn ddi wrthwynebiad. Daeth tro ar fyd – erbyn heddiw dyma’r rhan o’r sir mwyaf aniddorol o ran etholiadau – nifer dda o’r wardiau heb etholiad, a’r lleill yn eithaf hawdd i ragweld yr hyn sy’n debygol o ddigwydd yno:

Y Felinheli: Sian Gwenllian (Plaid Cymru) yn cael ei hethol yn ddi wrthwynebiad. Bydd hyn yn gryn siom i Lafur – Glyn Evans oedd yn cynrychioli’r ward y tro o’r blaen – ond ni ddaethant o hyd i neb i sefyll yn ei le. Yn y Felin mae Martin Eaglestone yn byw – darpar ymgeisydd Llafur ym mhob etholiad San Steffan a Chynulliad ers tro. Fo hefyd ydi perchenog y blog gwleidyddol mwyaf mewnblyg, un llygeidiog a phlwyfol yng Nghymru. Glyn oedd y Llafurwr agosaf at y Blaid ar ol i Eddie Dogan adael Llafur ac ymuno a’r Blaid. Roedd mor debygol i eistedd ymhlith Pleidwyr nag ymhlith ei blaid ei hun mewn cyfarfodydd cyngor, ac yn ol pob son ni allai Llafur ddibynu ar ei bleidlais mewn etholiadau Cynulliad.

Bethel: Huw Price Hughes (Plaid Cymru) yn cael ei ethol yn ddi wrthwynebiad. Ymgeisydd cryf na fyddai’n debygol o golli beth bynnag.


Penisarwaun: Pat Larsen (Plaid Cymru) yn cael ei hethol yn ddi wrthwynebiad. Mae Pat wedi cynrychioli Penisarwaun ar gwahanol gynghorau ers y chew degau canol. Dydi mwyafrif poblogaeth y ward ddim yn cofio cael eu cynrychioli gan neb arall ar gyngor.

Cwm y Glo: Brian Jones (Llafur) yn cael ei ethol yn ddi wrthwynebiad. Brian ydi arweinydd y grwp Llafur, ac mae yntau wedi cynrychioli Cwm ers degawdau. Nid yw wedi wynebu etholiad ers i wardiau Cwm a Llanrug gael eu gwahanu, ac nid oedd yn cael etholiad yn aml iawn cyn hynny.

Llanberis: Trevor Edwards (Annibynnol) yn cael ei ethol yn ddi wrthwynebiad. Dyn lleol, hynod boblogaidd na fydd byth yn canfasio – ond sy’n gwbl saff o’i sedd. Wedi tynnu sylw ato’i hun yn ddiweddar trwy fynychu rhai o gyfarfodydd Llais Gwynedd – er iddo atal ei bleidlais ar y cynllun ail strwythuro. Ni chroesodd y bont serch hynny.

Waunfawr: Gwilym Williams (Annibynnol) yn cael ei ethol yn ddi wrthwynebiad. Cryn siom i’r Blaid na lwyddwyd i gael neb i sefyll yn hon. Er i Gwilym gael ei ethol yn ddi wrthwynebiad o’r blaen hefyd, mae traddodiad hir o gynrychiolaeth Plaid Cymru yn y pentref yma – gydag Eiryg Wyn a Dafydd Iwan ymhlith eraill yn cynrychioli’r ward ar gwahanol adegau.

Llanrug: Etholiad o’r diwedd. Charles Jones (Plaid Cymru) sy’n cynrychioli’r ward ar hyn o bryd yn erbyn Dafydd Guto Ifan (Annibynnol). Roedd rhagdybiaeth y byddai Dafydd yn sefyll yn enw Llais y Bobl – ond nid felly y bu. Mae Charles wedi cynrychioli Llanrug ers rhai etholiadau bellach, ac roedd yn gynghorydd ifanc iawn hefyd yn ol yn y saith degau.

Dydi Dafydd Guto ddim yn byw yn y ward – mae’n byw yn ward gyfagos Penisarwaun. Serch hynny, a barnu oddi wrth ei ohebiaeth etholiadol mae o dan gam argraff ei fod yn byw yn Llanrug. Wnaeth Dafydd Guto fawr o ffafr gyda’i hun gyda’i ymddygiad hysteraidd yn y brotest yn erbyn ail strwythuro ysgolion ym mis Rhagfyr. Safodd rhai blynyddoedd yn ol ym Methel – a dod yn ail da – yn groes i ddarogan llawer (gan fy nghynwys i).

Er bod rhai problemau gan Charles yn sgil gwahanol benderfyniadau gan y Cyngor Sir ynglyn a thraffic yn mynd trwy’r pentref, a chyfres o lythyrau anymunol yn cwyno amdano yn y wasg, nid yw’r cynllun ail strwythuro ysgolion yn effeithio ar Lanrug. Charles fydd yn ennill hon yn eithaf hawdd - un o'r cynghorwyr mwyaf effeithiol ar y cyngor o ran cyflawni dyletswyddau lleol.

Deiniolen: Etholiad arall. Len Jones (Plaid Cymru) sy’n dal y sedd, ac mae ganddo ddau wrthwynebydd – David Alan Pritchard, Llafur ac Ian Franks (Llais y Bobl).

Mae pentref Deiniolen yn bentref hynod o Gymreig – ond mae man bentrefi sydd wedi Seisnigeiddio o’i gwmpas – Fachwen, Dinorwig ac i raddau llai Clwt y Bont. Mae Deiniolen yn fwy o lawer na’r pentrefi eraill ac mae cyfran uchel o’r tai sydd yno yn dai cyngor, ac mae ei thrigolion yn llawer mwy tebygol o bleidleisio na Saeson y cyrion. Mae hefyd yn lle llwythol iawn.

Mae dwy broblem i’r Blaid – mae’r ysgol (er ei bod a 200 o blant) yn cael ei ffederaleiddio, ac mae cangen y Blaid yny pentref ar chwal. Roedd ar un amser ymysg y canghenau mwyaf, a mwyaf bywiog yn y wlad. Serch hynny, ‘dwi’n eithaf ffyddiog mai Len fydd yn ennill – pleidleisiodd yn erbyn y cynllun ail strwythuro, ac mae cefnogaeth y Blaid yn y pentref yn gyson soled iawn – er gwaethaf hanes y gangen. ‘Dwi ddim yn meddwl bod Llafur wedi ennill etholiad yno ers chwe degau’r ganrif ddiwethaf. Yn ychwanegol fedra i ddim yn fy myw weithio allan pwy ydi Alan Pritchard - er cryn holi. ‘Dwi ddim yn meddwl ei fod yn byw yn Neiniolen.

‘Dwi’n credu mai Sais ydi Ian Franks sy’n gyn weithiwr gyda phapur newydd lleol. Nid oes ganddo fawr o Gymraeg ac mae’n byw yng Nghlwt y Bont. Does ganddo ddim gobaith mewn cymuned fel hon. Mae son mai ei fwriad oedd sefyll yn un o wardiau Bangor, ond iddo fethau a chael deg o bobl i arwyddo ei bapur yno.

Fel y dywedais – dyma’r ardal mwyaf diflas. Mae mwy o etholiadau o lawer yn y lleill. Byddaf yn edrych ar ardal arall maes o law.