Ers i’r etholiad gael ei gynnal ddiwedd mis Mai, mae trafod di baid wedi bod rhwng gwahanol bleidiau yn y wlad hynod aml bleidiol yma. ‘Doedd yna fawr o amheuaeth mai Bertie Ahern fyddai’r taiseach unwaith eto, gan i Fianna Fail ddod o fewn chew sedd i ennill mwyafrif llwyr. Ond y cwestiwn oedd pwy fyddai partner / partneriaid FF y tro hwn.
Wedi amser maith o drafod, ffraeo, cerdded allan a cherdded yn ol i mewn i’r trafodaethau, death llywodraeth at ei gilydd – Fianna Fail, gweddillion y Progressive Democrats, pedwar aelod annibynnol, a – yn eithaf anisgwyl – y Blaid Werdd.
Gadewch i ni edrych yn frysiog iawn ar y pleidiau:
(1) FF – plaid fwyaf y Weriniaeth ym mhob etholiad ers y tri degau. O ran ideoleg mae’r blaid wedi ei gwreiddio yng nghenedlaetholdeb chwyrn degawdau cynnar y ganrif ddiwethaf. Bellach, er ei bod yn tueddu i ddenu pleidleisiau cenedlaetholwyr, plaid bragmataidd, hyblyg sy’n ymddiddori yn bennaf mewn ennill, cadw ac ymarfer grym gwleidyddol ydi hi.
(2) Y Progressive Democrats – plaid a gollodd yn drwm yn etholiad mis Mai, gan gael ei hun gyda dwy sedd yn unig. Roedd ganddi 8 yn y Dail diwethaf. Plaid a ffurfwyd ddiwedd yr 80au pan adawodd nifer o aelodau blaenllaw FF oherwydd ffraeo di ddiwedd gyda Charles Haughey. Er bod y ddwy blaid yn elynion chwerw ar y cychwyn, mae’r PDs wedi bod yn rhan o pob llywodraeth FF ers hynny. Yn gwahanol i FF mae’r PDs yn ideolegol iawn – adain dde o ran polisiau ariannol, rhyddfrydig o ran polisiau cymdeithasol.
(3) Y Blaid Werdd – digon tebyg i pob plaid werdd arall (oni bai bod yr iaith Wyddeleg yn agos at eu calonau). Yr hyn sy’n anhygoel ydi bod y blaid yma sydd i’r Chwith yn nhermau gwleidyddiaeth Iwerddon wedi mynd i lywodraeth gyda FF a’r PDs. Mae FF yn gallu gogwyddo i’r Dde neu i’r Chwith yn ol y gofyn, ond roedd Blaid Werdd yn eu hystyried yn hollol llwgr. Yn wir, addawodd Trevor Sargent, eu harweinydd, y byddai’n ymddiswyddo cyn arwain ei blaid i glymblaid gyda FF – a gwnaeth hynny – er ei fod wedi pleidleisio tros y glymblaid ac yn disgrifio diwrnod y cytundeb fel diwrnod hapusaf ei fywyd (eglurch honna i fi os gwelwch yn dda). Dirmyg llwyr ydi agwedd y PDs a’r Gwyrddion at ei gilydd.
(4) Aelodau annibynnol. Pump yn unig a etholwyd y tro hwn – i lawr yn sylweddol. Pedwar yn unig a gafodd wahoddiad i glymbleidio.
Ni chafodd Tony Gregory (Chwith, gweriniaethol) yr alwad ffon. Mae’n rhannu etholaeth efo Ahern, ac mewn un cyfri (tua ugain mlynedd yn ol ‘dwi’n meddwl) aeth at Ahern a bygwth torri ei wddf oherwydd i rai o weithwyr etholiadol hwnnw ddwyn ei bosteri. Ni faddeuodd Ahern erioed iddo.
Daw Finian McGrath o’r etholaeth nesaf, ac mae iddo wleidyddiaeth tebyg iawn i Gregory. Cafodd ymuno a'r glymblaid.
Felly hefyd Jackie Healy Ray o Kerry – dyn sy’n tynnu am ei bedwar ugain ac a adawodd FF ddegawd yn ol oherwydd i’r blaid honno beidio a’i ddewis i sefyll am y Dail. Mae Jackie’n nytar llwyr.
Aeth Michael Lowry yn hynod o boblogaith yn North Tipp wedi cael ei daflu allan o Fine Gael oherwydd amheuaeth (amheuaeth a chryn gyfiawnhad iddo) o lygredd. Dechreuodd pleidleiswyr naturiol FF bleidleisio iddo am y tro cyntaf. Ers yr 'anffawd'hwn bydd yn dod ar ben y pol yn ddi eithriad.
Mae Beverly Cooper Flynn yn anhygoel bron wedi cael ei thaflu allan o FF oherwydd cam ymddwyn ariannol. Mae hi’n anodd iawn cael eich taflu allan o FF am y rheswm arbennig yma. Ni chafodd hyd yn oed ei thad ei daflu allan – ac roedd o mewn strach ariannol dragwyddol. Mae Bev mewn ychydig o helynt efo’r awdurdodau , ac mae disgwyl y bydd yn gorfod talu biliau cyfreithiol maes o law – tua dwy filiwn a chwarter ewro. Os na all dalu, caiff eu gwneud yn fethdalwr, a dyna ddiwedd ar ei gyrfa seneddol.
Yr hyn sy’n ddiddorol ydi bod y glymblaid cryn dipyn yn fwy na sydd rhaid iddi fod – ond mae rheswm am hyn. Mae Ahern eisiau clymblaid bullet proof. Dydi o ddim ots os y bydd Jackie yn marw (neu’n cael ei roi mewn cartref), na os ydi Bev yn cael ei hun yn y carchar. Fydd o ddim ots chwaith os ydi’r PDs yn pwdu, nag os ydi’r Blaid Werdd yn pwdu chwaith. Byddai rhaid i o leiaf ddau o’r uchod ddigwydd i chwalu’r glymblaid. Nid ar chwarae bach mae dyn yn cael ei alw yn the most cunning, the most devios, the most ruthless of the all gan Haughey.
Yr hyn sy’n ddiddorol o’n safbwynt ni yng Nghymru ydi bod elfennau mor gyfangwbl gwahanol yn gallu ffurfio llywodraeth efo’i gilydd. Mae clymbleidio rhwng pobl o safbwyntiau gwleidyddol hollol wahanol yn gwbl normal yn yr Iwerddon. Bydd yr un mor normal yma yn y dyfodol.
No comments:
Post a Comment