Iwerddon, Rygbi a'r Terfysg

Mynd drosodd i’r Iwerddon gyda’r llwythau Cymreig i weld y gem rygbi ddydd Gwener. Rhyw benderfyniad funud diwethaf oedd o a dweud y gwir. ‘Dwi wedi bod trosodd ar benwythnosau rygbi o’r blaen efo rhai o hogiau’r clwb sboncen ond taith wedi ei threfnu ar y munud olaf efo’r Mrs oedd hon.

Yn rhannol oherwydd hyn cawsom ein hunain yn aros ar gyrion de ddeheuol y ddinas gerllaw stad dai enfawr Tallaght Yn nhafarn Molloy’s ymddengys mae’r prif sgwrs oedd bod Protestaniaid o Ogledd Iwerddon yn dod i orymdeithio trwy ganol y ddinas. Roedd band yn canu, ac ar ddiwedd y set dywedodd y prif leisydd bod protest yn erbyn yr orymdaith yn cael ei chynnal. Aeth y TD (aelod seneddol) Sinn Fein lleol – Sean Crowe – oedd yn y dafarn yn syth i’r llwyfan a siarsio pobl i beidio a mynd ar gyfyl yr orymdaith.

Feddyliais i ddim llawer am y peth hyd amser cinio’r diwrnod canlynol pan geisiais fynd i O’Connell Street – y brif stryd trwy ganol y ddinas. Nid oedd posibl mynd arni gan bod y Garda yn atal unrhyw un rhag mynd arni. Roedd brwydr yn mynd rhagddi ar y stryd – rhesi o heddlu’n amddiffyn un ochr i’r stryd, canoedd o lanciau yn taflu pethau atynt ymhellach i fyny’r stryd a biniau yn llosgi rhwng y ddwy garfan. Llawer o’r ymladdwyr yn ifanc iawn, roedd llawer ohonynt hefyd wedi eu gwisgo’n drawiadol – crys Celtic neu GAA, baner Iwerddon tros eu ysgwyddau a sgarff tros eu hwynebau. ‘Roedd yr ymladd yn digwydd tros ran eang o’r ddinas, ac roedd yn hynod ffyrnig. Gallai rhywun fod wedi ei ladd yn hawdd.







Yr hyn oedd yn ddiddorol am y terfysg oedd ymateb pobl nad oedd yn rhan ohono - ar gwahanol adegau roedd canoedd yn sefyll ar gyrion yr helynt yn edrych beth oedd yn edrych ar y digwyddiadau. Roedd llawer yn cymryd lluniau - ac roedd rhai yn mynd yn agos at ddannedd yr helynt er mwyn cael gwell lluniau. Roedd yn aml yn anodd bod yn siwr pwy oedd yn rhyfela a phwy oedd yn gwylio - roeddynt oll yn gymysg ar adegau. Mae'n rhyfedd, ond er mor anymunol y golygfeydd, mae'n anodd peidio ag aros i edrych arnynt - ac mae'r adrenalin hit o fynd yn agos at yr ymladd yn beth digon pwerus. Profais rhywbeth tebyg chwarter canrif yn ol yn yr yn ddinas, pan cefais fy nal mewn terfysg mwy o lawer, a lle anafwyd mwy o bobl o lawer. Roedd y ffenomenon o bobl yn aros i edrych yn wir y tro hwnnw hefyd. Gall ymateb dyn i gael ei ddychryn fod yn beth rhyfedd iawn.

Wedyn ar ol ychydig o beintiau yn rhai o dafarnau’r ddinas mynd i weld Bryn Fon yn y Temple Bar Music Centre yn Temple Bar. Ymddengys ei fod wedi colli teiars ei fan - y rhif Prydeinig fyddai wedi achosi hynny mae'n debyg. Y lle’n llawn a’r noson yn un ddigon difyr, ond roedd y swn yn hynod o fyddarol. Bechod am y gem y diwrnod wedyn.