Y Bib a gwleidyddiaeth Cymru

Dydi Blogmenai ddim yn dangos cydymdeimlad efo'r Bib yng Nghymru yn aml - ond mae'r blogiad yma yn eithriad.  Un o gryfderau'r gorfforaeth  ydi bod yna unigolion o'r radd flaenaf yn gweithio iddi. Mae ymdriniaeth y Golygydd Materion Cymreig ymysg y pethau gorau sydd ar gael ar hyn o bryd ynglyn a gwleidyddiaeth a bywyd cyfoes yng Nghymru.  Roedd yr hyn oedd gan y cyn Olygydd Gwleidyddol i'w ddweud yr un mor dreiddgar a gwybodus.

Ond dydi ymdriniaeth y Bib o faterion gwleidyddol yng Nghymru yn ei gyfanrwydd jyst ddim digon da.  Gellir dod ar draws sawl esiampl sy'n amlygu hyn  - dau diweddar ydi'r ymdriniaeth bisar a rhannol o'r is etholiad pwysicaf yn hanes Cymru, a'r oriau lawer aeth rhagddynt cyn i'r Bib adrodd ar stori'r Mail on Sunday am Gomisiynydd Heddlu'r Gogledd.  Mae yna lawer, lawer mwy o esiamplau.

Rwan, dydi pethau ddim yn hawdd i'r Bib yng Nghymru o gymharu a'r Bib yng Ngogledd Iwerddon, neu'r Alban.  Yn y gwledydd hynny ceir cyfryngau eraill sy'n ymdrin a gwleidyddiaeth yn effeithiol - mae yna bapurau newydd cenedlaethol sy'n ymddiddori mewn gwleidyddiaeth cenedlaethol.  Rhan o'r hyn sy'n diffinio'r ddisgwrs wleidyddol ydi'r Bib yn y lleoedd hynny - dydi'r gyfrifoldeb i gyd ddim ar eu sgwyddau nhw.  Yng Nghymru mae yna bapurau cyfrwng Saesneg sydd a diddordeb yn y De, neu yn y Gogledd, neu mewn rhannau o'r De neu'r Gogledd.  Does yna ddim papurau cenedlaethol yng ngwir ystyr y term.  Mae eu dealltwriaeth o wleidyddiaeth Cymru at ei gilydd yn hynod ddiffygiol, ac mewn ambell i achos yn warthus o arwynebol.  Mae'r rhan fwyaf hefyd yn perthyn i Trinity Mirror - y sefydliad  a gyflwynodd y Welsh Mirror i'r genedl.  Mae'r papurau cyfrwng Cymraeg yn well, ond dydyn nhw ddim yn dylanwadu llawer ar ddisgwrs gwleidyddol y wlad yn ei chyfanrwydd.

Felly does gan y Bib yng Nghymru ddim canllawiau ehangach, does yna ddim pwyntiau eraill i gyfeirio atynt - mae'n  gorfod ysgwyddo'r gyfrifoldeb tros benderfynu beth sy'n bwysig i adrodd arno, beth sy'n berthnasol ar ei phen ei hun.  Mae'n gorfod diffinio'r tirwedd.  Dydi hyn ddim yn hawdd.  Mae pethau'n cael eu gwneud yn fwy anodd gan y ffaith bod y Blaid Lafur Gymreig o dan yr argraff y dylai'r Bib ddilyn canllawiau sy'n ei phortreadu hi mewn goleuni ffafriol - dylai un piler sefydliadol gefnogi'r llall.   Gellir gweld hyn yn y myllio hysteraidd ac afresymegol a geir ar wefannau cymdeithasol gan rai o bwysigion Llafur pan mae'r Bib yn 'pechu' yn eu herbyn.  Gellir bod yn siwr bod y sterics boncyrs yma  yn cael ei adlewyrchu mewn cyfathrebu rhwng Cathedral Road a Llandaf.

Canlyniad hyn oll ydi diffyg sicrwydd a chyfeiriad ar ran y Bib.  Does yna ddim tystiolaeth gref o ddealltwriaeth o'r hyn sy'n bwysig a'r hyn nad yw'n bwysig.  Mae yna ofn pechu, ac ofn ymddangos yn un ochrog.  Mae dyn yn cael yr argraff bod gormod o gyfeirio at haenau uwch cyn cyhoeddi storiau.  Mae'r pleidiau eraill yn synhwyro'r ansicrwydd a'r diffyg cyfeiriad, ac mae pawb yn teimlo eu bod yn cael cam.  Ceir cylch dieflig - diffyg cyfeiriad yn arwain at ganfyddiad o ddiffyg gwrthrychedd sy'n arwain at fwy o ansicrwydd sy'n arwain at ddiffyg credinedd ac ati.

Felly, beth ydi'r ateb?  Wel - a bod yn gwrs dylai'r Bib yng Nghymru fagu par o geilliau.  Dylid ymgymryd a'r her o ddiffinio'r tirwedd gwleidyddol, magu'r hyder a'r sicrwydd i beidio a chymryd sylw o'r hyn sydd gan wleidyddion (neu flogiau fel hwn) i'w ddweud ynglyn a'r ffordd mae'n ymdrin a  gwleidyddiaeth Cymru.  Dydi hyn ddim yn hawdd wrth gwrs, ac mae'n golygu  eistedd i lawr, meddwl, diffinio a rhesymu.   Ond byddai hyn llawer haws petai dau egwyddor sylfaenol yn cael eu gosod fel sylfaen i bob dim arall - bod y gorfforaeth yng Nghymru yn cynnig gwasanaeth cenedlaethol (yn hytrach nag un rhanbarthol), a bod ymdriniaeth safon uchel o wleidyddiaeth a bywyd cyfoes Cymru yn greiddiol i'w chenhadaeth.  

Duw a'm gwaredo _ _ _

_ _ _ ni allaf ddianc rhag hon - hyd yn oed yng nghanol mynyddoedd Asturias.

Dau debygrwydd arall _ _ _

_ _ _ llechi ar y toeau a mynyddoedd.  

Mae llechi ar y toeau yn gyffredin iawn yng Ngalicia.  Y rheswm am hyn ydi bod diwydiant llechi sylweddol yn dal yn fyw ac yn iach.  Cymru wrth gwrs oedd yn arwain y diwydiant yn y bedwerydd ganrif ar bymtheg.  

Erbyn heddiw mae Sbaen (gyda'r rhan fwyaf o ddigon o'r diwydiant yng Ngalicia) yn cynhyrchu tua 580,000 tunnell o lechi yn flynyddol, tra bod Prydain (gyda'r diwydiant yng Nghymru yn bennaf) yn cynhyrchu tua 10,000 tunnell.  

Prydain gyda llaw ydi un o brif ddefnyddwyr llechi'r Byd - mae'n defnyddio tua 190,000 tunnell yn flynyddol - ail agos i Ffrainc.

Rhywbeth welwch chi yn Galicia ac yng Nghymru _ _ _

_  _ _ patrymau Celtaidd.  A rhywbeth welwch chi yng Ngalicia a welwch chi byth, byth mohono yng Nghymru ydi posteri yn gwahodd pobl i rali yn galw am annibyniaeth.  

Meddyliwch am drigolion Ynys Mon _ _ _

_ _ _ dwy etholiad yn agos iawn at ei gilydd, a rwan y posibilrwydd o un arall os bydd y Comisiynydd Heddlu Lib Dem - sori annibynnol - tros Ogledd Cymru, Winston Roddick yn cael ei ddyfarnu yn euog o dwyll etholiadol.

O diar.  

Ceiri 'Celtaidd'Galicia

Lluniau o Dre'r Ceiri ar ben yr Eifl ydi'r ddau lun cyntaf, pentrefi caerog yng Ngalithia ydi'r ddau arall.  Mae'n rhyw hawdd meddwl mewn oes o globaleiddio cynyddol  bod dylanwadau tramor yn nodweddion o'r byd modern - ond mae dylanwadau felly yn mynd yn ol ymhell, bell.  

Mae'r pentrefi caerog Celtaidd yn dyddio o'r Oes Efydd - ond roedd croes beillio diwylliannol yn digwydd ymhell cyn hynny rhwng gwahanol rannau o Ewrop.  Roedd hyn yn arbennig o wir am lefydd arfordirol fel Cymru a Galithia oherwydd bod mynd o'r naill le i'r llall efo cwch neu long yn beth gweddol hawdd.  

Does yna ddim byd newydd o dan haul.

Grym adeiladau

Fel dwi'n sgwennu hwn dwi'n eistedd y tu allan i far yn Leon, Gogledd Orllewin Sbaen yn edrych ar eglwys gadeiriol y dref sydd bellach wedi ei goleuo.  Mae'r adeilad Gothig yn syfrdanol o ran maint ac o ran uchelgais esthetig y sawl a'i cododd.  Mae'n anferthol a cheir 1,800 metr sgwar o ffenestri lliw ynddo - llawer yn dyddio'n ol i'r cyfnod pan godwyd y strwythur - y drydydd ganrif ar ddeg,  Tua phum mil o bobl oedd yn byw yn Leon bryd hynny - tua'r un faint a sy'n byw ym Mlaenau Ffestiniog heddiw.  Gellid bod wedi rhoi pob copa walldog yn y ddinas yn yr eglwys yn ddi drafferth.  Mae'r adeilad yn llawer mwy nag oedd rhaid iddo fod - fel llawer iawn o eglwysi cyfandirol - a chapeli Cymreig.

A dweud yn gwir mae capeli sy'n rhy fawr yn fwy cyffredin yng Nghymru - dydi hi ddim yn anghyffredin dod ar draws pentrefi efo tri chapel fyddai'n gallu cynnig lle i bawb yn y pentref bron pe bai angen.  Go brin bod y rhan fwyaf o gapeli Cymru erioed wedi bod yn llawn - ag eithrio yn ystod ambell i gymanfa ganu o bosibl.  

Rwan ar un olwg mae'n ymddangos yn weddol boncyrs i wastraffu adnoddau sylweddol yn codi adeiladau sy'n llawer rhy fawr.  Ond mae rhesymau wrth gwrs.  Yn achos yr eglwysi cadeiriol cyfandirol roedd mawredd yr adeiladau yn cwrdd a'r un pwrpas a'u coethder - gwneud i'r sawl oedd yn eu defnyddio ryfeddu at fawredd Duw.  Byddai eglwys Babyddol sylweddol yn gyferbyniad llwyr a'r tai bychan, tywyll, un neu ddwy ystafell y byddai'r rhan fwyaf o bobl yn byw ynddynt.  Mae'n debyg y byddai pobl yn teimlo eu bod hanner ffordd i'r nefoedd dim ond wrth fynd i mewn i'r eglwysi.

Roedd rheswm arall am a maint a'r coethder hefyd - cystadleuaeth.  Roedd trefi yn cystadlu yn erbyn eu gilydd am yr eglwysi mwyaf a harddaf bosibl.  Gallai 'ennill' cystadleuaeth felly ddod a budd ariannol sylweddol ar ffurf twristiaid yr Oesoedd Canol - pererinion.  A chystadleuaeth mae'n debyg gen i oedd y tu ol i'r capeli gor fawr Cymreig - nid cystadleuaeth am bererinion wrth gwrs, ond cystadleuaeth rhwng enwadau Protestanaidd - roedd pob enwad eisiau cael y blaen ar y lleill, a pha ffordd well o wneud hynny na thrwy gael capel gwell - a mwy nag oedd yn eiddo i neb arall?  Efallai bod yna rhyw ychydig o optimistiaeth hefyd - y byddai pawb yn y cylch rhyw ddiwrnod yn gweld y 'goleuni' ac yn ymuno efo'r enwad 'cywir'.

Mae hyn oll yn tystio i rym adeiladau wrth gwrs - maent wedi cydio yn nychymyg pobl ac wedi llywio'r ffordd maent yn meddwl ers iddynt ddechrau gael eu codi.  Dyna pam bod adeiladau eiconig fel Stadiwm y Mileniwm, Canolfan y Mileniwm ac adeilad y Cynulliad Cenedlaethol yn bwysig i ddyfodol Cymru fel gwlad.  A dyna pam mai brwydr fawr gyntaf y Toriaid Cymreig yn y cyfnod ol ddatganoli oedd gwrthwynebiad i fuddsoddi mewn adeilad pwrpasol i'r Cynulliad Cenedlaethol - er nad oedd ganddyn nhw unrhyw wrthwynebiad i wario mwy o lawer ar uwchraddio swyddfeydd i ASau yn Portcullis House yn Llundain.  

Ni fyddai dim yn cynrychioli pwysigrwydd cymharol y Cynulliad Cenedlaethol a San Steffan i'r Toriaid Cymreig  yn well na'r gwrthgyferbyniad rhwng adeilad brics coch oedd wedi ei adeiladu ar gyfer swyddfeydd ym Mae Caerdydd a phalas ysblennydd yng nghanol Llundain.  

Bariau sy'n dangos eu gwleidyddiaeth

Mae yna ddigon ohonyn nhw yng Ngwlad y Basg - mae'r bar yma yn Vitoria - prif ddinas Gwlad y Basg, ond un o'r llefydd lleiaf Basgaidd yn y wlad o ran iaith a diwylliant.  Mae yna tua deg o dafarnau tebyg ar yr un stryd. Mae bariau tebyg yn gyffredin ar hyd Gwlad y Basg - gan gynnwys y rhannau 'Ffrengig'. Mae'r un peth yn wir am Catalonia.

Mae Iwerddon - De a Gogledd efo llwythi o dafarnau  sy'n dangos ochr yn wleidyddol - rhai yn Unoliaethol, eraill yn Genedlaetholgar a rhai yn rhywbeth arall.  Fy ffefryn i ydi tafarn y Kingdom yn Killorglin, Swydd Kerry sydd efo rhywbeth tebyg i allor sydd wedi addurno efo paraffinelia sy'n ymwneud a'r teulu Healy Ray.

Er bod llawer iawn  o dafarnau yng Nghymru sy'n mynegi cydymdeimlad a'r diwylliant Cymreig yn y ffordd maent wedi eu haddurno, ychydig iawn sy'n dangos ochr yn wleidyddol - Y Diwc yn Nhreganna amser 'lecsiwn (cyn i'r hwch fynd trwy siop Eric a Linda), y Goat yn Llanwnda ers talwm, ond fawr ddim arall yn fy mhrofiad i.  

Unrhyw un efo esiamplau eraill?

A gwers fach i'w dysgu o Wlad y Basg

Mae Gwlad y Basg wedi ei rhannu rhwng tair uned lywodraethol.  Mae gogledd y wlad oddi mewn i ffiniau Ffrainc (Iparralde) , ac mae gweddill y wlad naill ai yn Navarre neu yng Nghymuned  y Basg - dau ranbarth sydd oddi mewn i ffiniau Sbaen.

Ychydig iawn o gefnogaeth swyddogol a geir i'r iaith ar ochr Ffrainc i'r ffin.  Yma (ar ffigyrau 2006) ceir 22.5% o'r boblogaeth yn siarad iaith y Basg a 8.6% yn ei deall.  Ond mae'r ffigyrau hyn yn cwympo - 2% o gwymp ers 2001 a 4% ers 1996.  Y cohort 65+ ydi'r mwyaf tebygol o lawer i siarad yr iaith.

Yn Navarre ceir llywodraeth unoliaethol, ond mae'r llywodraeth hwnnw yn cefnogi'r iaith mewn rhannau lle defnyddir yr iaith o ddydd i ddydd.  11.1% sy'n ei siarad yno, gyda 7.6% yn ei deall.  Mae'r ffigyrau yma yn welliant bach ar 1991 (9.5%) a 1996 (9.6%).  Mae'r proffil iaith yn iachach nag a geir yn Iparralde gyda bron i 20% o bobl 16-24 yn siarad yr iaith o gymharu a llai na 10% yn y grwp 65+.

Yng Nghymuned y Basg ceir llywodraeth genedlaetholgar bron yn ddi eithriad, ac mae'n hyrwyddo'r iaith gyda phenderfyniad ac arddeliad.  Mae 30.1% yn siarad yr iaith yno, gyda 18.3% yn ei deall.  Mae hyn yn cymharu a 27.7% yn 1996 a 29.5% yn 2001.  Mae 57.5% o bobl 16-24 yn siarad yr iaith tra bod 25% o bobl 65+ yn gwneud hynny.  Mae tua tri chwarter y plant ysgol yn siarad iaith y Basg.

Wna i ddim trafferthu nodi beth ydi'r wers. 

Ac un tebygrwydd

Mae'n hen arfer yng Nghatalonia a Gwlad y Basg i bobl roi eu baner genedlaethol ar y balconi y tu allan i'w fflatiau.

Dydi hi ddim yn gyffredin o bell ffordd i bobl chwifio'r Ddraig Goch y tu allan i'w tai - ond mae'n arfer rydw i wedi sylwi arno mwyfwy yn ddiweddar, ac mewn nifer o rannau cwbl wahanol o Gymru.

A gwahaniaeth arall

Ychydig iawn o graffiti gwleidyddol sy'n cael ei gynhyrchu yng Nghymru bellach.  Arferai graffiti felly fod yn nodweddiadol o aml i ran i Gymru yn y saith degau a'r wyth degau.  Mae'r arfer yn fyw o hyd yng Ngwlad y Basg.

Un gwahaniaeth rhwng Gwlad y Basg_ _ _

_ _  does yna ddim bariau gyda pelota yn thema iddynt yng Nghymru.  Wel fyddan ni ddim yn disgwyl hynny wrth gwrs - gem sy'n cael ei chwarae yng Ngwlad y Basg ac ardaloedd cyfagos ydi pelota.  Mae'r gemau Cymreig traddodiadol - Bando neu Cnapan er enghraifft wedi hen farw o'r tir - yn wahanol i Iwerddon neu Wlad y Basg.

Yr unig gemau y gallaf feddwl amdanynt y gellir eu disgrifio mewn unrhyw ffordd fel rhai Cymreig bellach ydi'r fersiwn o bel fas a chwaraeir yng Nghymoedd y De, a'r gem sgityls honno sy'n cael ei chwarae mewn tafarnau ochrau Gaerdydd.  Unrhyw un yn gallu medwl am rhywbeth arall?

Mae'r bar yn Pamplona (Irun).

Gwahaniaeth rhwng Ffrainc a Chymru (rhan 3)

Mae pentrefi Ffrainc yn fwy hyfyw na rhai Cymru, gyda  hyd yn oed y pentrefi lleiaf efo bar/ ty bwyta, siop fara, siop gwerthu ffrwythau a llydiau, Tabac a garej.  Dydi hyn ddim yn wir am Gymru.  Rwan yn y gorffennol roedd rhesymau deddfwriaethol am hyn - roedd rhai eitemau bwyd na chai arch farchnadoedd yn cael eu gwerthu o dan bris arbennig.

Ond mae hynny wedi hen fynd - yr hyn sy'n cynnal siopau bach yng nghefn gwlad Ffrainc bellach ydi ffactorau diwylliannol.  Neu i roi pethau mewn ffordd ychydig yn wahanol, mae Ffrancwyr yn gwneud defnydd o adnoddau lleol hyd yn oed os ydynt yn ddrytach nag adnoddau mewn trefi neu ddinasoedd cyfagos, tra ein bod ni yn defnyddio siopau rhatach mewn canolfannau trefol ac yn cwyno nad oes yna ddim byd ar gael yn lleol - fel petai yna ddim cysylltiad rhwng ein harferion siopa a'r siopa sydd ar gael i ni ar ein stepan drws.

A dyna'r dirgelwch Rod Richards wedi ei ddatrys _ _ _

_ _ _ wythfed allan o wyth ac yn flin fel tincar.  

Tebygrwydd rhwng Cymru a Ffrainc

Mae hi'n flynyddoedd ers i mi mi ddreifio trwy Ffrainc ddiwethaf, ond un peth sy'n gyffredin rhwng y ddwy wlad ydi'r melinau gwynt sydd wedi codi yma ac acw mewn blynyddoedd diweddar.

Rhag bod rhywun methu cysgu yn y nos yn poeni am y pethau 'ma mae faint o drydan a gynhyrchir trwy ddulliau adnewyddadwy yn debyg yn Ffrainc a'r DU - er bod gweddill y proffil yn dra gwahanol.

 Dulliau cynhyrchu trydan DU: Olew 1% , Glo 29, Nwy 41% Niwclear 18% ! Adnewyddadwy 11%.

 Dulliau cynhyrchu trydan DU: Niwclear, 78%, Glo 3%, Nwy 3%, Adnewyddadwy 10%, Arall 6%. 

Mae'r defnydd o ffynonellau adnewyddadwy yn cynyddu yn y DU a Ffrainc.  Mae Ffrainc yn cynhyrchu llawer mwy o drydan na'r DU - 510bn kw y flwyddyn i 346 bn kw. Ond bach iawn ydi hynny wrth ymyl beth a gynhyrchir gan China - 4,604bn kw y flwyddyn - y rhan fwyaf ohono trwy losgi glo.

Gwahaniaethau rhwng Ffrainc a Chymru (rhan 2)

Hyd y gwn i 'does yna ddim cerflun o'r Iarll Haig yng Nghymru.

 Mae yna reswm reit da am hyn - cyfranodd pennaeth y fyddin Brydeinig yn Ffrainc yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf yn llawn at y 40,000 o farwolaethau Cymreig a ddigwyddodd yn ystod y rhyfel hwnnw.  Tra bod y sefydliad Cymreig yn frwdfrydig iawn tros y rhyfel ar y cychwyn, doedd o ddim yn edrych yn syniad mor dda o edrych yn ol.

Serch hynny mae yna gerfluniau o'r dyn yn Ffrainc.  Mae'r cerflun hyfryd hwn yn Montreil sur Mer.  Ymddengys bod Haig wedi treulio rhan o'r rhyfel yno.  Cymaint y parch at yr Iarll nes iddynt ail gomisiynu cerflun efydd ar ol yr Ail Ryfel Byd wedi i'r Almaenwyr dynnu'r gwreiddiol i lawr a'i doddi er mwyn gallu gwneud defnydd arall o'r metel.  Tybed os cafodd Haig ei droi'n fwledi?  Mi fyddai 'na rhywbeth addas iawn am hynny.

Gyda llaw lladdwyd 1.4m o Ffrancwyr yn ystod y Rhyfel mawr ac anafwyd tros i 4m.  Mae'r Somme pellter byr i fyny'r lon ym 1916 - Haig oedd pennaeth y cynghreiriaid yn ystod y frwydr honno lle lladdwyd neu anafwyd tros 1m o ddynion - o bosibl y frwydr mwyaf gwaedlyd a gwastraffus yn hanes dynoliaeth.

Felly pam y gofeb?  Mi helpodd o Ffrainc i ennill rhyfel da chi'n gweld - a beth sy'n bwysicach na hynny?

Gwahaniaethau rhwng Cymru a Ffrainc (rhan1)

Llun a geir isod o glwb gwyliau plant yn gwneud chwaraeon yn y ffos sydd o gwmpas gweddillion castell Montreil des Mare.

Mae yna lawer iawn, iawn o adeiladau hynafol yn Ffrainc, a'r hyn sy'n rhyfedd i rywun o Gymru ydi cymaint o ddefnydd ymarferol, pob dydd a wneir ohonynt.  Er enghraifft gwneir defnydd o ran o gyn gartref y Pabau yn Ffrainc yn Avignon - y Palais de Papes anferthol - fel canolfan gynadleddau.  Ceir lle yn y Neuadd Fawr i 700 o bobl.  Mae'n gyffredin i weld swyddfeydd mewn hen adeiladau.

Mae'r defnydd cyfoes mynych o adeiladau hen iawn, yn ogystal a rhai llai hen amodern yn lleihau'r hollt a geir adref rhwng yr hynafol a'r newydd rhywsut.

Mae agwedd arall i'r tueddiad hwn i gymysgu'r hen a'r newydd..  Pan roedd peiriannau talu cardiau credid sy'n defnyddio technoleg radio yn ymddangos gyntaf rhyw ddegawd yn ol, roeddynt yn gyffredin yn Ffrainc bod fawr son amdanynt yng Nghymru.  Cefais y profiad bryd hynny fwy nag unwaith o ddefnyddio un o'r teclynau i dalu am bryd mewn ty bwyta oedd a'i doiled yn fawr mwy na thwll yn y llawr.

Blogio tra'n teithio

Ychydig fisoedd yn ol mi gafwyd rhyw arbrawf bach ar Flogmenai - blogio tra'n teithiooddi ar ffon symudol - a blogio sydd a phwylais gwleidyddol iddo.

Roedd hynny'n weddol hawdd - taith i Iwerddon oedd hi, ac mae gan awdur y blog wybodaeth go lew am wleidyddiaeth y wlad honno.

Mi geisiwn wneud yr un peth eto, ond bydd yn anos - rydan  ni'n dreifio  trwy Ffrainc i gyfeiriad Gwlad y Basg, Galithia a Phortiwgal - ac wedi cymryd y risg, nid ansylweddol, o adael y ty yng ngofal oedolion ifanc . Dydi fy ngwydodaeth am wleidyddiaeth a hanes y cyfandir ddim cystal - ond mi driwn i.  Dydi Blogmenai ddim yn 'gwneud' blogio personol - dim ond blogio gwleidyddol -  ond dwi'n reit siwr y bydd y term 'gwleidyddol' yn cael ei ddefnyddio yn y ffordd mwyaf llac bosibl yn ystod yr wythnos neu ddwy nesaf.

O.N os oes rhywun yn ardal Caernarfon yn cael gwahoddiad i barti gan rhywun o'r enw Gwern neu Lois yn ystod yr wythnosau nesaf - gwrthodwch.  Yn gyntaf maent wedi eu siarsio i beidio a chymaint a meddwl am y peth, ac yn ail does gen i ddim lle o gwbl i gredu bod ganddynt y gallu trefniadol i drefnu parti twt - nag yn wir parti o unrhyw fath.

Wel, wel _ _ _

_ _ _ edrychwch pwy sydd ar restr fer UKIP ar gyfer etholiadau Ewrop y flwyddyn nesaf - ymgeisydd y Toriaid yn is etholiad Ynys Mon, Nathan Gill.  Tybed os roddodd Rod Richards ei enw ymlaen?


Nathan Gill         83
James Cole         79
Gareth Dunn         76
David Rowlands      74
Caroline Jones      69
Martyn Ford         69
Brian Morris         63

Dwi wedi 'dwyn' yr wybodaeth o flog Guido.  Mae wedi dileu y rhifau wrth yr enwau bellach, ond cyfeirio maent dwi'n meddwl at faint o bleidleisiau gafodd pawb mewn  gornest ddechreuol.  Bydd aelodau cyffredin yn cael pleidleisio rwan.  

Y gwersi i'w cymryd o berfformiad diweddar y Lib Dems

Rhag ofn i chi feddwl bod perfformiad trychinebus y Lib Dems ar Ynys Mon wedi digwydd mewn rhyw fath o faciwm, cymrwch gip ar ganlyniadau'r is etholiadau cyngor yma yn Lloegr nos Iau.


Redcar and Cleveland UA, Skelton by-election

LAB 745
UKIP 485
CON 176
IND 170
LD 40


 Colliers Wood - Merton
LAB 1685
CON 441
UKIP 57
LD 52


 Haydon Wick

CON 1376
LAB 887
UKIP 426
LD 83

Dydi 'uffernol' ddim yn ansoddair digon cryf rhywsut.

Ond, cyn i ni fynd ati i gymryd bod y Lib Dems yn farw gelain, dydyn nhw ddim.  Maent wedi dangos y gallu yn y gorffennol i dargedu a gwneud y gorau o'u hadnoddau.  Gallwn fentro y bydd hynny yn digwydd yn 2015 - ond bydd yr adnoddau wedi eu canoli ar lai o etholaethau - y rhai maent yn eu dal yn barod.  Adlewyrchiad o'r ffaith bod y blaid wedi hen roi'r gorau iddi yng ngweddill y DU ydi'r canlyniadau uchod ac un Ynys Mon.

A'r wers?  Mi fydd y Lib Dems yn ymdrechu yn galed yng Nghanol Caerdydd, Ceredigion a Brycheiniog a Maesyfed yn 2015, ond mi fydd yna lawer iawn o'u pleidleisiau ar gael i'r pleidiau eraill yng ngweddill Cymru.  Bydd y sawl sydd a strategaeth i gornelu'r rheiny yn gwneud yn dda.

Y Blaid Ffasgaidd yng Nghymru

Cyfeiriad ydi'r teitl at gyfrol fer sydd newydd ei chyhoeddi gan Wasg Prifysgol Cymru.  Gwaith o eiddo Richard Wyn Jones ydyw, ac mae'n ymdrin a'r hen dalp o fytholeg sy'n dal i ddod i'r wyneb o bryd i'w gilydd - sef bod gan cenedlaetholwyr Cymreig yn gyffredinol, a Phlaid Cymru yn benodol gydymdeimlad efo Ffasgaeth yn ystod tri degau a phedwar degau'r  ganrif ddiwethaf.

Mae'r gyfrol yn gampwaith fach.  Mae'r haeriad yn cael ei ddatgymalu yn llwyr a chyfangwbl mewn cwta 70 tudalen o waith trylwyr, cynhwysfawr, ysgolheigaidd - ond rhyfeddol o gynnil.    Does gennym ni ddim yr union air am elan yn y Gymraeg, ond mae'r gair hwnnw yn disgrifio'r ffordd mae'r awdur yn mynd i'r afael a hen gelwydd i'r dim.

Mae'r gwaith yn olrhain hanes y cyhuddiad, yn diffinio Ffasgaeth yn profi polisiau'r Blaid a safbwyntiau rhai o'i harweinwyr yng ngoleuni'r diffiniad hwnnw, yn edrych ar ddiwylliant gwleidyddol Cymru yn ystod degawd o ryfela ac yn edrych ar y celwydd yng nghyd destun diwylliant gwleidyddol Cymru.

Ar sawl cyfri mae'n anodd ychwanegu llawer at yr hyn mae Richard wedi ei ddweud.   Serch hynny hoffwn aros efo un mater ac edrych arno o gyfeiriad mymryn yn wahanol.  Mae Richard yn cyfeirio at y ffaith  bod gwreiddiau y celwydd  yng ngwrth Babyddiaeth amrwd rhai anghydffurfwyr yn y tri degau.  Mae hefyd yn cyfeirio at y chwithdod bod plaid a ddaeth yn gartref naturiol i Babyddion Cymru o 20au'r ganrif ddiwethaf ymlaen wedi cynnal y celwydd hwnnw - a bod nifer o wleidyddion sy'n Babyddion eu hunain ymhlith y rheiny.  Ceir hefyd eglurhad o'r tueddiad at ymysodiadau hysteraidd ac afresymegol  yng nghyd destun y ffaith bod llawer yn cael y syniad bod Cymru yn wlad ond heb fod yn wladwriaeth yn anghysurus - bod teyrngarwch wedi ei hollti yn seicolegol anodd, a bod hyn yn arwain at ddiffyg aeddfedrwydd wrth drin a syniadau yng ngwleidyddiaeth Cymru.

Rwan mae Blogmenai wedi nodi yn y gorffennol bod tebygrwydd rhyfedd rhwng y Blaid Lafur Gymreig, a'r blaid Wyddelig Fianna Fail.  Mae gwreiddiau'r ddwy blaid yn gwbl wahanol wrth gwrs, ond maent yn debyg ar sawl cyfri.  Mae'r ddwy blaid yn 'ennill' pob etholiad yn yr ystyr eu bod yn cael mwy o seddi a phleidleisiau na neb arall (er bod y rhod wedi troi go iawn ar FF bellach yn sgil yr argyfwng economaidd).  Mae'r ddwy blaid hefyd yn ymarferol / bragmataidd yn hytrach nag ideolegol.  Eu prif ddiddordeb ydi ennill grym, ac arwahan i edrych ar ol buddiannau eu cleiantiaid a rhoi eu cefnogwyr mewn swyddi cyhoeddus, dydyn nhw ddim yn poeni llawer am beth yn union maen nhw eisiau ei wneud efo'r grym.  Rheoli er mwyn rheoli ydi'r tueddiad.

Mae'r ddwy blaid hefyd yn sefydliadol, ond yn hoffi smalio bod yn wrth sefydliadol.  Roedd yna rhywbeth hynod Wyddelig am antics Leighton Andrews ar lawr gwlad y Rhondda yn gynharach yn yr haf.  Bydd FF hefyd yn taflu'r cyhuddiad 'Ffasgaeth' at eu gwrthwynebwyr gyda llaw - er a bod yn deg mae ganddyn nhw beth lle i wneud hynny - yn wahanol i'r Blaid Lafur Gymreig.  Mae pleidiau fel hyn  yn tueddu i gael eu gyrru gan syniadau eu partneriaid pan maent yn cael eu gorfodi i glymbleidio efo pleidiau mwy synadiaethol eu natur..  Polisiau economaidd adain Dde y PDs oedd yn gyrru'r clymbleidiau FF/PDs, a dogfen Plaid Cymru oedd Cymru'n Un i bob pwrpas.

Mae plaid ddi ideoleg yn naturiol ddrwgdybus o blaid sy'n syniadaethol o ran natur, ac i raddau yn y byd rhyfedd yma mae meddu ar ideoleg yn dystiolaeth ynddo'i hun o eithafiaeth.  Y peth diwethaf mae plaid ansyniadaethol ei eisiau ydi disgwrs ynglyn a syniadau oherwydd nad oes ganddyn nhw ddiddordeb mewn syniadau nag unrhyw syniadau eu hunain.  Mae'n llawer haws sgrechian 'ffasgwyr, ffasgwyr, ffasgwyr' na mynd trwy'r anghyfleustra anymunol o orfod siarad am syniadau pan nad oes gennych y diddordeb lleiaf mewn pethau felly - na'r arfau deallusol i'w trafod yn iawn.  Mae'r cyfeiriad at ffasgaeth yn cynnig y fantais ychwanegol o awgrymu bod syniadau eich gwrthwynebwyr yn rhy eithafol i drafferthu efo nhw.  Mecanwaith ydyw mewn gwirionedd sy'n caniatau i'r sawl sydd yn ei defnyddio  ddatgyweddu yn wleidyddol.

Dwi'n siwr y bydd cyfrol wych Richard Wyn Jones yn gwneud llawer i sicrhau na fydd yr union gelwydd yma'n cael ei ail ddefnyddio yn y dyfodol.  Ond os oes arwyddion clir  y bydd Plaid Cymru yn adeiladu ar lwyddiant ddydd Iau diwethaf gallwn ddisgwyl ymysodiadau hysteraidd o rhyw fath neu'i gilydd.  Mae natur y Blaid Lafur Gymreig a'r gwacter sydd yn ei chanol yn sicrhau hynny.  

O.N Os oes yna rhywun yn darllen hwn am yr ail waith ac yn cael ei fod yn wahanol i'r cyntaf y rheswm ydi i blogspot - am resymau sy'n glir iddo'i hun yn unig - ddileu'r blydi job lot. Dwi wedi gorfod ei ail 'sgwennu, ac mae ychydig yn wahanol o ganlyniad.

Aelodaeth y pleidiau Cymreig

Mae'r manylion am aelodaeth y Blaid Doriaidd wrth gwrs yn cael ei gadw'n gyfrinachol, a'r rheswm am hynny yn ol pob tebyg ydi bod 'na cyn lleied ohonyn nhw.  Yn ol Independent heddiw tua 100,000 ydi'r ffigwr tros Brydain.  Mae hyn yn cymharu a thua 3m ym mhump degau'r ganrif ddiwethaf, a 258,000 pan ddaeth David Cameron yn arweinydd.  Ffigyrau'r pleidiau unoliaethol eraill ydi tua 200,000 o aelodau Llafur a 42,500 o aelodau Lib Dem.  Mae aelodaeth y Blaid tua 7,800, tra bod 25,000 aelod gan yr SNP a 30,000 gan UKIP.

O gyfieithu hyn oll i aelodau yr etholaeth mae ffigwr y Toriaid yn 157, Llafur yn 304, y Lib Dems yn 67, UKIP yn 47, Plaid Cymru yn 195 a'r SNP yn 424.

Ond beth am y sefyllfa yma yng Nghymru?  Yn ol Paul Flynn mae yna tua 12,000 o aelodau gan ei blaid yng Nghymru - mae hyn yn 300 yr etholaeth.  Mae hyn ychydig yn anisgwyl - gan bod cefnogaeth y Blaid Lafur yn gryfach yng Nghymru nag yng ngweddill y DU, byddai dyn yn disgwyl i'r aelodaeth fod yn uwch - ond dydi o ddim.  Awgryma hyn y gallai aelodaeth pleidiol yn gyffredinol fod yn is yng Nghymru nag yng ngweddill y DU.

Ond a diystyru hyn am ennyd, pe byddai cryfder cymharol etholiadol (etholiad cyffredinol 2010) yn cael ei ddefnyddio fel arwydd o gryfder cymharol o ran aelodau byddai hynny yn dod a nifer aelodau'r Lib Dems ar gyfer pob etholaeth i lawr i 58 a'r Toriaid i 113.  Neu i edrych arno mewn ffordd arall byddai aelodaeth Gymreig y Lib Dems  yn tua 2,300 ac un y Toriaid yn 4,520.

Fel y dywedais gallai'r ffigyrau yma yn  hawdd fod yn is o lawer os ydi'r gymhareb Llafur yn arwyddocaol (byddai honno'n awgrymu y dylai bod 15,000 o aelodau gan Lafur yng Nghymru).   Os ydi'r lefel o dan aelodaeth Gymreig yma yn wir i'r pleidiau eraill byddai aelodaeth Cymreig y Toriaid yn 3,600 (90 yr etholaeth) a'r Lib Dems yn 1,840 (46 yr etholaeth).

Byddwn yn edrych ar oblygiadau posibl hyn mewn blogiad arall.  

Y gair olaf am Ynys Mon am y tro

Oni bai bod rhywbeth anisgwyl yn digwydd, fydda i ddim yn dod yn ol efo blogiad pendodol am Ynys Mon am y tro - ond dyma un olaf i roi'r canlyniad mewn perspectif.

• Y 42.5% o bleidleisiodd oedd y ganran isaf erioed mewn etholiad Cynulliad neu San Steffan yn Ynys Mon.
• 16,469 ydi'r bleidlais uchaf erioed mewn etholiad Cynulliad yn yr etholaeth.  IWJ gafodd hwnnw yn 1999 - etholiad mwyaf llwyddiannus y Blaid erioed ym mron i pob etholaeth.  Ail i hynny oedd 12,601 RhaI.  
• Serch hynny roedd 58.2% a gafodd RhaI yn uwch na'r 52.6% a gafodd IWJ bryd hynny.  Yn wir rhaid i ni fynd yn ol i 1931 i ddod o hyd i ganran uwch mewn etholiad San Steffan - mi gafodd Megan Lloyd George ganran oedd y mymryn lleiaf yn uwch - a dim ond dau enw oedd ar y papur pleidleisio.
• Mae yr 12,609 o bleidleisiau a gafodd RhaI yn uwch nag unrhyw bleidlais gafodd Albert Owen erioed - a hynny er bod 68.8% wedi pleidleisio yn etholiad 2010.
• Does yna neb erioed ar lefel San Steffan na Chynulliad wedi dod yn agos y 9,166 o fwyafrif gafodd RhaI.  Serch hynny cafodd Ellis Griffith fwyafrif canranol ychydig yn uwch nag un Rhun yn 1910 - 41.4% i 41.3% - ond 3,452 yn unig oedd mwyafrif Ellis Griffith.
• Perfformiad Tal Michael oedd yr un salaf i Lafur o ran pleidlais a chanran ers i'r blaid sefyll gyntaf yn 1918.
• Perfformiad Neil Fairlamb oedd yr un salaf i'r Toriaid o ran pleidlais a chanran ers o leiaf 1885.
• Perfformiad Steve Churchman  oedd yr un salaf i Lib Dems \ Rhyddfrydwyr o ran pleidlais a chanran  erioed.  Mae'n debyg ei fod ymysg y perfformiadau salaf yn unrhyw le yn hanes y blaid ar unrhyw lefel.  Os oes rhywun yn dod ar draws perfformiad gwaeth, gadewch i mi wybod - mawr yw fy niddordeb.
• Perfformiad Nathan Gill oedd y gorau erioed i Ukip yn Ynys Mon - a ledled Cymru dwi'n credu.
• Fedra i ddim profi hyn - ond yn ol pob son enillodd RhaI ym mhob bocs ar draws Ynys Mon - er iddo beidio ag ennill yn rhai ar Ynys Cybi.  Byddwn yn cymryd cryn fet mai dyma'r tro cyntaf i hyn ddigwydd.
• Mae'n debyg i Rhun ddod ar y blaen ym mocs London Road - cadarnle tybiedig Llafur yng Nghaergybi.  Byddwn hefyd yn cymryd cryn fet mai dyma'r tro cyntaf i Lafur beidio a dod ar y brig yno mewn etholiad San Steffan neu Gynulliad.
• UKIP ddaeth ar y brig ym mocs Trearddur.  Byddwn yn tybio mai dyma'r unig focs i UKIP ei ennill yng Nghymru erioed.

Ynglyn a chanfasio ffon

Mi gododd y pwnc yma sawl gwaith yn ystod yr ymgyrch, yma ar Flogmenai ac wrth sgwrsio efo pobl.  Y cyd destun oedd diffyg ymddangosiad Llafur ar lawr gwlad mewn rhannau mawr o'r ynys.  Byddai pobl yn ymateb i'r sylw trwy ddweud bod gan Llafur ymgyrch ffonio gynhwysfawr, a bod gan ymgyrchoedd felly hanes o gryn lwyddiant.

Rwan cyn mynd ymlaen efallai ei bod werth atgoffa ein hunain mor syml ydi'r broses o ennill pleidleisiau yn ei hanfod:

1.  Adnabod naratif gwleidyddol sy'n apelio at ganrannau arwyddocaol o bobl.
2.  Cyfathrebu'r naratif efo'r carfannau hynny o bobl.
3.  Cadw cysylltiad efo'r carfannau o bobl - rhwng etholiadau ac yn ystod cyfnodau etholiadol.
4.  Sicrhau bod y carfannau perthnasol o bobl yn pleidleisio.

Mae hyn oll yn abswrd o syml wrth gwrs pan rydym yn edrych ar gymhlethdod ymgyrch etholiadol fel yr un sydd newydd ddod i derfyn ym Mon - ond o grafu i lawr i graidd pethau, dyna ydi esgyrn y broses.

O edrych ar bethau felly mae'n amlwg y gellir defnyddio'r ffon yng nghyd destun pwyntiau 2,3 a 4 - ac mae Llafur wedi gwneud hyn yn hynod effeithiol yn y gorffennol.  Ond mae pethau wedi newid ers oes aur y canfasio ffon ddeg i bymtheg mlynedd yn ol.

Yn gyntaf mae llai o lawer o bobl efo ffonau gwifr confensiynol yn y cartref heddiw na phryd hynny.  Mae dyfodiad y ffon symudol fel eitem ar gyfer pawb wedi arwain at lawer o bobl yn gwneud heb ffon confensiynol.  Mae'r ffaith bod cwmniau ffon yn llawer mwy llym o ran disgwyliadau statws credid nag oeddynt ers talwm yn cryfhau'r tueddiad.  Mae'r diffyg ffonau confensiynol yn fwy cyffredin ymysg pobl dosbarth gweithiol - y dosbarthsydd fwyaf tebyg o bleidleisio i Lafur.  Mae'n bosibl wrth gwrs dod o hyd i rifau ffonau symudol - ond mae hynny'n fwy anodd o lawer, ac mae'n fwy anodd eu perthnasu i'r rhestr etholwyr.

Yn ail mae gwneud unrhyw beth ar y ffon wedi ei gymhlethu gan y ffaith bod dwsinau o bobl bellach yn ceisio cysylltu a ni ar y ffon yn ddi ofyn er mwyn ceisio gwerthu gwahanol geiriach i ni.  Dydan ni ddim yn or hoff o'r galwadau ffon di ddiwedd, a rydym yn tueddu i fod yn sinicaidd ynglyn a'r sawl sy'n gwneud y galwadau.  Mewn amgylchiadau felly dydan ni ddim yn debygol o fod eisiau gwneud yr hyn mae'r sawl sy'n ein ffonio eisiau i ni ei wneud.

Mae yna le i ymgyrchu ffon - ond techneg ymgyrchu sydd yn gweithio fel ychwanegiad i dechnegau eraill hen a newydd ydyw mewn gwirionedd.  Os ydi Llafur yn bwriadu defnyddio'r dechneg yma fel craidd eu hymgyrchoedd yn y dyfodol, yna gallant edrych ymlaen at fwy o ganlyniadau fel un Ynys Mon.

Ymgais ryfedd awdur Syniadau i danselio ei blaid ei hun

Mae'n debyg bod y rhan fwyaf o ddarllenwyr  Blogmenai yn ymwybodol o'r ymarferiad estynedig mewn hunan bwysigrwydd a hunan gyfiawnder sydd wedi bod yn mynd rhagddo ar flog   Syniadau ers wythnosau bellach.  Cynhyrchwyd miloedd o eiriau - y rhan fwyaf ohonynt naill ai yn ymosod ar ymgeisydd y Blaid - Rhun ap Iorwerth, neu arweinyddiaeth y Blaid neu'n cyfiawnhau ymddygiad eithriadol awdur y blog, Michael Haggett.  

Rhag ofn nad oes gennych y stumog i wneud eich ffordd trwy'r miloedd o eiriau - mae awdur Syniadau - dyn sydd yn edrych ar wleidyddiaeth Cymru o bellafion Llundain - wedi cael y strop mwyaf ofnadwy oherwydd i Rhun ap Iorweth gael ei ddewis i sefyll tros y Blaid yn is etholiad Ynys Mon, ac wedi mynd ati i boeri ei ddwmi allan o'r pram a chicio a strancio yn gyhoeddus   ers y penderfyniad hwnnw..    Mae llawer o'r strancio wedi cymryd ffurf ymysodiadau hynod bersonol ac anymunol ar Rhun - ymysodiadau sydd ymhell y tu hwnt o ran mileinder a malais i'r  hyn y bydd gelynion pleidiol yn ymdrybaeddu ynddynt fel rheol.  Mae'r ffordd mae'r ymgyrch wedi ymdrin ag ynni niwclear yn wrthrych llawer o'r strancio.  

Mae'r holl bennod yn codi nifer o faterion sy'n ymwneud a blogio, gwleidyddiaeth ac un blogiwr penodol.  

Yn naturiol ddigon mae gelynion y mudiad cenedlaethol wedi cymryd cryn gysur o hyn oll.  Roedd cyfri trydar @Labour4YnysMon yn dyfynnu'r ymysodiadau personol ar Rhun oedd yn cael eu cynhyrchu gan Haggett fel petai fo oedd y Blaid a bod y Blaid yn ymosod yn bersonol a maleisus ar Rhun.  Oherwydd bod yr etholiad yn Ynys Mon doedd gan y rhan fwyaf o'r cyfryngau prif lif yng Nghymru ddim llawer o ddiddordeb ynddi  (Oh God that's somewhere to the north of Merthyr isn't it?  We're not sending anyone to somewhere like that) felly mi wnaethant lunio eu naratif ar yr hyn oedd ar gael iddynt - doethinebu ar lein y boi o Lundain  sy'n ' sgwennu yn yr unig iaith mae gohebwyr  Trinity yn ei deall.

Fel roedd yn digwydd doedd hyn oll ddim ots o safbwynt etholiadol - does ' na neb yn Ynys Mon yn darllen Syniadau, y Western Mail na Walesonline.  A phetaent  yn cael eu gorfodi mewn rhyw ffordd neu'i gilydd i'w darllen ni fyddant yn cymryd y mymryn lleiaf o'r cynnwys.  Mae Brynsiencyn a CF10 (heb son am Lundain bell) miliwn o filltiroedd oddi wrth ei gilydd o safbwynt canfyddiad o'r Byd a'i bethau.  Ond o dan amgylchiadau eraill gallai'r holl beth fod yn niweidiol.  Mae yna rannau o Gymru sy'n ymddiddori yn ac yn credu'r hyn sydd gan y Western Mail i'w ddweud.  Mewn etholiad cyffredinol neu Gynulliad gallai diogi a diffyg crebwyll y cyfryngau Cymreig fod wedi creu canfyddiad o hollt ar sail tantro cyhoeddus  un aelod o'r Blaid sy'n digwydd cadw blog.

Mae cwestiynau eraill yn codi. Dwi'n gwybod bod pethau yn newid rwan - ond mae gwendidau hanesyddol yn y ffordd mae'r Blaid yn llunio polisi.  Mae cyfeiriad polisi y Blaid ar hyn o bryd yn ei gyrru i'r lle cywir - i dir lle y gall herio Llafur - tuag at ddatblygu a chryfhau'r economi.  Byddai economi gryf yn ei gwneud yn llawer haws i'r Blaid fynd ar ol ei pholisi hir dymor o sefydlu statws cyfartal i Gymru a gwledydd eraill Ewrop.  Ond eto mae gennym bolisi sy'n awgrymu ein bod yn fodlon gwrthod buddsoddiad o hyd at £10bn a miloedd o swyddi - polisi sydd wedi ei wreiddio yng ngwleidyddiaeth stiwdants chwe degau a saith degau y ganrif ddiwethaf - cyfnod oedd yn parhau i fod o dan gysgod Hiroshima. Nagasaki, cyfnod pan nad oedd neb yn meddwl am gyfyngu ar y carbon oedd yn cael ei bwmpio i'r awyrgylch, cyfnod pan roedd diwydiannau oedd wedi eu gwladoli yn sicrhau cyflogaeth llawn i bob pwrpas yng Nghymru, cyfnod cwbl wahanol i'n cyfnod ni, heddiw.

Ond mae yna fwy i hyn oll na gwendidau'r cyfryngau Cymreig, a phroses greu polisi sy'n gadael y Blaid efo polisiau anaddas i amgylchiadau cyfoes.  Mae'r  bennod ryfedd yn dweud llawer wrthym am flogio gwleidyddol yn gyffredinol a byd mewnol un blogiwr penodol.  Gall blogio fwydo hunan bwysigrwydd dyn pan mae gwahanol gyfryngau prif lif yn tynnu ar y blog i greu eu naratif. Dydi hynny ddim llawer o ots pan mae gan y blogiwr synnwyr o berspectif o'i le ei hun yn y byd, ond pan mae'n greadur hunan bwysig beth bynnag mae perygl iddo chwyddo i fyny fel balwn - ac fel mae'n cael ei ddyfynnu mwy, mae'n sgwennu pethau mwy eithafol ac afresymol er mwyn cael ei ddyfynnu eto ac eto ac eto -  er mwyn teimlo yn bwysicach, ac yn bwysicach ac yn bwysicach.

Ond y cwbl sydd yno yn y diwedd ydi un boi efo'i obsesiynnau yn eistedd ar ei ben ol wrth gyfrifiadur yn Llundain yn bwydo ei hunan bwysigrwydd trwy danseilio ei blaid - tra bod aelodau'r blaid honno - pobl mae'n honni ei fod yn siarad ar eu rhan - cannoedd ohonyn nhw - mwy na sydd wedi cymryd rhan mewn unrhyw ymgyrch tros y Blaid o'r blaen - yn treulio dyddiau maith yng ngwres yr haf yn hawlio'r etholiad ty wrth dy, stryd wrth stryd, pentref wrth bentref.  Llawer ohonyn nhw yn aberthu eu gwyliau, yn teithio ac yn aros ym Mon ar eu cost eu hunain, ac yn cerdded a cherdded a cherdded yn y gwres tanbaid.

Mae aelodaeth o blaid yn galw am hunan ddisgyblaeth, gwyleidd-dra, parch at gyd aelodau a dealltwriaeth nad ni fel unigolion ydi canol y Bydysawd. Mewn geiriau eraill mae rhaid wrth aeddfedrwydd personol. Does yna ddim arwydd  o hynny ar flog Syniadau tros y mis diwethaf.

Beth ddigwyddodd i bleidlais yr Annibyns?

Dwi'n gwybod nad ydi cymharu gwahanol fathau o etholiadau pob tro yn syniad da, ond mae'n ymarferiad diddorol edrych ar y gwahaniaeth yn y gefnogaeth bleidiol rhwng etholiadau Cyngor Mon eleni ac is etholiad ddydd Iau.  Y ganran gafodd y pleidiau yn etholiadau'r cyngor ydi'r ffigwr cyntaf, canran ddydd Iau ydi'r ail, a'r newid ydi'r trydydd.  Ffigyrau oll wedi eu talgrynnu.

Plaid Cymru - 32% / 58% / +26%
Llafur - 17% / 16% / -1%
Lib Dems - 5% /1% / -4%
Toriaid - 6% / 9% / +3%
UKIP - 7% / 14% / +7%

Yr hyn a geir o edrych ar bethau fel hyn ydi syniad o'r hyn a ddigwyddodd i'r 31% o'r bleidlais aeth i'r Annibyns yn yr etholiadau lleol.  Mae'n amlwg mai i'r Blaid aeth y rhan fwyaf o hwnnw o ddigon. Aeth y gweddill i'r pleidiau unoliaethol adain Dde.  Efallai y byddai'n syniad i un neu ddau o gynghorwyr Annibynnol sydd ar hyn o bryd mewn clymblaid efo Llafur a'r Lib Dems druan edrych ar y ffigyrau yma a meddwl o ddifri os ydynt yn gwireddu dyheuadau y sawl a bleidleisiodd trostynt. Daw'r etholiadau lleol nesaf yn ddigon buan.  

A rhag i ni anghofio _ _

Results
Penyrheol Ward, Caerphilly County Borough Council
Jaime Davies (Trade Unionists and Socialists against the Cuts):173
Cameron Muir-Jones (Conservative):135
Gareth Pratt (Labour):554
Steve Skivens (Plaid Cymru):929

Penyrheol, Trecenydd and Energlyn Community Council (Penyrheol Ward)
Rhydian Dafydd Birkinshaw (Labour): 241
Michelle Britton (Plaid Cymru): 378

Have your say below

Related Links

Ymgyrch Ynys Mon - argraffiadau milwr troed

Dwi ddim am sgwennu darn hir - dwi wedi blino a byddwn yn dod yn ol at y pwnc eto.  Ond dyma rai argraffiadau cychwynol am yr ymgyrch.

Dwi'n argyhoeddiedig mai hon oedd yr ymgyrch etholiadol orau yn hanes y Blaid.  Cymrodd cannoedd o bobl rhyw ran neu'i gilydd ynddi - pobl o Fon wrth gwrs, pobl o Arfon, pobl o rannau eraill o'r wlad - llawer ohonynt yn teithio ac yn aros ym Mon ar eu cost eu hunain.  Maent wedi cwffio am y canlyniad gwych yma ty wrth dy, stryd wrth stryd, pentref wrth bentref.

Un o'r rhesymau pam y cafwyd ymgyrch mor egniol oedd bod pobl yn ymwybodol y gallai rhywbeth mawr ddigwydd.  Natur broffesiynol yr ymgyrch oedd yn gyfrifol am hynny i raddau helaeth.   Roedd yr ymgyrch wedi ei harwain yn wych - roedd y canfasio yn gysact, trylwyr a gwyddonol,  roedd y timau canfasio unigol yn cael eu harwain yn effeithiol, roedd y naratif yn gadarnhaol, roedd defnydd effeithiol a phwrpasol yn cael ei wneud o ddata canfasio ac roedd yr ymgyrch yn cael ei haddasu yn unol a deilliannau'r  data hwnnw.  Roedd yn ymgyrch ysgafn droed a hyblyg - ac yn hyn o beth roedd y cyferbyniad efo ymdrech haearnaidd ddi gyfnewid Llafur yn greulon.  Prif weithredwr y Blaid, Rhuanedd Richards oedd yn arwain yr ymgyrch fanwl, ddeallus yma, ac yn ei harwain o Ynys Mon. Mae llawer o ddiolch hefyd i Geraint Day.

Mae'r ymgyrch yn adlewyrchu'n dda ar arweinydd y Blaid hefyd.  Mae Leanne yn arweinydd gwahanol i'r hyn a gafwyd yn y gorffennol - ei phrif nodwedd i mi ydi ei bod yn arweinydd hynod o hands on.  Mae wedi ei lleoli yn Ne Ddwyrain Cymru ond rydym wedi ei gweld yn aml iawn yn y Gogledd Orllewin ers iddi ennill yr arweinyddiaeth - yn ystod ymgyrchoedd etholiadol ac yn ystod cyfnodau eraill. Mae'n dda iawn am rwydweithio efo aelodau.  Mae hyn yn dod ag arweinyddiaeth y Blaid a'r aelodaeth yn nes at ei gilydd, ac mae hyn yn wych o safbwynt moral.  Mae ei phresenoldeb mynych iawn ar lawr gwlad yn ymgyrchu ochr yn ochr a'r aelodau cyffredin yn dyrchafu statws yr ymgyrch yng ngolwg ymgyrchwyr ac etholwyr fel ei gilydd.

Ac wedyn mae yna'r ymgeisydd penigamp wrth gwrs.  Mae llawer yn cael ei ddweud amdano ar hyn o bryd, a wna i ddim ychwanegu llawer at hynny ag eithrio i ddweud un peth.  Fel ymgeisydd mae'n ffitio'r etholaeth fel maneg - gwers i'w hystyried ym mhob rhan o Gymru.

Roedd llawer o weithwyr proffesiynol y Blaid yn ymgyrchu ac arwain timau am wythnosau.  Efo Dic Thomas (arweinydd tim Arfon) yr ymgyrchais i yn bennaf, ond roedd ei frwdfrydedd, trwyaldre a phroffesiynoldeb yn adlewyrchu gwaith clodwiw gweddill y staff proffesiynol.  Roeddynt yn rhan allweddol o'r hyn ddigwyddodd.

Roedd mewnbwn y cynghorwyr a etholwyd yn gynharach eleni hefyd yn hynod werthfawr - eu llwyddiant nhw oedd is seiledd y canlyniad rhyfeddol a gafwyd ddoe.  Cafwyd hefyd gefnogaeth llawr gwlad mynych a phwrpasol gan y rhan fwyaf o ddigon o ASau ac ACau'r Blaid.

A dyna chi - templed ymgyrch lwyddiannus wedi ei gosod yn glir - arweinyddiaeth effeithiol, dulliau ymgyrchu cyfoes, ymyraeth bwrpasol o'r canol, hyblygrwydd, ymgeisydd perffaith, naratif atyniadol, cyfathrebu'r naratif yn effeithiol, ymgyrchwyr gwirfoddol rif y gwlith, cyd weithio rhwng pawb, cysactrwydd - attention to detail. Syml yn tydi?

Wna i ddim manylu ar yr hyn a gafodd Llafur yn anghywir - am resymau amlwg.  Ond edrychwch ar y baragraff uchod - ac roedd bron i pob un o'r rhinweddau a restrir yn absennol o'u hymgyrch neu'n ddiffygiol.

Mae'n arwyddocaol bod llawer o'u pobl yn meddwl y byddant yn ennill reit at y diwedd.  Cawsant eu chwalu hyd yn oed yn eu cadarnleoedd trefol - eu taro gan dren nad oeddynt yn ei gweld yn dod.  Bu ymgyrch y Blaid ym Mon yn fodel pwerus i weddill Cymru yn hyn o beth.

Un nodyn bach cyn gorffen.  Yr hyn fydd fwyaf cofiadwy i mi am yr holl ymgyrch oedd cerdded i neuadd Plas Arthur i glywed y canlyniad a gweld pobl yn syllu'n geg agored ar y bwrdd lle'r oedd y pleidleisiau wedi eu pentyrru yn hynod anghyfartal a meddwl wrthyf i fy hun - be _ _ _ _ ydan ni wedi ei wneud?

Nos Da

Sibrydion

Rhun wedi ennill pob bocs ar Ynys Mon a rhai ar Ynys Cybi.

Sibrydion

Cywiriad - Turnout 42.5%

Sibrydion

Tal Michael newydd gerdded heibio'r Bull - edrych yn drist.

Sibrydion

Tebyg i Rhun ennill pob bocs trwy'r ynys ag eithrio rhai yng Nghaergybi.

Sibrydion

Turnout 35%

Sibrydion

Pleidlais gref iawn i'r blaid, UKIP yn drydydd cryf.

Sibrydion

Sibrydion ei bod eisioes yn glir mai Plaid Cymru sydd wedi ennill

Sibrydion

Son bod y gyfradd pleidleisio yn isal yn Amlwch a Caergybi

Un peth y gellir ei ddarogan efo sicrwydd _ _ _

_ _ _ ydi na fydd dymuniad yr ymgeisydd Lib Dem, Steve Churchman i gael ei ethol yn AS San Steffan tros Ynys Mon yn cael ei wireddu.

Ynys Mon - diweddariad bach

Dwi'n deall i 65% o bleidleisiau post Ynys Mon gael eu dychwelyd bellach, ac mae'n debyg y bydd mwy yn dod i law cyn diwedd heddiw.  Ymddengys i gryn dipyn ddod i law yn gymharol hwyr  felly.  Mae'n bosibl  y bydd yn agos at 70% wedi dod i mewn  erbyn diwedd heddiw.  Dydi hyn ddim yn brin iawn o'r gyfradd arferol - felly mae'n bosibl y bydd y gyfradd gyffredinol yn uwch na'r 40% a awgrymwyd gennyf ddoe.  

Nos da

Y pethau mae dyn yn eu gwneud tros Gymru!