Ffigyrau mis Medi

Gorymdeithio yn erbyn llif hanes

Ymddengys bod miloedd o aelodau'r Urdd Oren yn gorymdeithio yng Ngogledd Iwerddon heddiw i ddathlu can mlwyddiant arwyddo Cyfamod Ulster.

Y cwestiwn diddorol fodd bynnag ydi faint sydd ganddynt i'w ddathlu mewn gwirionedd?  Mae yna berthynas hynod agos yng Ngogledd Iwerddon rhwng cefndir crefyddol a thueddiadau gwleidyddol.  Mae tueddiad cryf gan bobl o gefndir Pabyddol i bleidleisio i bleidiau cenedlaetholgar, tra bod pobl o gefndir Protestanaidd gyda thueddiad cryf i bleidleisio i bleidiau unoliaethol.  Mae'r berthynas rhwng patrymau pleidleisio a chefndir diwylliannol yn hynod gryf yng Ngogledd Iwerddon -  yn gryfach o lawer nag ydi'r berthynas rhwng dosbarth cymdeithasol a phatrymau pleidleisio yn y DU, a chryfach o lawer nag ydi'r berthynas rhwng cenedlaetholdeb a'r gallu i siarad y Gymraeg yng Nghymru er enghraifft.

O ganlyniad mae yna aros mawr am ganfyddiadau cyfriad 2011 ynglyn a'r cydbwysedd 'crefyddol' yn y dalaith.  Mae'r canfyddiadau hynny bron yn sicr o fod yn rhai negyddol o safbwynt y sawl sy'n gorymdeithio heddiw.  Mi geisiaf esbonio pam.

Y peth cyntaf i'w nodi ydi bod yna fwyafrif 'Protestanaidd' yng Ngogledd Iwerddon o hyd - yn ol pob tebyg - fyddan ni ddim yn siwr o hynny nes bod y rhan perthnasol o gyfrifiad 2011 yn cael ei gyhoeddi yn ddiweddarach eleni. Yn ol cyfrifiad 2001 roedd tua 43.8% or boblogaeth o gefndir Pabyddol, tra bod 53.1% 0 gefndir Protestanaidd. Yn 1961 roedd  63% or boblogaeth yn Brotestanaidd, tra bod 35% yn Babyddol. 

Rydym yn gwybod hefyd bod yna fwyafrif clir unoliaethol ymysg pobl sydd ar y gofrestr pleidleisio. Ond mae hefyd yn amlwg bod y mwyafrif Unoliaethol / Protestanaidd yn gostwng.  Yn ol yn 1974 roedd tua 63% yn pleidleisio i rhyw blaid unoliaethol neu'i gilydd, erbyn 2011 roedd y ffigwr o gwmpas y 45%.

Yr hyn sy'n arwyddocaol o safbwynt y dyfodol fodd bynnag ydi strwythur y boblogaeth - mae'r boblogaeth 'Babyddol' yn llawer ieuengach na'r un 'Brotestanaidd'.  Gellir gweld hyn ar ei gliriaf yn ffigyrau'r cyfrifiad ysgolion a gyhoeddir pob blwyddyn.  Maer graff isod yn dangos y gogwydd tros y blynyddoedd diwethaf:

Fel y gellir gweld, mae'r ganran 'Babyddol' yn aros yn weddol gyson o gwmpas y 51%, gyda'r categori 'arall' yn cynyddu tra bod yr un 'Brotestanaidd' yn cwympo.  Rydym yn gwybod bod pobl o gefndir Protestaniaidd yn llai tebygol o ddatgan eu bod yn grefyddol na phobl o gefndir Pabyddol, ond dydi'r cwbl o'r categori 'arall' ddim yn dod o gefndir Protestanaidd. Yn ol swyddfa'r cyfrifiad (yn 2001 o leiaf), mae'r sawl sydd ddim yn dweud o ba gefndir crefyddol maent yn dod ohono yn torri tua 7:4 o blaid pobl o gefndir 'Protestanaidd'. O ystyried hynny, byddai'r graff yn edrych fel hyn:

Gellir gweld y ffigyrau llawn yma .

Canlyniad hyn oll ydi bod proffeil gwleidyddol y sawl sydd ar y gofrestr etholiadol yng Ngogledd Iwerddon yn graddol newid o flwyddyn i flwyddyn. Mae'n debyg bod mwyafrif o'r sawl sy'n cael eu hychwanegu i'r gofrestr pob blwyddyn wedi bod yn bobl o gefndir 'Pabyddol' ers tua pymtheg mlynedd. Mae'r mwyafrif clir iawn o'r sawl sydd wedi gadael y gofrestr (oherwydd marwolaeth yn bennaf) wedi bod o gefndir 'Protestanaidd'. Mae'n debyg bod mwyafrif 'Pabyddol' ym mhob cohort blynyddol sy'n ieuengach na 35 neu 36 oed bellach.

Canlyniad anhepgor hynny yn ei dro ydi y bydd mwyafrif y boblogaeth o gefndir 'Pabyddol' o fewn cyn lleied a deg mlynedd o bosibl, o fewn degawd arall bydd yna fwyafrif felly ar y rhestr etholiadol, ac wedyn bydd dyfodol statws cyfansoddiadol Gogledd Iwerddon y tu hwnt i reolaeth y gymuned mae'r sawl sydd yn gorymdeithio heddiw yn perthyn iddi. 

Dwi wedi dwyn y graffiau oddi wrth flog o'r enw End Game in Ulster. Os oes rhywun efo diddordeb yn nemograffeg y dalaith gellir hefyd edrych ar Ulster's Doomed - blog arbennig o dda, ond un sydd ddim yn cael ei ddiweddaru bellach oherwydd marwolaeth yr awdur.

Alwyn a chyfarfod cyhoeddus Toiaid Aberconwy

Mae'n debyg y dyliwn i gydymdeimlo efo fy nghyd flogiwr Alwyn ap Huw oherwydd iddo gael ei hun yn y sefyllfa digon anymunol o orfod gwrando ar bobl rhagfarnllyd yn hefru am grwpiau o bobl nad ydynt yn hoff ohonynt am gyfnod o ddwy awr a mwy.  Dyna o leiaf ydi'r argraff mae dyn yn ei gael o'i adroddiad ynglyn ag un o gyfarfodydd 'agored' Toriaid Aberconwy.

Ond wedi dweud hynny - hwyrach na ddylai Alwyn fod wedi synnu cymaint mewn gwirionedd.  Mae'r Blaid Geidwadol wedi mynd i gryn ymdrech i gael gwared o'r ddelwedd o blaid annifyr tros y blynyddoedd diwethaf - dyna pam mai David Cameron ydi'r arweinydd a dyna pam bod mwy o ferched a phobl o gefndiroedd ethnic gwahanol yn eistedd ar eu hochr nhw o Dy'r Cyffredin ar hyn o bryd.

Ond hyn a hyn o'r gwir yn unig y gellir ei guddio - hyn a hyn o lwch y gellir ei daflu i lygaid pobl.  Yn y pen draw mae cyfarfod cyhoeddus sydd wedi ei drefnu gan y Toriaid am ddenu llawer o'r pobl mwyaf adweithiol sydd ar gael - yn union fel mae ymgeisydd Toriaidd mewn etholiad yn denu pleidleisiau'r  adweithiol a rhagfarnllyd.

Fel yna mae hi wedi bod erioed.  

Sesiynau hyfforddi ein ASau

Mae'n debyg gen i bod mae gan Rod Richards rhyw fath o bwynt am unwaith yn ei fywyd - mae gwario £10,000 i ddysgu ASau i ofyn cwestiynau yn ymddangos yn swm sylweddol, ac mae'n anodd ar y coblyn gweld pam bod angen 10 sesiwn hyfforddiant ar unrhyw un i ddysgu sut i ofyn cwestiwn.

Ond dyna fo - os bydd yr holl ymarferiad yn arwain at  Andrew RT Davies yn gofyn cwestiwn neu ddau mae posibl ei ddeall, efallai y caiff democratiaeth Gymreig o leiaf rhywbeth yn ol am y deg mil.

Enillydd y wobr wythnosol am am bowldrydd ydi _ _

_ _ _   David Hume - un o arweinwyr yr Urdd Oren yng Ngogledd Iwerddon.

Ymddengys bod David o'r farn y dylai pobl sy'n ystyried eu hunain yn drigolion Ulster o dras Albanaidd gael pleidleisio yn y refferendwm ar ddyfodol cyfansoddiadol yr Alban.  Unoliaethwyr ydi pobl sy'n ystyried eu hunain yn drigolion Ulster o dras Albanaidd wrth gwrs.  

Felly ymddengys bod rhai o arweinwyr  yr  Urdd Oren yn credu y dylai Unoliaethwyr Gogledd Iwerddon gael atal annibyniaeth i'r Alban yn ogystal ag atal ail uno'r Iwerddon.

Pam bod Nic fwy neu lai yn siwr o gael y cic

Yn ol Sunday Times heddiw mae eu pol YouGov yn awgrymu bod 43% yn debygol o bleidleisio i Lafur mewn etholiad cyffredinol, 34% ir Toriaid ac 8% yn unig i'r Lib Dems.  Nid dyma'r pol cyntaf o bell ffordd i awgrymu bod cefnogaeth y Lib Dems mewn ffigyrau un digid.

Petai hyn yn digwydd mewn etholiad cyffredinol byddai'r Lib Dems yn cael 13 o seddi petai'r ffiniau seneddol presenol yn cael eu defnyddio - y nifer isaf ers 1979.  Mae ganddynt 55 o aelodau seneddol ar hyn o bryd.  Byddai llawer o wynebau cyfarwydd iawn yn gadael y llwyfan gwleidyddol - Michael Moore, Simon Hughes, Jenny Willot, Menzies Campbell, Malcom Bruce, Danny Alexander er enghraifft.

Petai'r ffiniau newydd arfaethiedig yn cael eu defnyddio, pum sedd yn unig fyddai ganddynt - y nifer isaf yn eu hanes hir - os ydi fy ngwybodaeth i am hanes etholiadol yn gywir.

Dydi hi ddim yn glir y byddai pethau llawer gwell petai ganddynt arweinydd arall - er bod yna rhywfaint o dystiolaeth polio bod Vince Cable yn apelio at fwy o bobl na Clegg.  Ond os ydi'r ffigyrau polio yn aros fel maent ar hyn o bryd mi fydd tri chwarter a mwy o aelodau seneddol y Lib Dems yn teimlo bod bygythiad gwirioneddol i'w seddi.  Does yna ddim byd yn bwysicach na chadw ei sedd i aelod seneddol - mae ei cholli yn golygu colli ei fywoliaeth, ei dreuliau, ei statws, ei wyliau maith, ei fynediad i fariau San Steffan a'r lysh rhad, ei gyfleoedd i agor pob math o bethau yn ei etholaeth, sylw cyfryngol ac ati, ac ati.

Byddant yn fodlon trio unrhyw beth i gadw eu seddau - a pris bach iawn i'w dalu fyddai rhoi cic i Nick.

Blogiau sy'n mynd ar fy nerfau rhan 2 - Glyn Davies

Dwi wedi rhyw addo mynd ati i gynhyrchu blogiadau achlysurol am flogiau sy'n mynd ar fy nerfau. Paul Flynn gafodd y fraint a'r anrhydedd o ddechrau pethau gyda'i gyfres o flogiadau am y rhyfel yn Afghanistan - blogiadau sy'n rhoi'r argraff mai milwyr Prydeinig a milwyr Prydeinig yn unig sydd yn marw yn y rhyfel hwnnw.

Blog aelod seneddol arall - un Maldwyn - Glyn Davies ydi'r ail - ac maer blog yma yn mynd ar fy nerfau i raddau llawer mwy nag ydi un Paul.  .

Mae'r blog yn adlewyrchu tueddiad Glyn i fod eisiau plesio pawb a phopeth. Bydd Glyn wrth ei fodd yn cytuno efo chi - does yna ddim oll yn nes at ei galon.  Er enghraifft mae ganddo'r hyn mae'n ei alw yn Soft Spot  tuag at Blaid Cymru  ac UKIP yn ogystal a warm attitude  tuag at y Lib Dems.  Yn wir mae'n annad dim arall eisiau i ni i gyd ddeall ei fod yn foi hynod o rhesymol, ei fod yn y bon yn cytuno efo ni - ac yn cytuno efo ni os ydym yn Bleidwyr, UKIPwyr, neu Lib Dems.  Ond, fel gyda phob dim sydd yn dod o gyfeiriad Glyn hunan gyflwyniad ydi'r peth  pwysig mewn gwirionedd..  Ffordd o ddweud rhywbeth arall ydi hyn - ffordd o ddweud ydyw ein bod ni - yn Bleidwyr, UKIPwyr, neu Lib Dems - yn cytuno efo Glyn.  Mae o'n ddyn rhesymol, mae o'n deall ein safbwyntiau, mae o efo ni yn y bon - ac yn bwysicach rydan ni efo fo yn y bon hefyd.

Nonsens o'r radd eithaf ydi hyn yn y pen draw wrth gwrs.  Dydi hi ddim yn bosibl rhyw gytuno gyda Phlaid Cymru ac UKIP ar yr un pryd heb ddweud celwydd wrth y naill blaid neu'r llall - neu'r ddwy. 

Mae hefyd - o bryd i'w gilydd - eisiau ymddangos yn ddewr, herfeiddiol a pharod i feirniadu hen bobl ddrwg.  Ac mae yn arbenigwr ar ddod o hyd i ffyrdd o ymddangos i gicio yn erbyn y tresi, ymddangos i fod yn ddewr a herfeiddiol, tra yn pechu neb yn y Byd Mawr Crwn mewn gwirionedd. 

Maer obsesiwn efo ceisio ymddangos yn hen foi iawn yn esgor ar lawer o flogiadau braidd yn idiotaidd.  Cymerer fel un enghraifft ymysg llawer, y blogiad yma oedd yn ymdrin ag  anturiaethau noeth lymyn un o aelodau'r teulu 'brenhinol'.  Mae hefyd yn astudiaeth  reit dda o'r ffordd y bydd Glyn yn 'sgwennu, a'r technegau bach anonest mae mor hoff ohonynt.  Dyma'r cychwyn.

There's only one issue in the news today - Prince Harry going starkers to the snooker table, along with others, at a private party. Everyone seems to have an opinion - and everyone I've talked to has dismissed it as of no importance. Not sure that's right. Certainly worth a comment.

Mae ceisio rhoi pawb yn yr un cwch - yr un cwch a fo - yn un o hoff driciau Glyn.  Fel mae'n digwydd doeddwn i ddim yn yr un cwch o gwbl -  chlywais i ddim un enaid byw yn datgan barn y naill ffordd na'r llall ynglyn a'r mater dan sylw - ag eithrio'r cyfryngau torfol. Neb - dim un person. Mae yna rhywbeth yn dweud wrthyf nad fi oedd yr unig berson y tu allan i gwch bach cyfforddus brenhingar Glyn. 

Ond, peidiwch a phoeni - dydi Glyn ddim am ddechrau gweld bai:

There will be no moralising from me. I still recall leaping out the communal post-match bath at Shrewsbury Rugby Club one mid-winter afternoon, and along with others entering a foot race around the pitch in a snowstorm. I must leave details of this silliness out - but I can say that when we returned to the clubhouse, the changing room door was locked and the only way in was through the bar - which was of course a mixed bar. I do not recall anyone being offended. That was when I learnt that in extreme cold, all embarrassment withers away! I was around 20 at the time. Such silly behaviour is what lads sometimes do.

Mae am i ni i gyd ddeall ei fod yntau yn hogyn go iawn, ac nad ydi o yn hen ffydi dydi sych a di hiwmor fel darllenwyr eraill y Daily Mail. Ddim o gwbl - roedd Glyn yn ifanc unwaith - fel pawb arall. Mae o'n dallt y pethau 'ma. Mae o'n union fel chi a fi.  Boi iawn, boi sydd ddim yn gweld bai, boi da. Boi da chi'n cytuno efo fo.

Ond wedi dweud hynny - mae'n ddewr ac yn ddyn syn gallu dweud ei ddweud:

But its important because Prince Harry is 3rd in line to the throne. I just don't think it was a very sensible thing for him to do. Without being absolutely certain that everyone present would never let him down, there was always the chance of a photograph appearing. Its like the House of Commons Terrace. Every MP knows that any misdemeanour will be picked up by a long lens camera on Westminster Bridge.

Hwre! - Glyn yn smalio bod yn feirniadol am unwaith -  nid bod y sylw yn un beirniadol mewn gwirionedd wrth gwrs - mae'n blydi amlwg nad ydi hi'n beth very sensible   i greadur yn sefyllfa Harry i boetsian o gwmpas yn hollol noeth efo pobl nad ydi o erioed wedi dod ar eu traws o'r blaen.  Fyddai yna neb - hyd yn oed y cwn ar y palmentydd - gydag eithriad posibl (ond anhebygol) Harry ei hun yn anghytuno efo'r sylw 'dewr' yma.

Ond, wedi dweud hyn oll,  dydi Glyn ddim yn credu y dylid gwahardd papurau newydd rhag cyhoeddi lluniau o aelodau o'r teulu brenhinol yn noeth - o na - mi fyddai hynny yn amharu ar rhywbeth pwysig iawn - free speech.

I also accept that it can be argued that the pictures are in the public interest. He is heir to the throne. So I do not think there should be a law which bans publication. Such a law could be used to over-regulate free speech.

Ond am rhyw reswm mae Glyn yn teimlo'n sal  pan mae'r Sun  (papur oedd wedi cyhoedd'r lluniau) yn defnyddio union yr un ddadl a fo tros gyhoeddir lluniau.   Yn wir mae'n mynd cyn belled a smalio dweud rhywbeth dadleuol  unwaith eto - dweud pethau hyll am y Sun"

Most sickening I thought was the Sun's 'freedom of speech' justification. It was just a way of selling more copies of the newspaper. I wish I took the Sun - so that I could cancel my order.

Ond dydi dweud pethau hyll am y Sun heddiw ddim yn risg i wleidydd , fel yr oedd ychydig o flynyddoedd yn ol.  A dweud y gwir mae pawb yn dweud pethau hyll am y Sun ers iddi ddod yn amlwg bod y papur yn dod o stabl o bapurau newydd sy'n ddigon hapus yn hacio ffonau symudol plant sydd wedi eu llofruddio.  Mae beirniadu'r Sun ar hyn o bryd tua'r un mor amhoblogaidd ag ydi beirniadu Fred West. Ond dyna ni - mae Glyn yn rhoi argraff ohono ei hun fel rhywun sy'n fodlon mentro i ddweud yr un peth a mae pawb arall yn ei feddwl.  Boi da, boi rhesymol, boi sy'n cytuno efo chi - boi da chi'n cytuno efo fo.

Ond cyn gorffen mae'n cael panic bach - beth petai yna rhyw hen wreigan yn Llanidloes yn cam ddeall y sylwadau am Harry ac yn meddwl ei fod yn feirniadol ac och a gwae - yn peidio fotio iddo fo y tro nesaf?  Na phoener mae Glyn yn gwybod beth i'w wneud - sef yr hyn mae'n ei wneud orau.  Crafu. 

Finally, I have to admit that the story has caused me amusement. Kelvin Mackenzie was hilarious on Newsnight last night. And there was jollity in my office today. Now it needs to be forgotten. Whatever, I reckon the splendid Prince Harry will not want to play strip snooker again in a hurry.

Perfformiad economaidd Iwerddon

Un o'r prif ddadleuon a ddefnyddir yn erbyn annibyniaeth i Gymru ydi'r ffaith ein bod yn wlad dlawd - llawer rhy dlawd i allu edrych ar ol ni'n hunain.  Yn aml cysylltir y ffaith nad ydym yn wlad fawr efo hyn - rydan ni'n llawer saffach o dan adain gwlad fawr gyfagos. Doedd y ddadl erioed yn dal dwr wrth gwrs - mae yna lawer o wledydd bychain sy'n llwyddo yn economaidd, ac mae'n weddol amlwg nad ydi'r trefniadau cyfansoddiadol a geir ar hyn o bryd wedi gwneud Cymru yn gyfoethog.

Tan rhyw bedair blynedd yn ol roedd esiampl dda o wlad fechan yn llwyddo yn economaidd wrth law - ein cymydog agosaf, Iwerddon.  Aeth yr hwch trwy'r siop wrth gwrs, am yr un rheswm ag aeth yr hwch drwy'r siop Brydeinig - cwymp y sector ariannol, a gor ddibyniaeth ar y sector honno.

Ond, mae unrhyw un sy'n byw yn agos at yr A55 ac yn gweld y loriau anferth sy'n cario nwyddau - nwyddau sydd wedi eu cynhyrchu yn bennaf - trwy ddiffeithdir cynhyrchu Gogledd Cymru - tuag at farchnadoedd mawr Ewrop yn gwybod bod mwy i'r stori na hynny.  Ac mae yna fwy iddi na hynny wrth gwrs.  Mae'r graffiau isod yn dangos perfformiad y DU o ran masnach efo gwledydd eraill.  Fel y gwelwch, hyd yn oed yn nannedd dirwasgiad, mae'r Iwerddon - gwlad sy'n mewnforio pob car a phob litr o olew - yn gwerthu mwy na mae'n ei brynu, tra bod y DU yn gwneud y gwrthwyneb.

Cof gwallus y Bib

Mae'r Bib (Newyddion 6) newydd ddweud wrthym mai'r llofruddiaethau ym Maenceinion heddiw ydi'r tro cyntaf i ddwy blismones gael eu lladd ar yr un pryd yn 'unrhyw le yn y DU'. Dydi hynny ddim yn wir - lladdwyd dwy blismones - Ivy Kelly a Rosemary McGookin - ynghyd a saith o heddweision gwrywaidd ar Chwefror 28, 1985 mewn ymysodiad ar orsaf heddlu Newry gan un o unedau'r IRA o Dde Armagh.

Rwan mae'r ffaith nad ydi'r BBC yn cyfri'r ddwy Wyddeles yn adrodd cyfrolau am agweddau gwaelodol y Gorfforaeth. Trwy gydol y rhyfel yng Ngogledd Iwerddon roedd y Bib yn cael ei ddefnyddio yn feunyddiol i'n hargyhoeddi mai problem droseddol ac nid un wleidyddol oedd un Gogledd Iwerddon, ac o ganlyniad mai plismona effeithiol oedd un o'r prif atebion.

Rwan roedd yn weddol amlwg nad oedd yr hyn roedd y Bib yn ei honni yn dal dwr. Roedd y gwasanaeth heddlu yn anferth, yn llwyr Brotestanaidd i bob pwrpas ac yn aml wedi ei barafilwreiddio. Roedd hyfyd yn llwyr ddibynol ar gefnogaeth milwrol - milwyr, gwasanaethau cudd wybodaeth, hofrenyddion, tyrau gwylio, cerbydau arfog ac ati ac ati. Ar un adeg roedd yna 50,000 o aelodau lluoedd diogelwch yn ceisio cadw trefn ar y lle. Roedd y system droseddol yn llwyr ddibynol ar gyfreithiau 'arbennig' i ganiatau iddo weithio - llysoedd di reithgor, carcharu heb achosion llys, hawliau i'r heddlu nad oedd ar gael yn yr unman arall, talu am dystiolaeth celwyddog ac ati.

Yn y diwedd - wedi chwarter canrif - cafwyd datrysiad i'r broblem - Cytundeb Dydd Gwener y Groglith - datrysiad gwleidyddol i broblem wleidyddol. Roedd propoganda di ddiwedd y BBC - propoganda oedd yn troi problem oedd yn ei hanfod yn un wleidyddol yn un droseddol - yn un o'r rhesymau pam aeth y sefyllfa rhagddi cyhyd.

Ond rwan bod problem Gogledd Iwerddon yn diflannu i'r gorffennol mae'r Bib wedi anghofio am yr heddlu a laddwyd yno. Roedd Ivy Kelly a Rosemary McGookin yn ddwy blismones oedd yn cyflawni swyddi milwrol. Ar wahan i ddangos amharch digon anymunol mae'r ffaith nad ydi'r Bib yn gwybod dim oll amdanynt yn awgrymu nad ydi'r Gorfforaeth yn credu ei phropoganda ei hun.

Swydd waethaf y Bydysawd?

Tybed os mai swydd Nicholas Witchell ydi'r un gwaethaf yn y Byd - 'dach chi'n gwybod y boi dwi'n meddwl amdano - y creadur rhyfedd hwnnw sy'n dilyn y teulu brenhinol o gwmpas y lle i'w llyfu a'u llempian ar ran y Bib.

Gwaith unrhyw newyddiadurwr - neu unrhyw newyddiadurwr gwerth ei halen o leiaf - ydi dod o hyd i ffeithiau, eu troi'n stori a'i chyflwyno i'w gynulleidfa. Nid dyma mae Nick yn ei wneud - mae'n derbyn gwybodaeth sydd eisoes wedi ei droelli gan bobl cyhoeddusrwydd y teulu brenhinol, mae'n troelli ychydig mwy os oes angen cyn mynd ati i gyflwyno ei stori dylwyth teg i'w gynulleidfa. Yn wir mae'n rhoi dyletswydd arferol newyddiadurwr i edrych yn feirniadol ar yr hyn mae'n ei gael gan ei ffynonellau o'r neilltu. I'r graddau hynny mae'n ymddwyn yn hollol groes i newyddiadurwyr arferol - mae'n derbyn yr hyn a ddywedir wrtho yn gwbl ddi feirniadaeth, yn gwbl ddi gwestiwn.

Mae ganddo ei ffordd arbennig ei hun o droelli hefyd - bydd yn egluro i ni mewn termau hynod syml - fel petai'n siarad efo plant - yr hyn y dyliwn ei feddwl am rhyw ddigwyddiad 'brenhinol' neu'i gilydd.

Er enghraifft aeth ati i esbonio i ni bod araith a wnaed gan Kate Windsor yn Singapore yr wythnos diwethaf yn heartfelt.. Wnaeth o ddim egluro sut roedd yn gwybod bod yr araith yn un oedd yn dod yn syth o galon yr areithwraig - mae'n weddol sicr nad hi a'i hysgrifennodd - roedd yr araith wedi ei 'sgwennu gan rhywun arall - yn union fel holl areithiau'r teulu 'brenhinol', ag eithrio rwdlan rhyfedd Charles Windsor.

Felly mi fyddwn yn gweld Nick yn nosweithiol yn sefyll o flaen rhyw adeilad neu'i gilydd sydd a rhywun brenhinol neu'i gilydd y tu mewn iddo yn egluro i ni joban mor dda maen nhw yn ei wneud. Mi fydd y dyn yn siarad nonsens crafllyd am bobl hynod gyfoethog a hunanol efo'i lais wedi ei ostwng fel petai mewn eglwys.

A'r peth gwaethaf o bosibl ydi nad ydi gwrthrychau ei holl lyfu a llempian yn ei hoffi o gwbl. Cafodd y sylwadau canlynol gan Charles Windsor wrth ei feibion ei godi gan y meicroffon yn ddamweiniol yn 1998:

These bloody people. I can't bear that man. I mean, he's so awful, he really is.

A chwarae teg i Nicholas - mi aeth ati i droelli honna hefyd

gan geisio i wneud i Charles edrych cystal a phosibl mewn amgylchiadau anodd.

'Mae'r Byd i gyd yn troi o fy nghwmpas i a Sir Drefaldwyn'

Yn ei flogiad diweddaraf ynglyn a'r materion hynod bwysig o'i ddyfodol gwleidyddol ei hun a dyfodol ei etholaeth mae aelod seneddol Trefaldwyn, Glyn Davies yn honni fel a ganlyn:


If the new boundaries are adopted, the historic seat of Montgomeryshire would be ripped asunder, with the bits cast upon the four winds. My view is that parliamentary democracy as we understand it would be obliterated in mid-Wales. 

Mae'n honni - o ddifri ymddengys - y byddai democratiaeth seneddol yn cael ei daflu i'r pedwar gwynt petai ffiniau ei etholaeth yn cael eu newid. Er eglurder, dim ond dwy etholaeth yng Nghymru sydd heb newid o gwbl yn ystod eu hanes - etholaeth Glyn ac Ynys Mon. Mae ffiniau Ceredigion bellach yn cyd fynd a'r hen ffiniau sirol, ond cafwyd newidiadau yno yn y gorffennol cymharol agos.

Mae pob etholaeth arall yng Nghymru - a dwi'n meddwl fy mod yn gywir i nodi - pob un arall ag eithrio un yng ngweddill y DU wedi cael eu newid yn y gorffennol - y rhan fwyaf ohonynt dro ar ol tro ar ol tro ar ol tro. Mae democratiaeth seneddol wedi goroesi'r newidiadau hyn ym mhob man arall - ond byddai'n cael ei 'ddifa' yn Nhrefaldwyn.

Mae gen i ofn bod Glyn yn creu dadl chwerthinllyd a hysteraidd er mwyn galluogi iddo bleidleisio er ei fudd ei hun - ond yn erbyn budd ei blaid. Anhygoel.

Araith Leanne

Dydi blogmenai ddim yn dyfynnu areithiau yn eu cyfanrwydd, nag yn dyfynnu heb sylwebaeth fel rheol - ond gan mai araith Leanne ddydd Gwener oedd ei haraith gyntaf i'r gynhadledd fel arweinydd, a chan ei bod yn rhoi'r cnawd ar yr esgyrn i ni ynglyn a chyfeiriad y Blaid tros y pedair blynedd nesaf mi'r ydw i am ei dyfynnu yn ei chyfanrwydd.

Mae'n sail gadarn i adeiladu llwyddiant arno tros y blynyddoedd nesaf.

Conference,

It’s an honour to stand here today and address you in my first Leader’s speech to our Annual Conference.

It is, of course, an opportunity to present myself to a new audience.

What you hear and what you see is what you get with me.

No varnish, no veneer. Just Wood!

I promise that is the last Wood joke I will make until I can address you all as the first Plaid Cymru First Minister!

Those of you in the hall, of course, know the kind of leader you elected.

Someone not afraid to speak her mind.  Someone who puts principle at the core of her politics.

There are times when that isn’t easy. Times even when it’s maybe not to our advantage in the short-run. 

But in the long-run of political life– and politics is a marathon, never a sprint - I’ll tell you this - people have seen through politicians that say one thing, and do another – who promise the earth, and leave nothing but the bitter taste of disappointment in their wake. 

People are thirsting for something new, and I’m determined that is what we are going to give them. 

I’ve always said I wanted to do politics a little differently, and for me our conference is a space for the leader, not just to speak, but also to listen. 

– and I’d like to thank you so much for the words of advice and encouragement you have sent to me over the last few months. 

We have four exciting years ahead of us. 

And it is my aim to cross the finishing line in 2016 as the winner – leading Plaid, the Government of Wales. 

We have got to get over that finishing line together - I'm going to need each and every one you to roll up your sleeves and commit to the hard work necessary to build the organisation and the momentum we will need to get over that line as winners. 

The world champion cyclists speeding through this mid-Wales town today are in the race to win! Not to do well. To win. And Plaid Cymru wishes good luck to them all.

----------------------------------------------------

 

Felly,rynniwedidodyma, igalon Cymru, am hoe fach..Fel yr Eisteddfod, mae cynhadledd Plaid Cymru yn symud o gwmpas y wlad, fel arfer rhwng y gogledd a’r de. 

Pan nes i ymuno gyda Phlaid Cymru, rhan o’r hwyl i fi, fel aelod ifanc, oedd dod i nabod fy ngwlad. Nath y Blaid job well yn dysgu Daearyddiaeth Cymru i fi nag unrhyw lyfrau. 

Ond wrth ddod i nabod Cymru, des i i’w charu, ac wrth ei charu, ysu am weld ei thrawsnewid.Ddim jyst syniad niwlog yw hwn. Bywydau pobl dyn ni’n nabod, a’r cymunedau ble dyn ni’n byw, sy’n galw, ni i weithredu. 

Y dyn anabal yng Nghwm Cynon dw i’n nabod sy’n gaeth yn ei gartref gan bod dim llety addas iddo fe yn ei ardal leol, neu’r fenyw gwrddes i, oedd yn crio “I can now feed my family”, wrth ddiolch am barsel brys o fwyd o’r banciau bwyd. neu’r dyn nath gysylltu gyda fy swyddfa i yn meddwl am ladd ei hunan pan glywodd e bod ei fudd-daliadau yn mynd i gael eu torri. 

Un peth sydd ddim yn mynd i weithio, yw aros a gobeithio bydd y problemau yn mynd i ffwrdd. 

Dyn ni’n byw mewn amser anodd iawn. Ond mae hefyd yn amser sy’n llawn posibiliadau. 

Mae ‘na ddewis arall, ffyrdd gwahanol o weithio. 

...Dyna beth gallwn ni, Plaid Cymru, gynnig. 

Mae hon yn flwyddyn arbennig i Blaid Cymru. Oes, mae gyda ni arweinydd newydd. Ond yn fwy pwysig, mae’n amser ar gyfer dechrau newydd, tîm newydd. Mae’n amser i ni baratoi cynlluniau newydd, a llwybr newydd i’r genedl. 

A dyn ni’n dod â’r gobaith newydd yna gyda ni i Aberhonddu wrth ddod at ein gilydd yn y gynhadledd yma heddiw. 

Yn fan hyn, chwe chan mlynedd yn ôl i’r haf yma, enillodd Owain Glyndŵr ei frwydr olaf. Cafodd Dafydd Gam ei ddal, gelyn mawr i Glyndŵr oedd wedi cynllunio i’w ladd yn Machynlleth. Cafodd Dafydd Gam ei ryddhau heb anaf gan Glyndŵr, ond marw fu ei hanes, yn Agincourt, ddim y Cymro cyntaf na’r olaf i golli ei fywyd, yn brwydro yn bell o gartref dros wlad rhywun arall. 

Felly yn fan hyn, yn Aberhonddu, cafodd Glyndŵr ei weld am y tro olaf. Mae’n addas iawn bod y Gynhadledd yn fan hyn felly ar gyfer Diwrnod Glyndŵr eleni. 

Mae’r ‘dewin mawr’ – fel nath Shakespeare ei alw – yn diflannu i niwl hanes. 

Ond mae ei ysbryd yn fyw.

Pan nath y Sunday Times arolwg yn 1999, i enwi ffigurau mwyaf y mileniwm, daeth Owain Glyndŵr yn rhif saith, uwchben Isaac Newton, Abraham Lincoln a Galileo.. 

Yn dangos mai cenedl fach ydyn ni, sy’n gallu gwneud pethau mawr. 

Ac o dan lywodraeth Plaid Cymru mae pethau mawr iawn yn bosibl. 

Wrth gwrs, ryn ni’n cofio Cymro Mawr arall eleni hefyd. Gwynfor Evans nath droi gobaith Glyndwr yn realiti trwy ennill ein sedd gyntaf yn San Steffan. 

Can mlynedd yn ôl i’r wythnos diwethaf, cafodd Gwynfor ei eni, yn y Barri. 

Symudodd e i’r Gogledd ac wedyn i’r Gorllewin, do. Ond, roedd yn holl-bwysig iddo fe bod Cymru yn un, a drwy bopeth, roedd e dal yn un o foisy Barri. 

Meddyliwch beth fyddai e wedi meddwl o glywed am Ian Johnson yn ennill ei ward e yn y Barri i’r Blaid, gyda swing o un-deg-chwech y cant? Newyddion gwych, yn syth ar ôl buddugoliaeth ardderchog Vaughan Hughes yn Llanbedr-goch. Mae Plaid Cymru yn ennill o Fôn i’r Fro – y dasg nawr yw ennill pob man yn y canol. 

Felly, dyn ni wedi dod i Bowys, y darn mawr yn y canol. 

Mewn sir sy’n ymestyn o’r Mers i’r Fro, o’r Mynyddoedd Dui’r Mynydd Du, o Glawdd Offa i’r môr, mae’n bwysig cofio ein undod ni fel cenedl. Mae rhai yn trio ein rhannu

– Gogledd a De, Siaradwyr Cymraeg a Siaradwyr Saesneg, cefn gwlad a’r cymoedd.

Mae Plaid Cymru yn gwrthod y rhaniadau yma, yn gwrthod pob rhaniad. Ryn  ni’n caru pob darn o’r wlad, a pawb sy’n byw yma, fel ei gilydd. 

Ar Fynydd Epynt, ddim yn bell o fan hyn, mae  dal arwyddion ‘Dim Mynediad’ roedd Gwynfor yn gwrthwynebu mor gryf. Ond credwch chi fi, does dim ardaloedd “Dim Mynediad” i Blaid Cymru – does byth wedi bod, a fydd na ddim chwaith. 

Ni yw’r unig blaid o Gymru, gan Gymru, i Gymru. Ni yw’r unig blaid sy’n gallu dweud ein bod ni’n siarad, bob amser, er lles Cymru. 

A dyn ni ddim yn mynd i stopio tan bod Llywodraeth gyda ni hefyd sydd o Gymru, gan Gymru, i Gymru. Llywodraeth fydd yn siarad, bob amser, er lles ein gwlad.

 

Wales now needs more than ever a government that thinks ahead and plans to protect all those people who are at risk of sinking beneath this terrible tide of austerity – wave after wave of cuts in jobs, cuts in benefits, cuts in services, in pay and in real income. 

Wales now needs a government that takes responsibility - that tries to solve the problems not just blame others...

What does that mean?

It means a government that protects Welsh pensioners from cuts in council tax benefit by doing a deal with local government - like the one reached in Scotland – rather than simply acting as the Tories’ henchmen.

A government that makes sure it gets the budget for Remploy factories devolved to Wales before the factories are closed down. 

We need a government that will ease the burden on that mother who has too much week left at the end of the money.

She needs a Welsh government that makes sure her kids are fed and well-educated, that makes sure her family are warm enough in the winter, one that will legislate to make sure the loan sharks get off her back - that's what she needs. 

And we need her to know that it’s a Plaid Cymru government that will deliver it. 

As a party we have four years of hard work ahead of us. 

Like all those Olympian and Paralympians, the prize we seek for Wales won’t be won in the final two weeks of the race itself. It will be won in all those months and years of door-knocking in all weathers, tweeting all hours, in the million conversations we need to have to win the trust of a nation. 

So we’ve come to Brecon, the town where two rivers meet – the Usk and the Honddu, is a fitting meeting place for this party, where two rivers of thought also mingle. 

Two tributaries of the great Welsh radical tradition: the green of Welsh nationalism, green because of our love for our native land, but green too for the love of a planet we share; and the red of socialism, red like our blood to symbolize our common humanity. 

If we add the white of peace, we get the red, white and green – three colours united under one banner. The colours of our country.

Geology bequeathed Wales with mineral riches that should have been a blessing but for too many turned out to be a curse.

We cannot make the same mistake again. 

We have learned from our history. 

Our national, natural resources are our inheritance, ours to harness for the benefit of the people of Wales. 

The green economy can be a motor for our economic progress, powering our second industrial revolution. It already employs over 40,000 people, more than financial services and telecommunications combined.

And we can be innovators too. A Cardiff-based company is the first in the world to use a process similar to photosynthesis in its patented solar film. It is also the first in the world to use 100% renewable energy to produce renewable technology. Now that’s what I call sustainability! 

But as the Welsh Government’s own Sustainability commissioner, Peter Davies, has argued we are not realising our full potential. 

Opportunities are being wasted. 

So what will we do? 

One of the first acts of a Plaid Cymru government will be to establish our own national powerhouse, a Glas Cymru for green energy, investing in national infrastructure from tidal energy to community-owned wind and hydro power, focused on our own energy needs and yes, where appropriate, exporting this valuable commodity but, and here’s the difference, repatriating the profits and reinvesting them for the benefit of all the people of Wales. 

Not like before. 

Over the years, people have sacrificed so much, like the miners who lost their lives this time last year in the tragedy at the Gleision mine in the Swansea valley. For many those images unfolding in front of us on the rolling news media stoked deep memories and emotions for those old enough to remember a time when peoples' lives were littered with such cruel events. Our thoughts are with the families and friends of those whose lives were so tragically cut short. 

As Gwyn Alf Williams once said, we as a nation have been around for a millennium and a half, it’s about time we had the keys to our own front door. 

It’s time, as [one of Plaid’s founders and economist] DJ Davies said, for us to cultivate our own garden. 

We must now take control of our economic destiny.

We must take responsibility for where we are going. And what better way than to seed and support our own homegrown businesses. 

Locally owned, family owned, co-operatively owned, community- owned – these are the businesses we want to see become the bedrock of our economy.

Here in rural Wales I am very much mindful of the crisis in Welsh agriculture, particularly in the dairy industry. It’s a crisis that has driven people to the edge of desperation. Many Welsh farmers were on the brink of going under with the milk price dispute earlier this summer. But this crisis which strikes to the very heart of our local food system has the potential to hurt us all in the long-run. We need more people producing food not fewer - we must be helping not hindering what is by definition this most essential of all industries.

2013 across the world will be a year of a global food crisis. Extremes of temperatures and drought in places as far apart as the American Mid-West, the Russian Steppes and the Australian Outback will mean food shortages on an unprecedented scale. Already corn prices have risen by 25% worldwide and are set to rise higher. In parts of Africa and Asia this may trigger famine and social upheaval on a vast scale. 

We are fortunate to live in a green, fertile, wind-and-rain-swept land. You can tell it’s summer in Wales – the rain is warmer. But we should never take that for granted. Being at the end of a long and distant food chain or relying on oil imports to power our cars or heat our homes is neither sustainable nor ecologically resilient in the long run. 

We have the capacity to be energy independent.  We have the capacity to be self-sufficient in water – if Westminster allows us - and we can be food-secure, producing more of our food locally for local consumption. 

An early action of a Plaid Cymru Government would be to set ambitious but achievable targets to get us powering our cars and our futures renewably, weaning ourselves off our addiction to oil. After all it was Wales that gave the world the fuel cell; let’s now show them how to use it. 

You know it’s important in politics as in life to get the right perspective. We may see Wales as a small country, standing on the Brecon Beacons it’s not smallness we see. Behind you stretch the southern seaboard and the valleys. Look north and west and there you’ll see the low green hills of the uplands, and beyond them the mountains of the north. Look at that landscape and reject any doubts you may have. This small nation has it within vast reservoirs of potential.

 

We have and we can achieve the greatest of things. But first comes those two critical ingredients:  hard work and self-belief.  

Nowhere has this been more evident than in the Olympics this year. Wales achieved its highest ever tally of golds in the Olympic and Paralympic games. In the two games,  we won more medals per head than any other nation in Europe. 

Glasgow 2014 here we come! 

There we’ll have Welsh athletes in a Welsh team, representing Wales. They will focus all their energy on winning for Wales. And we will do the same. 

Their success has allowed us some small distraction from what continue to be very difficult times. 

To us in Plaid Cymru, it was obvious from the start that the Westminster Coalition’s strategy was never going to work.

Wales needs jobs. It’s as simple as that. And there’s plenty of work that needs doing. Like Roosevelt and his economic plans in the United States of the ’30s, Wales needs a new New Deal. A green New Deal – aiming to provide skill, work, hope and opportunity for a new generation who have a right to believe that life can be better. 

The policies being pursued by the UK Government in Wales have taken a crisis and turned it into a disaster. 

And we know all too well who has been hurt the most by austerity.

Look at the victims of welfare reform to see who is paying. 

So let’s be clear. Austerity has nothing to do with economics; it has everything to do with politics. The recession has given this Government a golden opportunity to attack the Welfare State and those who rely on it…and attack they have. 

Where is the opposition? Who is defending the unemployed from these savage attacks? From what I can see, the official opposition offers Austerity Lite. Hardly surprising after Labour gave us light-touch regulation, the Private Finance Initiative and regional pay. Their latest idea is pre-distribution, which is short-hand for undoing the mistakes that Labour made while in Government.  

Plaid Cymru’s economic commission has laid bare the extent of the challenge we face. 

Everywhere we look we see the symptoms of our predicament. 

Wales has the highest brain drain of all the nations of Britain. Almost 40% of the graduates of universities in Wales have left Wales within six months of graduating - that compares with just 6% in England and 7% in Northern Ireland. They leave – and still leave disproportionately for London – because the opportunities simply aren’t here. 

It’s important to remember, and continue to instil in young people the importance of education. Throughout our recent history, those who went before us understood education’s value, especially as a route out of poverty. ‘The miners gave us libraries’ the Manics said, My mother encouraged me – well, nagged would be another word for it -  to work hard in school by holding up her hands to me after another shift at the factory, asking me if I wanted my hands to be red-raw like hers.  When I think of the fate of this country, I often think of her message to me written in the lines of those outstretched hands. 

That was 25 years ago – in the 80s – at a time every bit as challenging as this. Then we in Wales were creating new businesses at the same rate as the rest of the United Kingdom. Now we generate less than two thirds the number of new businesses per person than the rest of the UK. The situation is even worse when it comes to inward investment.

In the early 90s Wales, with just 5% of the population, was securing one in every five of all foreign investment projects into the UK. Now we’re managing less than 2%, one tenth of what we managed twenty years ago – and Mrs Romney’s Welsh cakes are doing a better selling job for Wales abroad than anything done by this Welsh Government.

How did that happen? 

It is plain to see that the Welsh economy is seriously under-performing. Our economic under-development is the single biggest hurdle to our progress as a nation. It condemns us to dependence on a Government in Westminster, of whichever hue, that will never have Wales’ interests as its over-riding priority. 

It doesn’t have to be this way. Our decline, our poverty, is not, and never has been, inevitable. 

It is for all these reasons that we have declared raising Welsh economic performance to a level equal to the rest of the UK the over-riding priority of this party for the decade to come. 

To get there we need to use all the skills at our disposal – public, private and voluntary. In a small nation we cannot hide away in our sectoral silos. We have to work together. 

Our Economic Commission is looking at a comprehensive strategy. But I have asked the Commission specifically to look at three sets of measures that a Plaid Cymru Government could implement: 

Firstly, establishing a new mutual, Innovation and Enterprise Wales – I.E. Wales – IE drosGymru – bringing together the best of the skills of the public and private sectors – to push forward a Welsh New Deal.  It was D.J. Davies in the 30s that first called for a development authority for Wales.  It’s time again to reinvigorate, regenerate and recreate a new catalyst for creativity in a form fit for the Wales of the 21st century. 

Secondly, if the London-based banks won’t lend to Welsh businesses, then we need to create our own financial system, so that more of the money made in Wales stays in Wales. Channel Four has its Bank of Dave – let’s have our Bank of Dai! 

Let’s free Finance Wales to become a real development bank, create a wholesale bank for the social enterprise sector, build up a network of business credit unions, and turn the existing patchwork of community lenders into a national savings super-mutual. 

Public sector pension funds in Wales have billions in assets, six billion in total, hardly any of which is invested in Wales. Surely we can do better.  As part of our further recommendations to the Silk Commission we will seek the power to offer tax breaks – similar to those currently available in Canada – to those pension funds prepared to invest in their own communities. Investing 2 or 3% of our own workers assets in Wales would help transform the Welsh economy while representing no risk at all to the future returns to scheme members.

That’s a flavour of some of what we can and will do in Government. We can do great things. 

With hard work. And self-belief. 

At Westminster our team led by Elfyn will continue to offer up alternatives to the UK government’s strategy. 

And believe me, I will do the same when I meet the new Welsh Secretary.

 But the sad truth is that Plan B may be a long time coming. 

Government after Government in Westminster believed there was only one game in town, one industry in one City, and that industry was the City and the City was London. And now that industry has been found wanting and so the cupboard is bare. 

There is no point looking to London for our salvation. Changing the head of UK Plc will make as much difference to Wales as changing the head of Barclays has done for the culture of the City of London. Personalities come and go in London’s corridors of power but the policies and priorities and the problems for Wales persist.

Tybed pam bod y Ceidwadwyr Cymreig yn erbyn diwygio Ty'r Arglwyddi?

Mae'n ddiddorol bod Guto Bebb yn priodoli'r ffaith na ddewiswyd yr un o'r aelodau seneddol Cymreig yn Ysgrifennydd Seneddol i David Jones oherwydd i (o leiaf) dri ohonynt ddweud y byddant yn gwrthwynebu bwriad y llywodraeth i ddiwygio Ty'r Arglwyddi. Mi allwn gymryd hynny efo pinsied go lew o halen wrth reswm, ond rhywbeth arall aeth a fy sylw a dweud y gwir.

Mae hi'n bosibl bod yr aelodau seneddol Toriaidd o Gymru yn teimlo yn ddigon cryf am fater yr Arglwyddi i fod yn fodlon rhoi eu pennau tros y pared a gwrthryfela yn erbyn y llywodraeth. Ond mae yna eglurhad arall. Rydym wedi edrych ar effaith tebygol newid y ffiniau etholiadol yng Nghymru ar gynrychiolaeth y Toriaid yma - byddai'r rhan fwyaf o'u seddi yn cael eu colli.

Gan bod y ffiniau a geir ar hyn o bryd yn ei gwneud yn nesaf peth i amhosibl i'r Toriaid gael mwyafrif llwyr, byddai'n anodd i aelod seneddol Toriaidd bleidleisio yn erbyn eu newid - hyd yn oed os byddai'r aelod hwnnw yn colli ei sedd o ganlyniad i'r newidiadau.  Ond roedd yn amlwg yn ystod y dyddiau cyn bod y bleidlais i'w chynnal y byddai'r Lib Dems yn gwrthod cefnogi'r newidiadau i'r ffiniau os nad oedd y newidiadau i Dy'r Arglwyddi yn mynd rhagddynt.

Hynny yw, roedd yn bosibl i aelodau seneddol Toriaidd bleidleisio yn erbyn y newidiadau i'r ffiniau yn anuniongyrchol - trwy brocsi fel petai. Byddai dod a'r mesur Ty'r Arglwyddi lawr yn dod a'r mesur i newid y ffiniau i lawr. Byddai hynny yn ei dro yn rhoi cyfle i nifer o'r aelodau seneddol Toriaidd gadw eu seddi - er y byddai hynny yn groes i fuddiannau'r Blaid Doriaidd yn wrth gwrs.

Rwan dydw i ddim eisiau swnio'n sinicaidd na Maciofelaidd _ _ _ ond _ _ _.

Crysau T gwleidyddol di chwaeth

Ymddengys bod tipyn o ffrae wedi codi yn sgil y ffaith bod crys T digon di chwaeth yn cael ei werthu yng nghynhadledd y TUC sydd yn cyfeirio gyda brwdfrydedd digon anymunol at farwolaeth Margaret Thatcher. 

Roedd Thatcher fel gwleidydd yn ennyn teimladau hynod o gryf, ac mae hynny yn cael ei adlewyrchu yn y ffaith bod yna - ar hyd y blynyddoedd - lawer o bosteri, crysau T a delweddau hynod eraill hynod o gas amdani wedi eu cynhyrchu:

 

Rwan, mae delweddau fel hyn yn un digon anymunol - ond mae yna hen draddodiad or math yma o beth.  Er enghraifft dwi yn ddigon hen i gofio myfyrwyr Toriaidd yn Aberystwyth (yn yr amser pan roedd Thatcher yn brif weinidog) yn gwisgo crysau oedd yn galw am ddienyddio Nelson Mandela.

Ac mae cynhyrchu stwff gwleidyddol di chwaeth yn gyffredin iawn.  Wele y detholiad isod er enghraifft - cymerodd tua ugain munud i mi ddod o hyd iddynt  - ac mae mwy  ar y We - llawer ohono yn stwff na fyddwn yn mentro ei gyhoeddi ar y blog yma:

 

Hynod

Ysgrifennydd Seneddol David Jones

Felly dydi David Jones ddim eisiau Glyn Davies yn ysgrifennydd seneddol iddo - nag unrhyw un o'r aelodau Ceidwadol Cymreig eraill sydd ar gael chwaith o ran hynny. David Kawczynski aelod seneddol o Loegr, sydd o gefndir Pwylaidd ydi'r dyn lwcus.

Fel y gwelwch o'r linc mae Daniel Kawczynski ar adain Dde ei blaid - mae'n perthyn i'r grwp Cornerstone. Mae yna hefyd anghydfod bach diddorol ynglyn a gwahanol lyfrau am y Dwyrain Canol mae'n honni i fod wedi eu hysgrifennu. Fo hefyd ydi'r aelod seneddol talaf erioed yn ol pob tebyg - mae'n 6"8 1/2'.

Beth bynnag - mae'n amlwg bod y dyn eisoes wedi penderfynu ar ei flaenoriaethau yn y swydd newydd - dyma roedd ganddo i'w ddweud wrth y Shropshire News.

I look forward to leveraging my new position to further highlight my constituents’ concerns, especially in areas such as health and transport, as well as doing everything in my power to help promote economic growth.

As a long-standing advocate of the agricultural industry, I will continue to strongly lobby for farmers throughout my constituency, and look forward to working closely with my fellow Shropshire MP Owen Paterson, the new Secretary of State for Environment, Food and Rural Affairs, in the weeks and months to come.

Diweddaraiad - ychydig o waith ymchwil gan Golwg360. Ymddengys nad ydi Daniel yn rhy hoff o - wel - o Gymru, credwch y peth neu beidio.

Golwg360 yn torri tir newydd

Mae'n hynod ddiddorol a chlodwiw bod Golwg360 wedi dechrau adrodd ar farwolaethau cwn.

Mewn oes pan mae'n anodd iawn i gyfryngau newyddion ddod ar draws syniadau newydd mae'n rhaid edmygu gwreiddioldeb Golwg360. Hwyrach y byddant yn mynd ati maes o law i riportio ar farwolaethau gwartheg, cathod, llygod a phryfaid.

Carwyn methu gweld yr eliffant yn ei ystafell fyw - eto

Felly mae Carwyn Jones o'r farn mai daearyddiaeth anffafriol a 'diwylliant' sy'n gyfrifol am ddiffyg llwyddiant economaidd Cymru. Ymddengys bod natur tirwedd y Cymoedd ynghyd a'r ffaith ein bod yn cael ein hannog i fynd am swyddo saff sector cyhoeddus a 'ballu yn gyfrifol am yr holl broblem.

Rwan, mae yna wledydd cymharol agos atom sy'n gyfoethog a sydd efo daearyddiaeth - a hinsawdd - llawer, llawer mwy heriol na'r hyn a geir yng Nghymru - gwledydd Sgandinafia er enghraifft. Mae Cymru yn wlad cymharol fach, sydd ag iddi system drafnidiaeth cymharol dda - gwell na'r hyn a geir yn Iwerddon neu'r Alban mae'n debyg.

Mae'r hyn a ddisgrifir gan Carwyn yn 'ddiwylliant' yn ymarferiad o synnwyr cyffredin gan bobl mewn gwirionedd. Mae'n gwbl naturiol i bobl fod eisiau gweithio mewn swyddi sector cyhoeddus 'saff' os ydynt yn gwybod bod y rhan fwyaf o fusnesau bach yn methu, neu yn cynhyrchu elw isel iawn.

Mae hefyd yn gwbl naturiol i gyfalaf gael ei fuddsoddi yn Lloegr - yn agos at ganolfannau poblogaeth mawr - a felly marchnadoedd mawr - y wlad honno ac Ewrop, os nad ydi'r gyfundrefn drethiannol yng Nghymru yn gwahanol i un Lloegr.

Os ydi Carwyn o ddifri am newid pethau mae'n rhaid iddo roi rhesymau da i bobl sefydlu eu busnesau eu hunain yma, yn ogystal a rhoi rhesymau da i gwmniau o'r tu allan fuddsoddi yma. Golyga hynny gael rheolaeth tros agweddau ar sut yr ydym yn trethu. Fel rydym wedi trafod yn y gorffennol 'dydi Llafur byth am fod eisiau i drethiant gael ei ddatganoli i Gymru - yn wir ymddengys bod Peter Hain o'r farn y byddai datganoli pwerau trethu yn 'difa'r genedl'.

A'r gwir amdani mae gen i ofn ydi y gall Carwyn drafod daearyddiaeth, diwylliant a band eang hyd ddydd y farn - ond os nad ydi o eisiau'r arfau i fynd i'r afael efo problemau sylfaenol Cymru, ni fydd yn llwyddo i wneud iot o wahaniaeth i'r problemau hynny.

Felly David Jones amdani

Mae'n rhaid i mi gyfaddef nad oeddwn yn rhagweld y dewis yma.  'Dwi'n siwr y bydd gan David well gafael ar fanylion ynglyn a Chymru na'i ragflaenydd - dynas nad oedd hyd yn oed yn gwybod am hir i Carwyn Jones gymryd lle Rhodri Morgan fel Prif Weinidog Cymru. Does yna ddim amheuaeth ei fod yn fwy galluog o lawer na Cheryl Gillan - yng nghyd destun y swydd yma o leiaf.

Ond - fel mae eraill wedi nodi, mae'n ddewis problematig - llugoer ar y gorau tuag at ddatganoli, amhoblogaidd gydag 'adain Gymreig' ei blaid ei hun, ac amhoblogaidd yn ehangach hefyd. Mae'n wyneb cyhoeddus oeraidd i'r Blaid Geidwadol Gymreig - a dydi gwleidyddion felly ddim yn apelio yng Nghymru.  Mae gwleidyddion lliwgar, huawdl neu gynnes o ran cymeriad yn tycio yn llawer gwell yma.

Yn ychwanegol at hynny mae blog David yn adrodd cyfrolau am ei agweddau gwaelodol at wleidyddiaeth.  Daw'r deunydd craidd yn bennaf o etholaeth David ac ardaloedd cyhoeddus.  Mae'r rhan fwyaf o'r gweddill yn ymwneud a materion 'cenedlaethol' yn ystyr Prydeinig y term hwnnw.  Ychydig iawn, iawn o dystiolaeth sydd ynddo ei fod yn gweld dimensiwn Cymreig i wleidyddiaeth - os ydym yn anwybyddu y blogiadau sy'n ymwneud ag ymgyrchu yn etholiadau'r Cynulliad. Yn yr ystyr yna mae teimlad hen ffasiwn, cyn ddatganoli i'w flogio - bron iawn fel darllen stwff rhywun oedd yn blogio yn 1993 - nid bod neb wrthi bryd hynny wrth gwrs, hyd yn oed Nic Dafis.

Felly dyna ni - mae i'r ddraig Geidwadol Gymreig ddau ben, ac felly dau wyneb - un Andrew RT Davies ac un David Jones - y naill yn crechwenu'n hunan fodlon ar yr etholwyr a'r llall yn gwgu'n biwis arnynt.

Mi gawn gip maes o law ar pa mor boblogaidd ydi'r ddraig honno yn is etholiad De Caerdydd / Penarth. Mi gawn ni olwg llawnach yn etholiadau Ewrop yn 2014. Mi fyddai dod ar ol UKIP a cholli'r sedd Doriaidd yn drychineb iddynt - ond mae'n drychineb a allai'n hawdd ddigwydd.

Ffigyrau'r Mis

Ffigyrau Awst oedd yr isaf eleni - ond dyna'r drefn arferol - bydd pethau'n ddistaw pob haf.

Mae'n debygol - ond nid yn sicr y bydd ffigyrau darllen eleni yn uwch na mewn unrhyw flwyddyn arall ers i mi ddechrau cofnodi rhywbryd tua diwedd 2008.  Felly i'r anoracaidd yn eich plith fel hyn mae pethau'n edrych efo pedwar mis i fynd.

Gwilym Owen a'r Gymraeg

Lladd ar y grwp lobio newydd Dyfodol i'r Gymraeg mae Gwilym Owen yn ei golofn yn Golwg yr wythnos hon - er nad ydi hwnnw ddim wedi dechrau ar ei waith eto. Doedd o ddim yn hoffi golwg eu stondin yn y Steddfod - nid bod Gwilym wedi bod i'r Steddfod, ond roedd wedi gweld lluniau o'r stondin, a doedd o ddim yn hoffi yr hyn a welodd.

Ta waeth, yn ol ymchwil Gwilym (yr un math o 'ymchwil' ag arfer - dod i gasgliadau rhyfeddol o bendant o anecdot neu ddwy mae eu clywed ar y radio neu yn eu darllen yn y papur), colegau yn Lloegr fydd yn denu'r Cymry Cymraeg ifanc eleni. Dyna'r joban i'r muniad newydd yn ol Gwilym - lobio awdurdodau lleol, ysgolion uwchradd, a grwpiau lobio eraill ynglyn a phwysigrwydd addysg bellach cyfrwng Cymraeg. Mae o hefyd am i ni wybod y dylai'r grwp fynd ati i berswadio rhieni i anfon eu plant i sefydliadau addysg bellach cyfrwng Cymraeg.

Rwan dwi ddim eisiau swnio'n ageist yma, ond mae'r oes pan roedd rhieni yn 'anfon' eu plant i rhyw goleg neu'i gilydd wedi marw ers hanner canrif a mwy - mae pobl ifanc yn dewis eu sefydliadau addysg eu hunain yn yr oes sydd ohoni. Mae'n anodd meddwl am unrhyw beth sydd am gael llai o effaith ar bobl ifanc dwy ar bymtheg oed na phwysau o gyfeiriad grwp o bobl barchus a chanol oed. Wrth gwrs bod gan ysgolion uwchradd cyfrwng Cymraeg ddyletswydd i hyrwyddo addysg bellach Gymraeg, ond mae'n haws gwneud hynny mewn cyd destun ehangach lle ceir canfyddiadau cadarnhaol tuag at y Gymraeg a'i dyfodol.

A daw hyn a ni at Gwilym ei hun. Bydd ei golofn yn coleddu unrhyw beth y gellir dod o hyd iddo sy'n dilorni neu'n bychanu'r Gymraeg.

Er enghraifft yn ei golofn bethefnos yn ol roedd wedi cynhyrfu yn lan oherwydd bod Aled Jones Williams wedi 'sgwennu erthygl gwbl ddi dystiolaeth mai iaith i'r dosbarth canol ydi'r Gymraeg, ac oherwydd bod cyfarwyddwr Radio Cymru wedi gwneud sylw - cwbl ddi dystiolaeth - bod mwyafrif siaradwyr Cymraeg ifanc yn byw eu bywydau trwy gyfrwng y Saesneg.

Yn y gorffennol mae wedi gwneud honiadau - unwaith eto heb sail ystyrlon iddynt - mai lleiafrif bach o blant Gwynedd sy'n defnyddio'r Gymraeg efo'i gilydd, tra'n dilorni ymdrechion y sir i hyrwyddo'r defnydd o Gymraeg ymysg plant. Bydd hefyd o bryd i'w gilydd wedi cyfleu'r argraff nad ydi'r Gymraeg yn ddim amgenach na'r sefydliadau ieithyddol sy'n derbyn nawdd cyhoeddus.

Rwan yn y Gymru sydd ohoni mae sefyllfa'r Gymraeg yn gymhleth. Mae'r nifer sy'n siarad Cymraeg yn cynyddu, ac mae'r galw am addysg Gymraeg yn cynyddu'n gyflym. Mae demograffeg y Gymraeg yn iach yn yr ystyr bod yr ifanc yn fwy tebygol o siarad yr iaith na'r hen, ac mae yna fwy o ewyllys da tuag at yr iaith ymysg y di Gymraeg nag a fu erioed.

Ar y llaw arall mae yna elfennau negyddol - mewnfudiad i'r ardaloedd gwledig Cymraeg eu hiaith, lleihad sylweddol yn y defnydd o'r Gymraeg yn rhannu gorllewinol y maes glo a phroblemau trosglwyddo'r Gymraeg o sefyllfa ysgol i'r gymuned yn ehangach mewn ardaloedd Seisnig o ran iaith.

Yr hyn mae'r Gymraeg ei angen mwy na dim arall ydi ymdeimlad o bositifrwydd ynglyn a hi - ymdeimlad bod iddi ddyfodol a dyfodol ym mhob agwedd o fywyd. Ymdeimlad ei bod yn iaith gyfoes a pherthnasol sy'n perthyn i bawb yng Nghymru. Mae negyddiaeth obsesiynol Gwilym a'i angen i gribino trwy'r wasg am pob sylw sy'n negyddol a'i droi'n golofn yn Golwg yn niweidiol iddi.