Pam ei bod yn bwysig i'r gwahaniaeth rhwng cefnogaeth Llafur yng Nghymru a Phrydain barhau i erydu?

Mi soniais yr wythnos diwethaf bod y Toriaid yn cael trafferth i gyrraedd 40% yn y polau piniwn. Mae yna ddau bol heddiw yn eu rhoi nhw ar union 40%. Gweler yma ac yma.

Nodwedd arall o'r ddau bol ydi eu bod yn rhoi Llafur yn is na 30%. Mae cyfres hir o bolau diweddar wedi cyflwyno'r neges yma. Byddai'n gryn syndod i mi petai Llafur yn profi'r polau yn anghywir ac yn curo 30% yn etholiad cyffredinol y flwyddyn nesaf.

Petai Llafur yn cael llai na 30%, byddai'n ddigwyddiad tra anarferol - mwy anarferol o lawer nag i blaid ennill etholiad cyffredinol gyda llai na 40% o'r bleidlais. Yn wir nid yw Llafur ond wedi cael llai na 30% dros Brydain mewn etholiad cyffredinol unwaith ers 1922 - yn 1983. Roedd yr etholiad hwnnw yn eithriadol ar sawl cyfri - roedd yn dilyn Rhyfel y Malfinas, roedd arweinydd Llafur - Michael Foot yn gwbl anerbyniol i gydadran sylweddol o'r etholwyr ac roedd Llafur newydd hollti i lawr y canol gan adael i blaid newydd yr SDP ddod i fodolaeth. 27.6% oedd canran Llafur tros Brydain y tro hwnnw, ond roedd eu perfformiad yng Nghymru yn fwy parchus - 37.5%.

Mae'r 10% o wahaniaeth rhwng canran pleidlais Llafur yng Nghymru a Phrydain yn edrych yn dda o safbwynt y Blaid Lafur Gymreig, ond roedd gwell i ddod. Yn 1987 cawsant 45.1% o gymharu a 30.8% ym Mhrydain ac yn 1992 gwnaethant yn well eto gan sgorio 49.5% o gymharu a 34.2% tros Brydain. Ag ystyried mai'r Cymro, Neil Kinnock oedd yn arwain y blaid yn 87 a 92 gellir priodoli maint y gwahaniaeth i falchder lleol / cenedlaethol. Mae'n wir ei bod yn gyffredin i Lafur sgorio tua 10 pwynt canranol (ceir amrediad o 7% i 12%) yn uwch yng Nghymru nag ym Mhrydain, ond roedd y 15 pwynt o wahaniaeth yn 87 a 92 yn anarferol iawn - er i'r Blaid Lafur Gymreig wneud yn eithaf da yn 1997 o dan arweinyddiaeth Tony Blair gyda 11.6% o wahaniaeth (54.8% i 43.2%).

Ers hynny mae'r gwahaniaeth wedi bod yn isel wrth safonau hanesyddol - tua 7% (41.41% i 48.6% yn 2001 a 42.7% i 35.3% yn 2005). Mi fyddwn yn disgwyl i'r bwlch yma gau eto y flwyddyn nesaf (mae rhywfaint o dystiolaeth i awgrymu bod y bwlch yn parhau i gau - roedd y gwahaniaeth yn etholiadau Ewrop yn is na 5%, ac roedd y pol Cymreig YouGov yn awgrymu rhywbeth tebyg).

Felly mae'n rhesymol i gasglu y bydd Llafur yng Nghymru yn cael llai na thraean o'r bleidlais os ydi'r blaid ym Mhrydain yn cael y tua 28% mae'r polau yn ei awgrymu ar hyn o bryd. Mi fyddai hyn yn dir newydd o ran cefnogaeth Llafur yng Nghymru. Y tro diwethaf (a'r unig dro ers 1918) iddynt gael llai na 40% oedd yn 1983. Roedd y Blaid Lafur Gymreig yn rhyfeddol o effeithiol yn ad ennill y tir a gollwyd tros y bymtheg mlynedd ddilynol.

Y sialens i Blaid Cymru fydd sicrhau nad yw hanes yn ail adrodd ei hun, a bod y bwlch hanesyddol rhwng pleidlais Llafur yng Nghymru a Phrydain yn parhau i erydu, ac yn wir ddiflanu. Ar un ystyr, y bwlch pharhaol hwn ydi un o'r rhesymau pam bod Llafur yn apelio at lawer o bobl yng Nghymru, a pham eu bod yn eu hystyried yn y blaid Gymreig. Dyna pam, er gwaethaf bod Llafur yn debyg i ni ar sawl golwg, er gwaethaf ein bod mewn clymbaid efo nhw, mai difa'r canfyddiad ohonyn nhw fel y blaid sefydliadol Gymreig ydi prif dasg Plaid Cymru yn y tymor byr - y cam pwysicaf ar y llwybr at ddemocratiaeth Gymreig gyflawn.