Gwobr Hen Rech Flin - rhan 2

Mae llawer o'r hyn a ysgrifennir ym mlogiau HRF yn gwbl gall a rhesymol, ond mae ambell i gyfraniad yn gwneud i fy llygaid agor i'r fath raddau nes bod perygl gwirioneddol iddynt syrthio ar y llawr.

Pan gwymp y call fe gwymp ymhell.

Ychydig fisoedd yn ol cefais y syniad o roi gwobr HRF o bryd i'w gilydd am idiotrwydd rhyfeddol ar y We. Roedd hyn yn dilyn y sylwadau gwirioneddol idiotaidd gan HRF y byddai yntau a'i deulu yn siwr o osgoi effeithiadau'r dirwasgiad oherwydd na fu'r un ohonynt yn ddigon anffodus i ddal ffliw adar.

Enillydd cyntaf y wobr oedd cyfaill sy'n galw ei hun yn Still a Liberal oherwydd iddo honni bod pris olew byd eang yn cael ei yrru gan bwerau ymgyrchu y cadach llawr o aelod seneddol sydd gan Ceredigion - Mr Mark Williams.

Beth bynnag, daeth yn amser i ddyfarnu ar wobr HRF newydd - a'r enillydd yw _ _ _ y dyn ei hun - HRF. Y cyfraniad hwn sy'n mynd a hi - gyda theitl sydd ymysg y pethau gwirionaf i gael ei ysgrifennu yn y Gymraeg, ac yn wir un o'r pethau gwirionaf i gael ei 'sgwennu mewn unrhyw iaith.

Awgrym Alwyn ydi y byddai Llywelyn ein Llyw Olaf yn wylo, ac yn wir o bosibl yn wylo gwaed petai'n gwybod y byddai cartref henoed Bryn Llywelyn yn Llan Ffestiniog yn cau wyth gan mlynedd yn y dyfodol. Lle ddiawl mae dyn yn dechrau ymateb i sylw fel hwn?

Mae'n debyg bod y cyd ddigwyddiad bod y cartref henoed yn rhannu enw gyda gwrthrych cerdd Gerallt Lloyd Owen yn ormod o demtasiwn i Alwyn - ond mae ei gyfeiriad yn un sy'n cysylltu'r sawl a bleidleisiodd tros gau'r cartref a brad yr arwisgiad yn ol yn 69. Mae'r cyswllt yma yn chwerthinllyd o amhriodol.

Roedd Llywelyn yn dywysog ffiwdal, canoloesol, doedd o ddim yn weithiwr cymdeithasol dagreuol, nag yn wir yn aelod o Lais Gwynedd. 'Doedd yna ddim llawer o bobl yn byw i fod yn ddigon hen i fod angen gofal yn ei henaint ar y pryd, a byddai'r syniad bod y wladwriaeth, neu awdurdodau lleol gyda chyfrifoldeb am edrych ar ol yr henoed, neu'n wir unrhyw un arall yn gwbl anaealladwy iddo.

Roedd yn byw ganrifoedd cyn y digwyddiadau mawr sydd wedi creu'r Gymru ryddfrydig ol Gristnogol yr ydym yn byw ynddi - roedd yn byw cyn Harri V111 a dyfodiad Protestaniaeth, cyn cyfieithu'r Beibl i'r Gymraeg, cyn y rhyfel cartref Seisnig, cyn setliad 1688, cyn y chwyldro Ffrengig, cyn y diwygiadau Protestanaidd Cymreig, cyn y chwyldro diwydiannol, cyn sefydlu llywodraeth leol, cyn Lloyd George a'r pensiwn, cyn Marx, cyn dirwasgiad mawr y dau ddegau a'r tri degau, cyn yr NHS a'r wladwriaeth les.

Ac eto mae teitl cyfraniad HRF yn ein hanog i gredu y byddai tywysog ffiwdal ar ei liniau yn wylo gwaed oherwydd bod rhywbeth y byddai'n gyfangwbl y tu allan i'w brofiad a'i ddirniadaeth yn cau mewn wyth gan mlynedd.

Dydd da

Ac mae hi'n ddiwrnod da pan mae pol piniwn yn awgrymu bod cefnogaeth i bwerau llawn i'r Cynulliad yn uwch na 50% am y tro cyntaf erioed a bod y Toriaid Cymreig yn ymdebygu i ffuredau mewn sach.

Traddodiadau'r Fyddin Brydeinig - Rhan 1

Gan fod y fyddin Brydeinig yn ddigon caredig i noddi S4C gyda'u hysbysebion cynhyrfys, diddorol a di ddiwedd, 'dwi'n teimlo'r angen i'w cynorthwyo yn eu hymgyrch arwrol i berswadio hogiau o Sgubor Goch, Blaenau Ffestiniog a Rhydaman i fynd i Afganistan i gwffio tros y frenhines. Felly dyma ddechrau ar gyfres achlysurol o gyfraniadau ar yr hyn sy'n wych, yn ysblenydd a godidog am y traddodiad milwrol Prydeinig.

Mi wnawn ni ddechrau efo pitchcapping (does yna ddim gair Cymraeg am yr arfer yma - a dweud y gwir ychydig o dermau Cymraeg sydd am ddulliau artaith yn gyffredinol.

Un o draddodiadau anrhydeddus y fyddin Brydeining yn yr Iwerddon oedd pitchcapping. Fe'i defnyddwyd yn aml yn ystod y gwrthryfel mawr ym 1798, ac ambell waith yn ystod Rhyfel Black & Tan yn y ganrif ddiwethaf.




Arferid tywallt tar poeth i mewn i gap a fyddai wedyn yn cael ei wthio tros ben y sawl nad oedd y fyddin yn or hoff ohonynt. Wedi gadael i'r tar oeri a chaledu, byddai'n cael ei rwygo oddi ar y pen gan ddod a'r gwallt, croen ac ati gyda fo. Byddai hyn yn gadael y sawl oedd wedi diodde'r driniaeth yn edrych fel bwbach am weddill ei fywyd.

Fersiwn ychydig yn gwahanol a mwy diddorol o'r driniaeth oedd ychwanegu tyrps neu bowdwr du i'r tar ac wedyn rhoi pen y Gwyddel oedd oddi tanddo ar dan.

Weithiau byddai'r rhwymau oedd o gwmpas y traed yn cael eu dad wneud er mwyn i'r hogiau gael gweld y Gwyddel yn rhedeg o gwmpas mewn poen. Yn aml byddai'n dobio ei ben yn erbyn y llawr, neu graig gyfagos oherwydd bod poen felly'n haws i'w ddioddef nag un y col tar.

Pwy sy'n dweud nad oes yna hwyl i'w gael yn y fyddin Brydeinig?

Canlyniadau anymunol i etholiadau Ewrop 2009?

Os nad oes etholiad cyffredinol yn 2009, mi fyddwn yn fodlon betio mai’r newyddion gwleidyddol mawr (ar lefel y DU o leiaf) fydd ethol aelodau o’r BNP i senedd Ewrop. Maent wedi llwyddo i ddenu pleidlais barchus iawn mewn nifer fawr o is etholiadau lleol tros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, a chael eu hethol fel cynghorwyr o bryd i’w gilydd. Yn ffodus, ni fydd hyn yn digwydd yn aml iawn oherwydd bod pobl yn tueddu i bleidleisio’n dactegol yn eu herbyn – mae’n hawdd gwneud hynny oddi tan y drefn ethol arferol (First Past the Post).

Trefn gyfrannol De Hondt a ddefnyddir mewn etholiadau Ewrop – nid yw’n bosibl pleidleisio’n dactegol o dan y gyfundrefn bleidleisio yma, a bydd y BNP yn sicr o elwa o hyn.

Rhestraf isod y canrannau isaf y byddai plaid angen eu hennill i gymryd sedd yn yr etholaethau Ewropiaidd ar sail pleidlais 2004.

East Midlands 12.9%
Eastern 8.4%
London 7.7%
North East 12.2%
North West 6.8%
South East 7.0%
South West 9.2%
West Midlands 8.8%
Yorkshire & the Humber 8.8%
Yr Alban 8.8%
Cymru 10.5%

Oherwydd nad oes cymaint o etholiadau lleol yn cael eu cynnal ar yr un diwrnod nag yn 2004, mae’r ganran sy’n pleidleisio yn debygol o fod yn isel, ac mae’n bosibl y bydd seddi’n cael eu hennill gyda niferoedd abserliwt is o lawer nag a gafwyd yn 200. Mae’n bosibl wrth gwrs y bydd rhaid i’r bleidlais fod yn uwch na’r lleiafswm posibl – mae pob dim yn dibynnu ar sut y dosberthir y pleidleisiau rhwng y pleidiau eraill – ond nid yw’r gwahaniaeth yma’n enfawr. Byddai 9% yn North West yn sicrhau sedd i Nick Griffin, beth bynnag batrwm gweddill y pleidleisio.

Rhestraf isod y ganran o’r bleidlais a gafodd y BNP ym mhob rhanbarth yn 2004. Y ffigyrau yn y cromfachau yw canrannau UKIP. 'Rwan dydi UKIP a’r BNP ddim mor agos a hynny mewn aml i ffordd, ond mae cryn dir cyffredin rhyngddynt. Roedd 2004 yn etholiad gwych i UKIP – bydd eu pleidlais yn syrthio’n sylweddol y tro hwn – a bydd rhan o’u pleidlais yn sicr o fynd i’r BNP.

East Midlands 6.5% (26.1%)
Eastern - 4.3% (19.6%)
London - 4% (12.3%)
North East - 6.4% (12.2%)
North West - 6.4% (12.2%)
South East - 2.9% (19.5%)
South West - 3% (22.6%)
West Midlands - 7.5% (17.5%)
Yorkshire & the Humber - 8% (14.5%)
Yr Alban – 1.7% (6.7%)
Cymru - 3% (10.5%)

Ychwaneger at hyn bod dirwasgiad economaidd yn bodoli – rhywbeth sydd yn ddi eithriad yn dda i’r Dde eithafol, a bod drwg deimlad eang tuag at weithwyr tramor, ac mae’r tirwedd gwleidyddol yn edrych yn addawol iawn i’r BNP gwaetha’r modd. Hefyd, fel ‘dwi wedi son, bydd y ganran sy’n pleidleisio’n isel, ac mae pleidiau eithafol yn ffynnu o dan amgylchiadau felly. Gallai'r BNP yn hawdd gael pedair neu fwy o seddi. ‘Dwi’n mawr obeithio fy mod yn anghywir – ond go brin.

Y Toriaid yn etholiadau San Steffan 2009 / 2010

Nid yw'n gyfrinach nad y Blaid Geidwadol ydi hoff blaid blogmenai, ond yn anffodus maent yn debygol o wneud yn dda yn yr etholiadau San Steffan nesaf.

'Rwan, yn ol polau piniwn diweddar mae'r Toriaid ymhell ar y blaen. Er enghraifft yn ol pol IPOS MORI diweddar mae'r Toriaid ar 48%, Llafur ar 28% a'r Lib Dems ar 17%. Mae hyn yn newid ysgytwol o'i gymharu ag etholiadau 2007, ac os bydd rhywbeth tebyg i hyn yn digwydd bydd tirwedd gwleidyddol y DU yn cael ei drawsnewid.

Mae'n anodd cyfieithu hyn i rhywbeth sy'n gwneud synwyr yng Nghymru - ond fel hyn 'dwi'n ei gweld hi. Bydd y Toriaid yn gwneud yn dda iawn yn Lloegr, byddant yn ennill tir yn yr Alban - ond ddim cymaint a hynny. Bydd patrwm Cymru yn syrthio rhwng patrwm y gwledydd eraill - ond bydd yn nes at un Lloegr nag at un yr Alban.

'Dwi'n rhestru yr etholaethau Cymreig y gallai'r Toriaid eu hennill yng Nghymru, ac yn ceisio rhoi rhyw fath o syniad pam mor debyg ydynt o'u hennill ac yn gwneud hynny mewn termau canrannol. Dau air bach o rybydd cyn cychwyn:

(1) Hwyl ydi hyn - pan 'dwi wedi gwneud y math yma o beth yn y gorffennol mae pobl wedi gwneud gormod o'r peth o lawer. Peidiwch a chymryd pethau o ddifri - fedar neb ddarogan gyda chywirdeb o 100%.

(2) 'Dwi'n seilio fy narogan ar sail etholiad fyddai'n cael ei chynnal heddiw. Mae'r tirwedd gwleidyddol yn gyfnewidiol iawn ar hyn o bryd. Gallai pethau fod yn gwahanol iawn mewn blwyddyn.

Ynys Mon - 25% - bu'r etholaeth yma yn nwylo'r Toriaid yn yr 80au. Er mai pedwerydd gwael oedd yn yr etholiad cyffredinol diwethaf, cawsant eu niweidio gan Peter Rogers. Os na fydd Peter yn sefyll byddant yn ail (i Blaid Cymru), neu efallai - gyda chryn dipyn o lwc, yn gyntaf. Os bydd Peter yn sefyll, nid oes ganddynt obaith. Ychydig o obaith sydd gan Albert o ddal y sedd.

Alyn a Glanau Dyfrdwy - 20% - Os bydd yn ddiwrnod gwael iawn i Lafur mae'n bosibl mai dyma fydd yr unig sedd y bydd ganddynt ar ol yng Nghymru y tu allan i'w cadarnleoedd ar yr hen faes glo - ag eithrio Dwyrain Abertawe.

De Caerdydd a Phenarth 35%. Y sedd fwyaf diogel i Lafur yng Nghaerdydd, a'r unig un sydd heb fod yn nwylo'r Toriaid mewn cof ddiweddar. Mae rhannau o'r etholaeth wedi mynd yn gyfoethog, ac ar ddiwrnod gwael iawn i Lafur gallai hyn wneud gwahaniaeth.

De Clwyd - 35%. Dylai hon fod yn ddiogel i Lafur - byddai angen gogwydd o 10% yn eu herbyn iddynt golli - ond sedd ymylol fydd hi'r tro nesaf.

Gorllewin Caerdydd - 45% Mae etholaeth Rhodri Morgan wedi syrthio i'r Toriaid unwaith o'r blaen ym 1983. Y cymhlethdod i Lafur yma ydi bod elfennau o'i chefnogaeth traddodiadol yn dangos arwyddion eu bod yn troi at Blaid Cymru yn ddiweddar - yn arbennig pobl o gefndiroedd ethnig. Gallai hyn hollti'r bleidlais wrth Geidwadol. Yr ofn yma sydd wrth wraidd ymdrechion Rhodri Morgan a Ramesh Patel i ethnigeiddio'r anghydfod ail drefnu ysgolion yng Ngorllewin y ddinas.

Delyn - 50% Dim ond 2% o wahaniaeth oedd rhwng Llafur a'r Toriaid yn yr etholiadau Cynulliad, er bod bron i 20% yn yr etholiad San Steffan. Yn y 30au hwyr fydd pleidlais Llafur y tro nesaf - efallai y bydd yn ddigon, ond bydd pethau'n agos iawn.

Penybont - 55% Mi ddaliodd Carwyn Jones hon yn eithaf hawdd yn yr etholiadau Cynulliad. Gallai Llafur ddal Penybont - ond mae'n dra thebygol na fydd eu canran o'r bleidlais yn llawer uwch na 35%. Maent angen i'r bleidlais gwrth Lafur (Toriaid a Lib Dems) drefnu ei hun yn eithaf cyfartal. Os ydi hynny'n digwydd gall Llafur ddal y sedd - ond gallai'n hawdd syrthio.

Gwyr - 50% Mae'r gogwydd o 8% sydd ei angen ar y Toriaid yn sicr yn bosibl - ond bydd pethau'n agos.

Dyffryn Clwyd - 55% Agos iawn, iawn oedd pethau rhwng y Toriaid a Llafur yn etholiadau'r Cynulliad, er bod bwlch o 14% yn yr etholiad San Steffan. Gallai hyn fod yn anigonol.

Gorllewin Casnewydd - 55% Mae'r gogwydd o 7% sydd ei angen ar y Toriaid i ennill hon oddi mewn i'r hyn mae'r polau diweddar wedi bod yn ei awgrymu. Gallent ennill yma, a gallai Paul Flynn felly golli ei sedd.

Gorllewin Caerfyrddin a Sir Benfro - 70% Mae'r sedd wedi syrthio ar lefel Cynulliad, ac nid yw'r 5% o oruwchafiaith sydd gan Nick Ainger fod yn ddigon. Problem ychwanegol sydd gan Lafur yw y gallai perfformiad da gan Blaid Cymru eu niweidio ymhellach.

Bro Morgannwg - 70% Mi wnaeth UKIP achub Llafur yn yr etholiad Cynulliad. Wnaiff hyn ddim digwydd y tro yma, a dydi 4% o fwyafrif ddim yn agos at fod yn ddigonol.

Gogledd Caedydd - 80%. Sedd draddodiadol Doriaidd (hyd 1997 beth bynnag) sydd eisoes wedi syrthio i'r Toriaid ar lefel Cynulliad gyda gogwydd sylweddol. Mae hon yn eithaf sicr o fynd yn ol adref.

Aberconwy - 60% - collodd Llafur y sedd yma i Blaid Cymru ar lefel Cynulliad. Mae llawer iawn o fewnfudwyr yn yr etholaeth, ac mae'n rhesymol tybio y bydd llawer mwy ohonynt yn pleidleisio mewn etholiad San Steffan na mewn un Cynulliad. Bydd hyn o fantais i'r Ceidwadwyr - ond gall Plaid Cymru ennill, os ydi Phil yn gallu argyhoeddi pobl mai ond fo all atal y Toriaid. Mae canlyniadau'r etholiadau lleol a Chynulliad yn awgrymu nad oes gan Lafur unrhyw obaith o gwbl o ddal y sedd.

Gorllewin Clwyd - 75%. Sedd sy'n cael ei dal gan y Toriaid ar lefel San Steffan a Chynulliad, ond gyda chanran cymharol isel o'r bleidlais. Yr unig ffordd y gallai'r Toriaid golli ydi os bydd pleidleisio tactegol yn eu herbyn - ond wnaiff hynny ddim digwydd hyd y byddant mewn grym yn San Steffan.

Preseli Penfro - 80% - Gweler uchod - dwy sedd debyg iawn yn etholiadol.

Mynwy - 99% - yr unig reswm nad ydw i'n rhoi 100% yma ydi nad oes dim yn gwbl sicr mewn gwleidyddiaeth, ond mae hyn nesaf peth. Gallai David Davies gael 60% o'r bleidlais, a fyddai yn rhoi canran cyffelyb i un Llafur yn y Rhondda.

Trefaldwyn - 45% - Ni ddylai hon fod yn enilladwy i neb ag eithrio'r Lib Dems - ond mae'r amgylchiadau anffodus ynglyn a bywyd personol Lembit, a'r ffaith bod Glyn yn ymgeisydd cryf a chymhedrol yn rhoigobaith iddynt ei chipio am yr ail waith yn eu hanes.

Brycheiniog a Maesyfed - 50% - Mae pleidlais y Toriaid am godi, ac mae'n debyg y bydd un y Democratiaid Rhyddfrydol yn cwympo, a dydi 10% ddim yn fwyafrif mawr. Yr hyn a allai achub y sedd i Roger Williams ydi pleidleisio tactegol gan rhai o'r 15% oedd yn cefnogi Llafur yn 2007

Sgarlets - tim rhanbarthol rheng flaen neu dim tref eilradd?

Mi’r ydw i wedi cefnogi tim rygbi Llanelli neu’r Sgarlets fel maent yn cael eu galw bellach ers i mi fod yn tua deg oed. ‘Dwi wedi parhau i wneud hynny trwy’r blynyddoedd – yn ystod yr amserau da, a’r rhai nad ydynt wedi bod cystal. Ar un olwg roeddwn, fel Gogleddwr yn falch pan newidwyd y tim tref yn un rhanbarthol, gan fod y Gogledd a’r Canolbarth bellach yn nhiriogaeth y rhanbarth newydd. ‘Dwi wedi mynd i weld y Sgarlets yn chwarae y Cae Ras yn Wrecsam, ac yn y Strade lawer gwaith. Roeddwn wrth fy modd cael gwneud hynny – tyrfa’r Sgarlets ydi un o’r ychydig dyrfaoedd cymharol fawr (ag eithrio tyrfaoedd gemau rhyngwladol) lle bydd dyn yn clywed y Gymraeg yn weddol aml.

‘Dwi erioed wedi bod ym Mharc y Sgarlets, ond roeddwn wedi edrych ymlaen yn arw i gael gwneud hynny – tan ddydd Sul hynny yw. Yn ol colofn Angharad Mair yn y Wales on Sunday, gwnaeth ei hymweliad cyntaf iddi deimlo’n sal oherwydd bod y Gymraeg yn cael cyn lleied o barch yno – dim arwyddion dwyieithog, dim tystiolaeth gweledol swyddogol o’r Gymraeg o gwbl. Ymddengys bod dyddiau’r sgorfwrdd Cymraeg eiconig wedi hen fynd.



‘Rwan mae Llanelli fel clwb pob amser wedi bod yn anarferol o ran natur dalgylch ei gefnogaeth – tref gymharol Seisnig (o ran iaith) Llanelli a phentrefi cyfagos Cymreigaidd (er bod mwy i’r stori – mae’n fy rhyfeddu cymaint o bobl tros i drugain oed o Lanelli sy’n gallu siarad y Gymraeg yn iawn os ydi dyn yn cychwyn siarad Cymraeg efo nhw).

Ers i’r tim tref droi’n rhanbarth mae ei diriogaeth honedig wedi ymestyn i gynnwys y cwbl o Gymru y tu allan i Went a Morgannwg,. Mae 95% o’r Gymru Gymraeg oddi mewn i’r tiriogaeth hwnnw. Ond ‘dydi hynny heb newid iot ar feddylfryd tref fechan y sawl sy’n rhedeg tim y Sgarlets. ‘Dydi o ddiawl o ots bod Cyngor Caerfyrddin wedi pwmpio pres cyhoeddus i’w coffrau. Dydi o ddiawl o ots bod canoedd o filoedd o Gymry Cymraeg yn byw oddi mewn i’w tiriogaeth – meddylfryd tim tref fechan sy’n tra arglwyddiaethu o hyd – ac mi gaiff pawb arall wneud pethau eu ffordd nhw, neu ddim o gwbl.

Bai Rhodri Morgan a Gordon Brown ydi hi bod Cymru'n dlawd - Cameron

Wel, diolch yn fawr David Cameron - rydym bellach yn gwybod mai'r hyn sydd y tu ol i dlodi cymharol Cymru ydi'r ffaith mai Gordon Brown a Rhodri Morgan sydd wedi bod wrth y llyw am ddegawd.



Hmm - felly roedd Cymru'n hynod gyfoethog i gymharu a gweddill Prydain pan roedd y Toriaid wrth y llyw? Ym - na - mae Cymru pob amser yn gymharol dlawd. Yn wir aeth llywodraeth Mrs Thatcher ati'n fwriadol i ddifa'r farchnad am lo De Cymru trwy ddad gomisiynu pwerdai oedd yn cael eu tanio gan lo. Dyma'r penderfyniad polisi a wnaeth y mwyaf o niwed i economi Cymru erioed o bosibl.

Mae'r rheswm am dlodi cymharol Cymru yn gwbl syml - nid oes gennym reolaeth tros bolisiau economaidd ein gwlad. Mae'r penderfyniadau hynny yn cael eu gwneud mewn gwlad arall, ac o ganlyniad nid yw'n dilyn mai dyma'r polisiau mwyaf priodol i ni.

Diffyg llwyddiant economaidd parhaus a pharhaol Cymru ydi'r ddadl gryfaf tros annibyniaeth. Duw yn unig a wyr pam na wneir mwy o ddefnydd ohoni.

Cwis bach

Pa flogiwr toreithiog o gynghorydd sy'n meddwl ei bod yn bwysig i'r byd a'r betws gael gwybod am pob un cam mae'n ei droedio, pob gem rygbi neu bel droed mae'n ei gweld pob tro mae'n mynd am dro, sydd wedi anghofio son ei fod yn y sefyllfa tra anarferol i gynghorydd o gael ei hun ar lyfrau'r ombwdsman llywodraeth leol?

Diweddariad - bu Alwyn yn ddigon caredig i wneud ychydig o waith ymchwil (gweler y dudalen sylwadau) ac mae'n honni i'r unigolyn sydd o dan sylw fod yn y sefyllfa yma o'r blaen. Dydw i ddim yn gwybod dim oll am hynny, dwi'n cymryd bod ymchwil Alwyn yn ddilys - ond does gen i ddim ffordd o wybod hynny, a fyddwn i ddim yn awyddus i gysylltu fy hun efo honiad nad ydw i'n gwybod i sicrwydd llwyr ei bod yn wir. .

Pam bod ethnigeiddio addysg Gymraeg yn anghyfrifol?

Ymddengys bod Rhodri Morgan yn dilyn esiampl Ramesh Patel ac yn ethnigeiddio'r anghydfod ynglyn ag Ysgol Treganna. Mae Vaughan yn codi dau bwynt ar ei flog - y naill yn ymwneud a chytundeb rhwng y pleidiau i beidio a defnyddio hil mewn anghydfod gwleidyddol, a'r llall i'w wneud a gwrthdaro rhwng gweithred Rhodri a rol y Cynulliad mewn adolygu penderfyniadau ynglyn ag ail strwythuro ysgolion.

'Dwi am fynd ar ol mater ychydig yn gwahanol - pam bod llusgo ethnigrwydd i mewn i ddadl ynglyn ag addysg Gymraeg yn gam cwbl anghyfrifol. Mae'n fater sy'n cyffwrdd gyda rhai o'r elfennau mwyaf anghyfforddus ynglyn a'n cymdeithas a'n cymunedau - yr hyn sy'n eu dal at ei gilydd, a'r potensial iddynt dorri'n garfanau sy'n cystadlu yn erbyn ei gilydd, ac yn wir yn casau ei gilydd.

Yn y gorffennol roedd cymdeithas fel rheol yn arddel gwerthoedd lled gytuniedig - hynny ydi mae bron i bawb yn eu derbyn, neu yn fodlon cymryd arnynt eu bod yn eu derbyn. Roedd y wladwriaeth yn aml yn hyrwyddo'r gwerthoedd yma. Roedd crefydd - fersiwn Brotestanaidd y grefydd Gristnogol yn achos Prydain - yn elfen bwysig o'r gwerthoedd hyn, er bod elfennau eraill yn bwysig hefyd - ideoleg 'cenedlaethol', dehongliad arbennig at faterion tramor ac ati. 'Dydi hyn ddim yn golygu bod pawb yn cytuno ynglyn a phob dim wrth gwrs - i'r gwrthwyneb - ond roedd craidd o gredoau oedd yn gyffredin i bron bawb. Roedd cymdeithas yn llawer llai goddefgar na chymdeithas heddiw, ond roedd hefyd yn llawer mwy unedig.

Yn y ganrif diwethaf chwalwyd y lled gonsensws hwn - roedd nifer o resymau, datblygiad democratiaeth, dylanwad gwyddoniaeth, mewnfudiad a llawer o bethau eraill. Oherwydd hyn niweidwyd cohesion cymdeithasol, ac yn bwysicach o safbwynt y darn hwn chwalwyd y ddelwedd unedig o gymdeithas.

'Rwan, lle mae gwagle mewn ideoleg moesol yn cael ei greu, mae ideoleg moesol o rhyw fath yn sefydlu ei hun - mae pobl yn unigol a chymdeithas yn gyffredinol angen rhyw feincnod moesol. Datblygodd ideoleg ym Mhrydain - ac yn y rhan fwyaf o wledydd y Gorllewin - yn ail hanner y ganrif ddiwethaf oedd yn pwysleisio pwysigrwydd goddefgarwch. Dyma'r unig fath o ideoleg cynhwysfawr sy'n gallu datblygu mewn cymdeithas ranedig - un sy'n pwysleisio goddefgarwch at yr holl elfennau oddi mewn i'r gymdeithas hwnnw. Mae ideoleg o'r fath yn pwysleisio pwysigrwydd cysyniadau megis cyfartaledd statws, cyfartaledd cyfleoedd, cynhwysiad ac ati. Mae pob math o elfennau mewn cymdeithas wrth gwrs - gall gynnwys dosbarthiadau cymdeithasol, grwpiau ethnig, grwpiau hil, pobl gyda rhywioldeb amgen ac ati.

Mae rhywun nad yw'n arddel y gwerthoedd hyn, a sy'n ymddangos yn anoddefgar yn rhoi ei hun y tu allan i'r feddylfryd prif lif yn union fel roedd Pabydd yn ei wneud yn Oes Elisabeth, neu anffyddiwr yn Oes Fictoria. Gall ddisgwyl bod yn wrthrych gwawd, a gall ddisgwyl canlyniadau anymunol - gofynwch i Alun Cairns er enghraifft.

Mae hyn oll yn burion - a fel y dywedais, ideoleg moesol wedi ei seilio ar oddefgarwch ydi'r unig un a allai weithio mewn cymdeithas ranedig. Yr unig broblem ydi nad yw pob carfan yn gyfartal mewn gwirionedd, ac oherwydd hynny gall yr ideoleg ei hun greu gwrthdaro sylweddol.

I ddechrau dydi'r goddefgarwch a'r cydraddoldeb y gall grwp ei ddisgwyl ond yn ymestyn cyn belled a nad yw'n amharu ar fuddiannau grwp arall. Gyda mae hynny'n digwydd mae gwir statws y grwp hwnnw'n dod yn amlwg yn weddol sydyn. Er enghraifft mae'n weddol amlwg bellach bod buddiannau mewnfudwyr o Loegr yn fwy pwysig na rhai Cymry Cymraeg fel grwp.

Yn ogystal mae'r cyfleoedd sydd ar gael i gwahanol grwpiau yn gwahanol iawn mewn gwirionedd. Er enghraifft mae'r cyfleoedd sydd ar gael i rhywun o gymuned Bangladeshaidd Newham yn syfrdanol is na'r cyfleoedd sydd ar gael i rhywun gwyn sy'n byw yn Westminster.

Mae'r bwlch rhwng y disgwyliadau mae ideolegau cenedlaethol cynhwysol yn eu creu a'r hyn sydd yn bosibl mewn gwirionedd yn rhywbeth sy'n generadu siom, anghytgord a drwg deimlad. Mae hyn yn arbennig o wir lle mae'n effeithio ar grwpiau ethnig - gan fod y llinynau sy'n dal grwpiau o'r fath at ei gilydd yn rhai pwerus, ac mae pobl yn teimlo anhegwch tuag at grwp cyfan yn waeth na maent yn teimlo anhegwch personol. Hynny yw mae siom ac ymdeimlad o anhegwch yn gryfach o lawer lle mae'n cael ei deimlo'n dorfol.

Daw hyn a ni at Rhodri Morgan, Ramesh Patel a Threganna. Fel rheol ni fyddai'r term ethnig yn cael ei ddefnyddio yng nghyd destun agor ysgol Gymraeg yn y Gymru ddi Gymraeg. Mae'r rhan fwyaf o bobl sy'n byw yn y Gymru honno yn wyn, ac yn ddi Gymraeg. Mater o ddewis gan un carfan o grwp ethnig unedig fyddai sefydlu ysgol Gymraeg.

Mae Treganna ychydig yn gwahanol - mae mwy na sy'n arferol o rieni'r ardal yn Gymry Cymraeg sydd yn aml a'u gwreiddiau yn y Gorllewin neu'r Gogledd, ac mae cryn dipyn o bobl sydd a'u gwreiddiau yn Asia yn byw yno bellach - yn arbennig yn Nwyrain y ward. Mae teulu fy ngwraig yn ddi Gymraeg, ac mae nifer ohonynt yn byw yn Nhreganna. 'Dydw i ddim yn derbyn bod eu ethnigrwydd nhw yn gwahanol i fy un i. Ond mae'r term ethnig yn un rhyfedd - ac mae hefyd yn un goddrychol. Ar un ystyr mae'r grwp ethnig mae rhywun yn perthyn iddo'n fater cyfnewidiol, ac yn fater sy'n deillio o hunan ddiffiniad i raddau.

Felly pan mae Ramesh a Rhodri'n dod ag ethnigrwydd i mewn i'r ddadl mae perygl iddynt gychwyn ar broes lle mae pobl yn diffinio eu hunain mewn termau ethnig, ac yn ystyried addysg Gymraeg mewn nhermau o sut mae'n effeithio ar eu grwp ethnig nhw. Pan fydd hyn yn digwydd mae'r sawl sydd yn colli'r ddadl yn gweld pethau fel ymysodiad ar eu grwp ethnig nhw - a fel y nodwyd uchod, mae'r gynnen yn waeth o lawer - ac yn effeithio ar gymdeithas i raddau mwy o lawer.

'Dydi addysg Gymraeg ddim oll i'w wneud gydag ethnigrwydd - mae'r iaith yn perthyn i bawb yng Nghymru - os ydynt yn ei siarad ai peidio, os ydynt a'u gwreiddiau yn Nhregaron, yn Bangalore neu yn Nhreganna. Mae'n anghyfrifol ac yn sinicaidd ei droi'n fater sy'n ymwneud ag ethnigrwydd - mae'n niweidiol i'r Gymraeg, mae'n niweidiol i'r gymdeithas yn Nhreganna ac mae'n niweidiol i ymson gwleidyddol.

Mae pendraw ethnigeiddio gwleidyddiaeth i'w weld yn glir yng Ngogledd Iwerddon. Mae'n rhannu cymdeithas yn llwyr, yn difa gallu pobl i resymu'n wleidyddol y tu allan i ffiniau eu grwp ac yn difa gallu pobl i feddwl yn annibynnol. Mae bron i pob Pabydd yng Ngogledd Iwerddon yn erbyn ysgolion gramadeg ac yn erbyn Israel, mae bron i pob Protestant o blaid Israel ac o blaid ysgolion gramadeg. Mae annibyniaeth barn wedi ei lyncu gan feddylfryd torfol y grwp ethnig - hyd yn oed pan nad ydi materion dan sylw yn effeithio ar y grwp ethnig yn uniongyrchol.

Mae Rhodri a Ramesh yn cychwyn mynd a ni i lawr y llwybr yma - ac mae'n gywilydd arnynt.

Cymru Morgan = Rwsia Putin?

Bu cryn dipyn o drafodaeth ynglyn a sylwadau ymfflamychol a wnaed gan ddau wleidydd Llafur Cymreig yn ddiweddar, sef Rhys Williams a Ramesh Patel.

Rydym eisoes wedi trafod rant gweddol ddi resymeg Rhys - yr hyn sy'n nodweddu'r darn am wn i yw ei fod yn cwmpasu nifer o stereoteipiau Seisnig ynglyn a natur y Gymru Gymraeg.

Disgrifio'r broses ail strwythuro ysgolion cynradd yng Ngorllewin Caerdydd yn nhermau 'puro ethnig' wnaeth Ramesh. Mae'r ysgol mae plant Ramesh yn ei mynychu - Ysgol Landsdowne - yn debygol o gael ei chau, neu ei symud er mwyn ymateb i'r galw sylweddol sydd yna am addysg Gymraeg yn y rhan yma o'r ddinas.

Mae yna wahaniaeth yn natur y sylwadau wrth gwrs - cafodd Rhys gyfle i bendroni ynglyn a'i erthygl, ac o wneud hynny cynhyrchodd ddarn gwirioneddol anymunol a fyddai'n ymylu ar fod yn hiliol petai wedi ei gyfeirio at leiafrif ethnig yn hytrach nag at grwp ieithyddol a daearyddol.

Roedd sylw Ramesh yn ymfflamychol, ond mae ganddo'r esgys mai yng ngwres y funud - mewn cyfarfod cyhoeddus i amddiffyn Landsdowne - y gwnaed y sylwadau. Mae wedi rhyw hanner ymddiheuro. Serch hynny, dydi'r math yma o iaith ddim yn dderbyniol. Meddyliwch beth fyddai'n digwydd petai rhywun fel Seimon Glyn yn disgrifio mewnfudiad i'r Gymru Gymraeg fel 'puro ethnig'.

Ymateb y wasg, ac yn arbennig felly'r BBC sydd o ddiddordeb i mi yn y blog hwn. Mae Prysor wedi 'sgwennu darn sy'n dehongli ymateb rhyfedd y BBC yn nhermau llyfdra eangach y cyfryngau Cymreig. Yn sicr roedd ymateb y Bib yn un rhyfedd - roedd eu hadroddiadau ynglyn ag erthygl Rhys yn gwneud i'r erthygl edrych yn llawer llai anymunol a hysteraidd nag oedd mewn gwirionedd, a phan y cafodd Rhys ei holi gan y Bib ni wnaed unrhyw ymdrech i wneud iddo gyfiawnhau ei sylwadau.

Adlewyrchir yr agwedd blase yma ym mlog Vaughan Roderick - ac mae sylwadau eithaf ffyrnig gan ambell un, gyda Vaughan yn cael ei gyhuddo o fod yn Llafurwr.

'Rwan dydi Vaughan ddim yn Llafurwr wrth gwrs. Wnaiff o ddim diolch i mi am ddweud hyn (ac yntau yn y swydd mae ynddi), ond mae Vaughan yn genedlaetholwr at flaenau'i fysedd. Ond mae'r ffaith yna ynddo'i ei hun yn codi cwestiwn diddorol - pam na wnaeth Vaughan (fel y Bib yn gyffredinol) fwy o'r peth?

Mae'r ateb yn eithaf syml yn y bon 'dwi'n meddwl. Pan rydym yn gwneud rhywbeth yn broffesiynol (a dyna mae Vaughan yn ei wneud pan mae'n blogio - yn gwahanol i'r mwyafrif llethol ohonom) - rydym yn rhesymu oddi mewn i ffiniau sydd wedi eu gosod gan ddiwylliant ein proffesiwn. Pan mae Vaughan yn blogio, neu'n darlledu, mae'n gwneud hynny oddi fewn i gyd destun arbennig - hive mentality y BBC. 'Does yna ddim yn anarferol yn hynny wrth gwrs - pan y byddaf i yn gweithredu'n broffesiynol, 'dwi'n gwneud hynny oddi mewn i gyfyngiadau tebyg.

Y ffaith syml amdani ydi mai'r Blaid Lafur Gymreig ydi'r sefydliad gwleidyddol yng Nghymru, a BBC Cymru ydi'r sefydliad cyfryngol, ac mae'r naill ochr a'r llall yn gwbl ymwybodol o hynny. Yn gyffredinol mae strwythurau sefydliadol yn hoff o strwythurau sefydliadol eraill, maent yn sefyll gyda'i gilydd, ac mae perygl iddynt syrthio efo'i gilydd.

O ganlyniad mae ymateb y BBC i gwahanol storiau yn ymddangos yn un ochrog - ac maent yn un ochrog. Mae nifer wedi tynnu sylw at y cyferbyniad rhwng ymateb y Bib i sylwadau cymharol sobr a phwyllog Seimon ynglyn ag effaith mewnfudo ar y Gymru Gymraeg, a'u hymateb i bregeth casineb Rhys a ieithwedd Paysliaidd Ramesh. Gwir bod amserau'n gwahanol, ac nad ydi'r agenda newyddiadurol yng Nghymru yn cael ei lywio gan ymgyrch gasineb y Welsh Mirror bellach, ond mae sylwedd i'r canfyddiad bod safonau deublyg ar waith. Mae'r sylwadau ynglyn a phwysigrwydd cymharol sylwadau sarhaus Jeremy Clarkson am Gordon Brown a rhai Rhys Williams am Gymry Cymraeg hefyd yn berthnasol.

Mae agwedd y Bib tuag at Llais Gwynedd yn rhan o'r patrwm yma. Bydd pob math o storiau ynglyn a Llais Gwynedd yn fynych ar newyddion y Bib - rhai ohonynt yn wirioneddol ddi ddim. Bydd rhai o'u haelodau yn cael gwahoddiad i gymryd rhan mewn gwahanol raglenni radio ac ati. Mae hynny'n ddigon teg - mae'n bwysig bod y Bib yn adlewyrchu pob barn yng Nghymru. Ond lle mae'r Llais y Bobl eraill? - yr un yng Ngwent. Mae'r mudiad hwnnw yn fwy o lawer na Llais Gwynedd - mae ganddynt aelod seneddol, aelod cynulliad, maent yn rheoli cyngor i bob pwrpas ac mae eu dylanwad yn ymestyn y tu allan i'r sir maent wedi cychwyn ynddi. Mewn hanner un sir mae Llais Gwynedd yn ddylanwadol.

Eto mae'r ateb yn weddol syml - draenen yn ystlys y Blaid Lafur ydi Llais y Bobl. Draenen yn ystlys Plaid Cymru ydi Llais Gwynedd. Dydi Plaid Cymru ddim yn golofn sefydliadol Gymreig - dyna'n union ydi'r Blaid Lafur - fel BBC Cymru.

Neu cymerer y ffordd yr oedd y Bib yn delio efo canlyniadau'r etholiadau lleol y llynedd. Dyma'r etholiadau mwyaf llwyddiannus yn hanes Plaid Cymru, a'r rhai mwyaf trychinebus i Lafur ers degawdau cynnar y ganrif diwethaf. Prif ffocws y Bib oedd y ffaith i Lais Gwynedd gipio dwsin o seddi ar un cyngor - un allan o'r dau ar hugain.

Ni fyddai'r tueddiad cyfundrefnol yma i wyro tuag at Lafur mor bwysig petai'r cyfryngau eraill yng Nghymru o farn gwleidyddol arall - neu o leiaf yn ddi duedd. Ond nid felly mae pethau wrth gwrs - Trinity Mirror sydd ag hegemoni ar wasg brint yng Nghymru - yn lleol ac yn genedlaethol. Mae'r grwp yma'n driw iawn i Lafur ar raddfa Cymreig a Phrydeinig. Felly mae bron i pob cyfrwng newyddion Cymreig yn edrych ar wleidyddiaeth yn yr un ffordd - ac mae'r ffordd honno yn ffafriol i Lafur ac yn anffarfiol i bawb arall. Gor ddweud fyddai honni bod Cymru Rhodri Morgan yn ymdebygu i Rwsia Putin yn unffurfiaeth gwleidyddol y ffynonellau newyddion- ond mae yna wirionedd mewn gor ddweud weithiau.

ON - Pan 'dwi'n son am y Bib, BBC ac ati, son am BBC Cymru ydw i. Mae'r ddadl ychydig yn gwahanol mewn cyd destun Prydeinig.

ONN - O edrych yn ol 'dwi'n ofni fy mod braidd yn llawdrwm ar Vaughan. Mae llais newyddiadurol Vaughan yn fwy Cymreig a Chymraeg nag un nemor neb arall sy'n gweithio i'r Bib - diwylliant mewnol y Bib ydi'r broblem, nid Vaughan.

Y galw am annibyniaeth i'r Alban ar gynydd

Y gred yn ddiweddar ydi bod y galw am annibyniaeth i'r Alban wedi lleihau oherwydd yr amgylchiadau economaidd anodd.

Nid felly mae pethau yn ol pol a gynhalwyd yr wythnos diwethaf. Ymddengys bod 38% o blaid annibyniaeth a 40% yn erbyn. Y bwlch lleiaf erioed.

Diwrnod y ddau Gordon

Yn ol Gordon Brown mae o wedi bod o blaid sefydlu trefn rhybudd cynnar i adnabod sicrhau bod llif ariannol rhyngwladol yn rhedeg yn briodol ers blynyddoedd lawer. Yn wir mae wedi bod o'r farn nad yw'r drefn bresenol yn ddigonol ers talwm. Felly mae'n dadlau ei fod wedi rhagweld yr argyfwng ariannol. Hawdd y gallai dyn ofyn - pam ddiawl na wnaeth o ddim i atal y peth?

'Rwan fedra i ddim meddwl am unrhyw beth mor anhygoel y gallai Brown ei ddweud - efallai mai hanner dwsin o bobl a gafodd eu hunain mewn sefyllfa i osod trefn o oruwchwylio llif ariannol rhyngwladol - a fo, fel canghellor y trysorlys ym Mhrydain am ddegawd oedd un ohonynt.

Pam bod Gordon yn dweud rhywbeth mor gwbl anhygoel? Fedra i ddim meddwl am unrhyw reswm call pam y byddai'r dyn yn dweud y ffasiwn beth - beth bynnag ei wendidau, dydi o ddim ymhlith y bobl mwyf di gywilydd yn hanes y Byd? Yr unig beth y gallaf feddwl amdano ydi ei fod wedi cael damwain o rhyw fath sydd wedi niweidio ei fenydd.

Efallai ei fod wedi cynhyrfu'n lan wedi cael gwared o Tony Blair ar ol yr holl flynyddoedd o gynllwynio, ac wedi degawdau o ddal ei hun yn ol aeth ati i ddathlu'n lloerig gan ddobio ei ben yn erbyn y wal i gyfeiliant cerddoriaeth soniarus Black Sabbath. Hwyrach bod hyn wedi hollti'r llinyn sy'n cysylltu dau ochr ei fenydd a bod y cyn ganghellor wedi ei adael ar ol yn yr ochr chwith ei fenydd, tra bod y prif weinidog yn yr ochr dde. Felly mae yna ddau Gordon Brown.

Mae'r ddau yn cyd fyw - yn mynd i'r un llefydd, yn ystyried yr un problemau - yn gwneud pob dim efo'u gilydd, ond maent yn ddau endid cwbl wahanol.

Bydd y ddau yn rowlio allan o'r gwely efo'i gilydd ac yn ymbalfalu yn y myrllwch am drons, par o sanau, trywsus ac ati. Wedyn byddant yn mynd i lawr y grisiau i gael eu brecwast. Daw gwas sifil i mewn gyda'r papurau boreuol, ac mae'r ddau Gordon yn mynd trwy'r penawdau - Brown's Ratings Now Lower Than Hitler's, Labour In Single Digits In The Polls, Labour Peers Willing To Legalise Dog Fighting In Exchange For Cash, USA Breaks Diplomatic Relations With UK After Latest Milliband Faux Pas , Jacqui Smith Puts All The Nation's Reserves In Her Purse ac ati, ac ati. Mae'r ddau Gordon yn troi at y tudalenau cefn.

Wedyn mae'r ddau yn cael eu gyrru o 10 Downing Street i'r Senedd. Maent yn mynd i'w swyddfa lle mae'r prif chwip yn ei aros gyda'r storiau arferol am aelodau seneddol yn bygwth pleidleisio gyda Cameron, aelodau seneddol ddim am sefyll y tro nesaf, aelodau seneddol yn bygwth cyflawni hunan laddiad ar lawr Ty'r Cyffredin _ _ _. Maen nhw'n dechrau meddwl am rhywbeth arall - unrhyw beth arall - eu hoff gol - yr un a sgoriodd Paul Gascoine yn erbyn yr Alban yn Euro 96.

Daw amser Cwestiynau'r Prif Weinidog yn erchyll o fuan. Mae'r Gordons yn gwybod yr ateb i'r cwestiwn cyntaf pob tro am bod eu gweision sifil wedi sgwennu'r atebion ar bapur gan ddefnyddio ffont maint 16. Yn anffodus 'does gan y gweision sifil ddim syniad beth ydi'r cwestiynau dilynol, a dydi'r Gordons ddim efo'r syniad lleiaf sut i'w hateb - felly maent rwdlan yn gloff, ac mae pawb o'n blaen yn dechrau chwerthin, neu weiddi, neu ysgwyd eu dyrnau, neu ofyn cwestiynau sbeitlyd. Mae pawb y tu ol iddynt yn rhoi eu pennau yn eu dwylo. Mae'r dyddiau pan oedd Betty Williams yn planu ei hun yn union y tu ol i Blair wedi hen fynd. Mae bellach yn planu ei hun cyn belled a phosibl oddi wrth y Gordons.

Wedyn cant eu gyrru'n ol i 10 Downing Street a chael cip ar Sky News - y gohebydd gwleidyddol gyda chrechwen ar ei wyneb yn rhoi adroddiad ar berfformiad y Gordons yn y Senedd. Clip neu ddau o'r gyflafan ar lawr Ty'r Cyffredin.

Mae'r Gordons yn mynd at y cwpwrdd diod ac yn llenwi gwydr hanner peint o'r botel wisgi ac yn troi i edrych ar y darts ar Sky Sports.

Deffro'n sydyn a'r darts yn dal i fynd. Edrych ar y cloc - un o'r gloch y bore. Ymlwybro i fyny'r grisiau - mae'r golau wedi diffodd ac mae Sarah eisoes yn y gwely. Mae'r ddau Gordon yn ystyried ceisio cael cyfathrach rywiol gyda hi - ar yr un pryd. Maent yn rhoi eu llaw ar ei chlun, mae hithau'n troi ei chefn arnynt. Maent hwythau yn troi eu cefn ac yn ceisio cysgu - er mwyn bod yn ffres i wynebu diwrnod arall.

Carchar yng Nghaernarfon drachefn

Bydd datganiad yn cael ei wneud yn ddiweddarach y prynhawn yma ynglyn a lleoliad carchar newydd i Gymru.

Gall blogmenai ddatgelu (cyn yr asiantaethau newyddion swyddogol) mai yng Nghaernarfon y bydd y datblygiad newydd.

Bydd yn dod a llawer o swyddi o ansawdd lled uchel i'r ardal. Bydd hefyd yn fater cynhenus yn wleidyddol.

Rydym yn byw mewn amseroedd diddorol.

Rhys Williams eto

Pur anaml y byddaf yn dychwelyd at union yr un pwnc - ac yn arbennig felly oddi mewn i ddiwrnod. Serch hynny mae sylwadau Prysor ynglyn ag erthygl ryfedd Rhys Williams wedi peri i mi gnoi cil rhyw ychydig. Fel pob dim y bydd Prys yn ei 'sgwennu mae'r blog yn ddifir ac yn werth ei ddarllen.

Gellir gweld yr erthygl wreiddiol Rhys Williams yma gyda llaw.

'Dwi ddim am fynd ar ol pob dim - 'dwi'n cytuno efo fwy neu lai pob dim mae Prys yn ei ddweud. Serch hynny mae dau bwynt hoffwn edrych arnynt - ac mae'r ddau yn ymwneud gyda natur personoliaeth Rhys.

Yn gyntaf mae Prys yn awgrymu bod Rhys yn berson anarferol o ansylwgar. Mae hyn yn hollol wir. Ymddengys ei fod yn llafurio o dan y cam argraff ein bod yn byw yn y chwe degau pan oedd y Gymru wledig, orllewinol yn syml o safbwyntiau cymdeithasegol, ieithyddol, ethnig a diwylliannol. Bu newidiadau anferthol ers hynny - yn arbennig yn Sir Geredigion lle mae Rhys wedi ymgartrefu ers chwarter canrif.

Bellach y llefydd sydd yn syml ydi'r cymdogaethau trefol a bwrdeisdrefol hynny sy'n draddodiadol Gymraeg eu hiaith - llefydd tebyg i'r mannau lle mae Prysor a minnau'n byw. Un ward wledig yn unig sydd a mwy nag 80% yn siarad Cymraeg. Wardiau trefol ydi'r pedwar ar bymtheg arall. Yn Sir Geredigion 60% neu lai sy'n siarad Cymraeg yn y rhan fwyaf o'r wardiau gwledig - mae'n agos at hanner trigolion llawer o'r rhain wedi eu geni y tu allan i Gymru. Mae'r Saesneg yn llawer, llawer cryfach na'r Gymraeg tros y rhan fwyaf o'r Sir Geredigion wledig. 'Dydi Rhys, rhywsut, rhywfodd heb sylwi ar hyn.

Yn ail, mae Rhys yn snob ar raddfa epig - mae'n edrych i lawr ei drwyn ar ei holl gymdogion a'i holl gydnabod. Mae cyd destun i hyn wrth gwrs - mae'n hen draddodiad i bobl nad ydynt yn ffitio i mewn gyda'u cymunedau lleol i uniaethu gyda diwylliant Seisnig, ac edrych i lawr ar y diwylliant brodorol gan arddel rhagfarnau a stereoteipio Seisnig.

Yn wir mae llenyddiaeth Eingl Gymreig modern wedi ei seilio ar y tueddiad hwn i raddau helaeth. Caradog Evans ydi taid llenyddiaeth Eingl Gymreig ac er mor grefftus a darllenadwy oedd ei storiau byrion, ymdrech ydynt i ddilorni ei ddiwylliant ei hun a'r traddodiad Rhyddfrydol Cymreig yr oedd wedi ei eni iddo ac i uniaethu ei hun gyda Thoriaid Seisnig.

Y gwahaniaeth efo Rhys ydi ei fod yn dilorni'r gymdeithas ddychmygol wledig Gymreig, mae wedi byw ynddi ers chwarter canrif ac yn uniaethu ei hun efo'r gymdeithas lofaol y bu'n byw ynddi fel plentyn. Mae'r gymdeithas oleuedig, gynhwysol yma hefyd yn gynyrch dychymyg Rhys wrth gwrs. Mae cymunedau'r hen faes glo yn llawer mwy unffurf yn gymdeithaegol na chymunedau'r Gymru wledig, ac o ganlyniad maent yn fwy tebygol o lawer o fod yn unffurf a chul o ran agweddau. Yn sicr mae gwrth Seisnigrwydd di feddwl rhai o drigolion y Cymoedd yr ydw i yn eu hadnabod yn mynd a fy ngwynt o bryd i'w gilydd.

Mae rhywbeth trist ond gogleisiol mewn rhai ffyrdd meddwl am Rhys yn codi yn y bore, mynd i'r siop ar y ffordd i'w waith ac edrych i lawr ei drwyn ar y creadur sy'n gwerthu'r papur iddo oherwydd ei fod yn gul a rhagfarnllyd. Wedi cyrraedd yr ysgol mae'n edrych i lawr ar ei gyd weithwyr a'i ddisgyblion am yr un rheswm. Ar y ffordd adref efallai ei fod yn aros mewn tafarn am beint cyn cael ei de ac yn edrych i lawr ei drwyn ar ei gyd yfwyr oherwydd eu bod hwythau yn hics gwledig tra ei fod ef wedi ei fendithio a soffistigedigiaeth Ynys y Bwl. Mae'n nodio ar hwn a'r llall ar y ffordd adref - ac yn edrych i lawr arnynt. Efallai ei fod yn wir yn edrych i lawr ar ei deulu ei hun.

Mae'n ystyried ei hun yn well na phawb mae'n dod i gysylltiad a nhw - ac hynny ar sail dealltwriaeth ddiffygiol o'r gymdeithas y maent hwy ac yntau yn byw ynddi, a dealltwriaeth ddiffygiol o'r gymdeithas mae'n ceisio uniaethu a hi.

'Does dim yn fwy trist na snob sy'n seilio ei snobyddiaeth ar ganfyddiad chwerthinllyd o aruchel o'i le ei hun yn y gymdeithas mae'n byw ynddi. Erbyn meddwl efallai bod ei ddiffyg sylwgarwch rhyfeddol yn deillio o'r ffaith nad yw'n trafferthu cyfathrebu gydag unrhyw un yn ei gymdogaeth oherwydd ei lefel anarferol o uchel o snobyddiaeth.

Ydi Llafur yn eich casau chi?

'Dwi'n hanner difaru 'sgwennu nad oes fawr ddim yn fy ngwylltio yn Barn y dyddiau hyn - gyda erthygl anwybodus Arwel Ellis Owen ynglyn a'r ffilm Hunger yn y rhifyn diwethaf ac erthygl gwirioneddol ffuantus ac idiotaidd gan ddarpar ymgeisydd y Blaid Lafur yn Nwyrain Caerfyrddin a Dinefwr - Rhys Williams yn y rhifyn diweddaraf.

Mae'n anodd cyfleu pam mor amddifad o resymeg sylfaenol ydi gwead ei ddadl - ond mi wnaf fy ngorau i gyfleu ychydig o idiotrwydd ei ddarn.

Byrdwn dadl Rhys ydi ei fod yn casau'r Cymry Cymraeg yn dorfol, yn arbennig rhai sy'n byw mewn ardaloedd gwledig, ond ei fod yn eu caru'n unigol (yn bersonol 'dwi ddim yn awyddus iawn i fod yn wrthrych serch Rhys - mae'n well gen i gael fy nghasau unigol yn ogystal na fel rhan o grwp torfol ganddo).

Y rheswm tros y casineb torfol bisar yma ydi bod Rhys yn credu bod 'llawer o bobl bach pwysig ein cymunedau Cymraeg' yn defnyddio'r iaith i gadw eraill allan neu i'w rhoi yn eu lle. A dweud y gwir mae Rhys yn mynd cyn belled a chredu bod sawr y Seiri Rhyddion ar y Gymru Gymraeg. Mae hefyd yn son am achos Stephen Lawrence a hiliaeth sefydliadol yr heddlu'n Llundain. Nid yw'n ceisio esbonio beth sydd a wnelo hynny a'i ddadl, ond yr hyn mae'n geisio ei awgrymu am wn i ydi bod y Gymru Gymraeg yn sefydliadol hiliol. Wnawn ni ddim aros gyda'r anhawsterau rhesymegol mae awgrymu bod rhywbeth nad yw'n sefydliad yn sefydliadol hiliol yn ei greu.

Nid bod Rhys yn hollol siwr ynglyn a hyn hyd yn ddiweddar cofiwch - o na - roedd yn meddwl ei fod yn cyfeiliorni am hir - ond cafodd brawf 'gwrthrychol' bod ei ganfyddiadau yn gywir - darllen dau lyfr tros dair neu bedair blynedd a chlywed cyfweliad ar y teledu.

Y llyfr cyntaf sydd wedi ei argyhoeddi bod ei ragfarnau yn gywir ydi hunangofiant Cynog Dafis, Mab y Pregethwr. Mae'n cyfeirio at ddau sylw gan Cynog ynglyn a chydnabod Cymraeg eu hiaith iddo oedd wedi magu eu plant yn ddi Gymraeg. O ran goslef mae'r sylwadau yn weddol niwtral - er nad yw'n cymryd athrylith i ganfod nad yw Cynog yn cymeradwyo'r arfer o beidio a throsglwyddo'r iaith i'r genhedlaeth nesaf. Mae Rhys yn ystyried y sylwadau yn hunan dosturiol a rhagrithiol.

Yr ail lyfr sy'n cefnogi rhagfarnau Rhys ydi cofiant Gwynfor Evans gan Rhys Evans. Ymddengys bod Rhys (Williams) yn ei chael yn ddigri i Gwyn Humphries - Jones wrthod cyfathrebu gyda'r Gwynfor Evans ifanc (cloff ei Gymraeg) yn y Gymraeg oherwydd nad oedd ganddo'r amynedd i wneud hynny. A dweud y gwir mae Rhys yn cael hyn yn fater i'w edmygu - chware teg i'r hogyn di flewyn ar dafod o'r Bala..

Byddai rhywun nad yw wedi ei ddallu gan gasineb yn tybio mai esiampl o'r hyn mae Rhys yn honni ei fod yn ei gasau - 'defnyddio'r iaith i dorri pobl allan' - oedd agwedd o'r fath.

Cyfweliad teledu gyda Keith Davies ydi'r trydydd peth sydd wedi argyhoeddi Rhys o ddilysrwydd ei ragfarnau. Yr hyn sy'n gwneud Keith yn un o'r bobl hynny sydd yn defnyddio'r iaith i gau pobl allan ac i'w gwneud yn ddinasyddion eilradd ydi iddo nodi bod rhai o rieni'r Gwendraeth yn defnyddio'r Saesneg gyda'u plant.

Felly mae Rhys wedi ei argyhoeddi bod ei 'ganfyddiad' bod y Gymru Gymraeg yn defnyddio'r iaith i greu dinasyddion eilradd ac i gau pobl allan gan sylwadau gan Keith Davies am bobl nad ydynt yn trosglwyddo'r iaith i'w plant, sylwadau gan Cynog am bobl nad oeddynt yn trosglwyddo'r Gymraeg gyda'u plant a stori yn llyfr Rhys Evans am rhywun (mae Rhys Williams yn ei edmygu) yn gwrthod cyfathrebu yn y Gymraeg gyda Gwynfor Evans.

Felly 'prawf' Rhys o falais sefydliadol y Gymru Gymraeg ydi storiau am Gymry Cymraeg adnabyddus yn poeni nad yw'r iaith yn cael ei throsglwyddo o un genhedlaeth i'r nesaf a stori am siom Gwynfor Evans nad oedd un o'i gyd fyfyrwyr yn Aberystwyth yn fodlon siarad Cymraeg efo fo. Trosglwyddiad iaith o un genhedlaeth i'r llall, a defnydd mynych o'r iaith rhwng pobl o'r un genhedlaeth ydi'r llinynau pwysicaf yn y gwead o gwahanol ffactorau sy'n ffurfio'r amodau sy'n caniatau i iaith oroesi. I Rhys mae mynegi gofid ynglyn a'r materion hyn yn dystiolaeth o hiliaeth a malais sefydliadol.

Mae'r erthygl yn codi nifer o gwestiynau - rhai ohonynt ynglyn a Rhys ei hun - a wna i ddim aros gyda'r rheiny. Ond ystyriwch mewn difri bod Rhys yn sefyll tros blaid, a phlaid prif lif - yn wir plaid sydd mewn llywodraeth yng Nghaerdydd a Llundain. Mae'n sefyll mewn etholaeth sydd yn Gymreig iawn - mae tua dau o bob tri o drigolion Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr yn siarad Cymraeg. Nid yw'n cael problem dweud ei fod yn casau'r gymdeithas mae'r rhan fwyaf o ddarpar etholwyr yn rhan ohoni.

Meddyliwch am ymgeisydd ar ran unrhyw blaid arall yn cyfaddef ei fod yn casau cymdeithas ei ddarpar ymgeiswyr. Meddyliwch mewn difri calon beth fyddai'n digwydd petai darpar ymgeisydd ar ran Plaid Cymru yn dweud ei fod yn casau Saeson, ond ei fod yn caru pob Cyril, Herbert a Sophie, neu petai Tori yn dweud ei fod yn casau Pacistanis ond ei fod yn caru pob Javed, Asif ac Iqbal. Mi fyddai'r ddau wedi colli eu hymgeisyddiaeth erbyn diwedd yr wythnos.

Mae'n adrodd cyfrolau am ddiwylliant mewnol y Blaid Lafur bod Rhys yn meddwl bod ei sylwadau yn dderbyniol, ac yn wir ei fod yn meddwl eu bod nhw'n rhesymegol. Mae'n dweud mwy bod Llafur yn fodlon dewis eithafwyr gwrth Gymreig fel Rhys fel ymgeiswyr seneddol. Mi fyddai'r BNP yn meddwl dwywaith am ddewis pobl o'r fath.

Y Tori Cymreig (Rhan 1 mewn cyfres achlysurol ar y pleidiau unoliaethol Cymreig)

Mi fydd y blog hwn yn cael ei gyhuddo o bryd i'w gilydd o fod yn un llygeidiog a bod a diddordeb yn unig mewn un plaid wleidyddol. Does yna ddim gwirionedd o gwbl yn hyn wrth gwrs, ac i brofi'r pwynt 'dwi am 'sgwennu ambell i ddarn ar y pleidiau unoliaethol Cymreig o bryd i'w gilydd.



Mae pawb yn gwybod mai plaid ar gyfer Saeson ydi’r Toriaid, ac mae’n dilyn felly mai Cymry sydd eisiau bod yn Saeson ydi Toriaid Cymreig. Y gymhariaeth mwyaf cywir y gallaf feddwl amdano ydi rhywun trawsrywiol yn y dyddiau cyn iddo gael ei lawdriniaeth. Fel y Tori Cymreig mae’n credu iddo gael ei eni yn y corff anghywir.

Mae’r Tori Cymreig gyda phroblemau hunan gasineb ac mae wedi ei elyniaethu oddi wrth y bobl o’i gwmpas, serch hynny yn aml mae’n ceisio ymddwyn fel person normal. Ond mae’r cyflwr o fod yn Dori Cymreig yn un o hanfodion ei fodolaeth – ac mae’r Tori ynddo byth a hefyd yn ceisio ymwthio i’r wyneb.

Mae llawer o Doriaid Cymreig yn cymryd rhan mewn gweithgareddau Seisnig ym mhreifatrwydd eu cartrefi eu hunain. Gall hyn olygu ymhel a phob math o weithredoedd gwyrdroedig – gwylio criced ar y teledu, gwisgo bowler hat neu flesyr rygbi Lloegr a thei MCC, gwrando ar Elgar ar y stereo, yfed te o fyg efo llun Charles a Di arno, chware croquet yn slei bach yn y cefn, yfed port wine, smocio cetyn, gwisgo tweed, gwneud ychydig o ddawnsio moris ar y mat o flaen y tan ac ati. Gweithredoedd hynod o ryfedd, ond digon di niwed yn y bon. Gellir eu disgrifio fel Toriaid Cymreig goddefol am wn i.

Ceir Toriaid Cymreig eraill mwy mentrus a heriol wrth gwrs. Gellid am wn i gymharu’r rhain i’r dynion hynny bydd rhywun yn eu gweld yn hwyr yn y nos mewn arch farchnadoedd dinesig – wigs mawr melyn, esgidiau stiletto (maint 9) drewdod persawr o’u cwmpas ym mhob man, olion locsyn o gwmpas eu bochau, siarad mewn gwich. Mae pobl yn diflanu cyn gynted a phosibl rhag croesi eu llwybr, yn gafael yn eu plant ac yn eu llusgo allan o’r siop gan adael troli hanner llawn y tu mewn.

Mae’r Tori Cymreig mwy mentrus yn ddigon tebyg i’r person traws rywiol mwy mentrus – yn hollol anymwybodol o pham mor chwerthinllyd mae’n ymddangos i bawb arall. Mae’r math yma o berson yn treulio ei amser hamdden mewn clwb Ceidwadol neu glwb hwylio, mae’n tyfu mwstash bach gwirion fel y diweddar D Elwyn Jones, efallai ei fod yn gweithio i’r Ceidwadwyr – neu hyd yn oed yn sefyll trostynt fel ymgeisydd seneddol (am rhyw reswm ‘dydi Ceidwadwyr Cymreig byth, byth yn sefyll i fynd ar gyngor), maent yn datblygu rhyw dwang bach wrth siarad Saesneg ac mae eu Cymraeg yn mynd mymryn bach yn chwithig. Mae’n gwisgo yn union fel mae’r Ceidwadwr Cymreig llai mentrus yn gwisgo yn ei gartref - ond yn gwneud hynny'n gyhoeddus o bryd i'w gilydd.

Ac wrth gwrs mae’r ddau fath o Dori Cymreig yn breuddwydio – a’r freuddwyd fawr wrth gwrs ydi gadael y piwpa yn bili pala hardd coch, gwyn a glas ar ol mynd i mewn iddo’n lindis bach gwyrdd, hyll Cymreig.