Problemau anarferol Senedd Cymru

Dwi dipyn yn hwyr ar hon, ond dyma bwt ar 20fed penblwydd y Cynulliad / Senedd.

Yn sylfaenol mae gan y Cynulliad / Senedd ddwy broblem waselodol: 

1). Y ffaith ei fod yn ddi eithriad yn cael ei redeg gan y Blaid Lafur.

2). Y ffaith bod y pwerau sydd ganddo yn gyfyng - yn arbennig felly mewn perthynas a materion economaidd.

Wna i ddim son am 2) ar hyn o bryd - ond mae yna ychydig gen i i'w ddweud am 1).

Ar un ystyr mater democrataidd ydi o bod Llafur pob amser mewn grym.  Os ydi etholwyr Cymru eisiau llywodraeth sy'n cael ei harwain gan Lafur er bod perfformiad y llywodraeth yna'n ddifrifol o wael, ac wedi bod yn wael am y rhan fwyaf o hanes y sefydliad, yna mater i'r etholwyr ydi hynny.  

Ond mae yna broblemau systemaidd hefyd - ac mae nhw'n rhai anarferol o'u cymharu a gwledydd eraill.  Dwi wedi torri'r canlynol o wikipedia - mae'r ffigyrau yn dangos perfformiad Llafur ers 1999.  

2016:

Last election	30 seats
Seats won	29
Seat change	1
Constituency Vote	353,866
% and swing	34.7% 7.6%

2011:

Last election	26 seats
Seats won	30
Seat change	4
Constituency Vote	401,677
% and swing	42.3% 10.1%

2007:

Last election	30 seats
Seats won	26
Seat change	4
Constituency Vote	314,925
% and swing	32.2% 7.8%

2003: 

Last election	28 seats
Seats won	30
Seat change	2
Constituency Vote	340,515
% and swing	40.0% 2.4%

1999:

Seats won	28
Constituency Vote	384,671
Percentage	37.6%

Felly tros y cyfnod o 20 mlynedd mae canran pleidlais (etholaethol) wedi amrywio rhwng 32.2% a 42.3%  o'r bleidlais genedlaethol.  Mae hynny'n amrediad mawr.  Ond cymharol fach ydi'r amrediad mewn seddi - 4 a bod yn fanwl - 26 ydi'r lleiaf iddynt ei gael a 30 ydi'r mwyaf.  Mae'r system etholiadol ynghyd a dosbarthiad cefnogaeth Llafur yn creu cyfundrefn etholiadol sy'n gyndyn iawn i ymateb i newid etholiadol.

Ond nid y system etholiadol ydi'r unig broblem.  Problem arall ydi bod y rhan fwyaf o bobl Cymru 'n cael eu newyddion o Loegr.  O ganlyniad maent yn edrych ar wleidyddiaeth Cymru trwy brism gwleidyddiaeth Lloegr.  O ganlyniad i hynny mae Llafur yng Nghymru yn tueddu i fod yn boblogaidd pan mae Llafur Lloegr yn boblogaidd, ac yn amhoblogaidd pan mae Llafur Lloegr yn amhoblogaidd.  Felly gall Llafur wneud yn gymharol dda yng Nghymru yn etholiadol hyd yn oed os ydynt yn perfformio'n sal mewn llywodraeth oherwydd eu bod yn cael eu beirniadu mewn cyd destun Cymru / Lloegr. 

 'Dydi sefyllfa lle nad oes yna gysylltiad uniongyrchol a chlir rhwng perfformiad mewn llywodraeth a'r broses etholiadol ddim yn cynnig cymhelliad i lywodraeth berfformio'n dda, ac felly mae'n cynhyrchu cyfundrefn sydd yn ddiffygiol o safbwynt democrataidd.