Goblygiadau twf UKIP i wleidyddiaeth yng Nghymru

Mae'n anffodus nad ydi'r Hogyn o Rachub yn blogio mor aml ag yr oedd ar un adeg, mae ei flogiadau pob amser werth eu darllen - er mae'n well osgoi darllen yr hyn sydd ganddo i'w ddweud am ei deulu.  Mae rhai pethau mae'n well peidio eu gwybod.  Ta waeth wele ei flogiad diweddaraf ar lwyddiant UKIP yn etholiadau lleol Lloegr a goblygiadau hynny i'r dyfodol.

Mae'r blog yma yn naturiol ddigon wedi canolbwyntio ar yr etholiadau lleol yn Ynys Mon tros y dyddiau diwethaf, ond mae'r etholiadau yn Lloegr gyda goblygiadau i Gymru hefyd - yn arbennig felly cyn eu bod yn ganlyniadau mor hynod.  Maent wedi eu nodweddu gan berfformiad cryf iawn gan UKIP a chanlyniadau oedd oll mewn gwahanol ffyrdd yn siomedig i'r prif bleidiau unoliaethol.

Y peth cyntaf - a'r peth mwyaf amlwg - i'w nodi ydi bod y datblygiadau yma'n newid y gem.  Am y tro cyntaf mae Lloegr yn cael ei hun mewn tirwedd pedair plaid, ac mae yna bump yma yng Nghymru.  Mae'n anhebygol y bydd y sefyllfa yma'n parhau yn yr hir dymor, ond mae'n weddol sicr y bydd yn cymryd rhai blynyddoedd cyn i'r sefyllfa newydd, gymhleth sydd ohoni ddod i ben.

Mae'r data sydd ar gael yn sgil etholiadau ddydd Iau yn awgrymu bod UKIP yn cymryd pleidleisiau oddi wrth y dair plaid unoliaethol arall - ond bod y Toriaid yn colli mwy o bleidleisiau a bod Llafur yn cael eu digolledu am eu colledion nhw gan enillion o gyfeiriad y Lib Dems.  Mae hefyd werth nodi nad yw'n debygol y bydd UKIP yn cymryd pleidleisiau gan Blaid Cymru, a gallai hynny roi mantais iddi mewn rhai sefyllfaoedd.

Mae hi'n debygol y bydd llwyddiant UKIP yn Lloegr yn cael ei adlewyrchu yng Nghymru.  Wnaeth hynny ddim digwydd yn Ynys Mon wrth gwrs - roedd cyfradd cefnogaeth UKIP tua chwarter yr hyn oedd yn Lloegr.  Ond mae yna rannau o Gymru sy'n fwy UKIP gyfeillgar nag Ynys Mon.  Yn etholiad Ewrop 2009 roedd cefnogaeth UKIP tros y DU yn 16.5%.  Roedd yn is yng Nghymru - ond ddim yn arwyddocaol is - 12.8%.  Petai etholiadau lleol tros Gymru ddydd Iau mae'n anhebygol y byddai cymhareb felly wedi cael ei chynnal, ond mi fyddai UKIP yn debygol o fod wedi dychwelyd cynghorwyr mewn nifer o ardaloedd.  Mae'r tirwedd yng Nghymru hefyd wedi newid, ac mi geisiwn ddisgrifio effaith tebygol hynny yn y dyfodol.

Mi gychwynwn efo'r etholiad hawsaf i'w darogan - un Ewrop y flwyddyn nesaf.  Y peth cyntaf i'w ddweud ydi nad oes gan y Lib Dems unrhyw obaith o gwbl o gael sedd.  Dydyn nhw ddim yn gystadleuol mewn etholiadau Ewrop yng Nghymru pan mae'r gwynt yn eu hwyliau.  Dydi'r gwynt ddim yn eu hwyliau ar hyn o bryd.  Does yna ddim llawer o bobl yn cofio mae'n debyg gen i i'r Toriaid ddod yn gyntaf yng Nghymru yn yr etholiad hwnnw.  Y canlyniad oedd Toriaid 21.2%, Llafur 20.3%, Plaid Cymru 18.5% ac UKIP 12.8%.  Cafodd y pleidiau hynny sedd yr un.  Tan yn ddiweddar byddai dyn wedi disgwyl i Lafur gynyddu eu pleidlais digon i gael mwy na dwywaith pleidlais UKIP ac felly cymryd eu sedd.  Dydi hynny ddim yn debygol o ddigwydd bellach.  Ond petai'r un gogwydd oddi wrth y Toriaid at Lafur yn digwydd yng Nghymru yn yr etholiadau Ewrop a ddigwyddodd yn etholiadau lleol Lloegr ddydd Iau yna byddai'r Toriaid yn colli eu sedd i Lafur.

O edrych ymhellach ymlaen i etholiad cyffredinol 2015 mae'n mynd yn fwy anodd.  Gellir disgwyl i UKIP wneud yn well nag yn 2010, ond mae'r cyfryngau yn tueddu i wasgu pleidiau ag eithrio Llafur, y Toriaid neu'r Lib Dems allan o'r darlun.  Ond a chymryd patrwm lle mae'r Toriaid yn colli i Lafur ar un llaw ac i UKIP ar y llall tra bod y Lib Dems yn gwaedu pleidleisiau i Lafur gellir darogan y bydd y rhan fwyaf o seddi'r Toriaid o dan bwysau.  Mae gan pob aelod seneddol Toriaidd lle mae Llafur yn ail gydag eithriad David Davies le i boeni.  Mae hynny'n arbennig o wir mewn etholaethau lle mae gan y Lib Dems bleidlais barchus (y cwbl ohonyn nhw erbyn meddwl).  Mae'r Lib Dems yn siwr o golli Canol Caerdydd a fyddan nhw ddim yn ennill sedd o'r newydd.  Mae'r symudiad oddi wrth y Toriaid at UKIP yn fanteisiol iddynt ym Mrycheiniog. Maesyfed ond ddim yng Ngheredigion. Er bod Ceredigion ac Ynys Mon yn parhau i fod yn anodd i'r Blaid, mae'r ddwy yn fwy tebygol o lawer yn sgil datblygiadau diweddar, ac o gael yr ymgeisydd iawn a chanolbwyntio adnoddau yn ofalus mae'r ddwy bellach yn bosibiliadau pendant.  

Mae etholiad y Cynulliad 2016 yn fwy anodd eto i'w ddarogan. Bydd llawer yn dibynu os bydd Llafur mewn grym yn San Steffan. Gallai hynny arwain y ffordd at etholiad da neu dda iawn i Blaid Cymru. Ond y naill ffordd neu'r llall byddai hyd yn oed perfformiad tebyg i'r hyn ddigwyddodd yn Ynys Mon yn gwneud UKIP yn gystadleuol yn y seddi rhanbarthol. Os bydd UKIP yn dod o flaen y Lib Dems yn y rhanbarthau - ac o dan amgylchiadau heddiw byddai hynny'n siwr o ddigwydd - byddai UKIP yn debygol o gymryd 5 a gadael y Lib Dems heb unrhyw seddi rhanbarthol. Byddai'r Cynulliad yn lle ofnadwy o unig i Kirsty Williams.