Helynt H M Stanley

'Dwi'n rhyw ddeall bod yna ychydig o ffrae wedi codi ochrau Dinbych ynglyn a chodi cerflun o H M Stanley. Ymddengys bod rhai yn poeni y byddai braidd yn ddi chwaeth codi cerflun o ddyn sydd wedi ei gysylltu a gwahanol erchyllderau yn y Congo. 'Dydw i ddim ddim yn gweld hyn yn beth arbennig o rhyfedd a dweud y gwir - mae'r DU yn llawn hyd yr ymylon o gerfluniau o bobl a fyddai heddiw yn cael eu hystyried yn droseddwyr rhyfel. Amgaeaf sampl fechan.



'Bomber' Harris - gollwng 1.7 miliwn tunnell o ffrwydrolion ar ddinasoedd yr Almaen a lladd tua 350,000 o sifiliaid yn bennaf. Roedd y ddiweddar Fam Frenhines yn ddigon hapus i fynd i'r seremoni ddadorchuddio.



Oliver Cromwell - lladd llawer o boblogaeth dinasoedd Wexford a Drogheda yn ogystal ag estraddodi efallai 50,000 o ddynion, merched a phlant o'r Iwerddon fel caethweision i'r Caribi.


Richard the Lionheart - llofruddio 2,700 o garcharorion Mwslemaidd wedi iddo gymryd dinas Acre ym 1191.



Walter Raleigh - cymryd rhan mewn dwy gyflafan enwog yn Rathlin Island a Smerwick. Lladdwyd 600 o ddynion, merched a phlant oedd yn perthyn i'r Clann Macdonald yn Rathlin wedi iddynt ildio. Lladdwyd y rhan fwyaf trwy eu taflu o ben clogwynni.




Francis Drake - mor ladrata a chymryd rhan yn y digwyddiad bach anffodus yn Rathlin Island y cyfeirwyd ato uchod.

Fyddwn i ddim eisiau cysylltu fy hun yn bersonol efo'r cerflun i Stanley wrth gwrs, ond y ffaith amdani mae gen i ofn ydi bod hanes datblygiad Prydain i wladwriaeth ac yna ymerodraeth yn un hynod anymunol sy'n gyforiog a phenodau o dywallt gwaed sylweddol. Mae'n amhosibl dathlu'r hanes hwnnw heb ddathlu'r penodau bach anymunol hynny hefyd.