Pam bod y marchnadoedd betio yn anghytuno efo'r polau?

Bydd darllenwyr rheolaidd Blogmenai yn gwybod fy mod wedi bod yn gymharol besimistaidd ynglyn a refferendwm dydd Iau.  Un o'r rhesymau am hynny ydi methiant yr ymgyrch Aros i greu dadl gadarnhaol o pam y dylid aros yn yr Undeb, ac un arall ydi symudiad y polau piniwn tuag at yr ochr Gadael.  Mae yna resymau eraill hefyd.

Serch hynny mae'r marchnadoedd betio wedi parhau i awgrymu mai'r ochr Aros fydd yn ennill y dydd. Ar hyn o bryd maen nhw'n awgrymu bod y tebygolrwydd o bleidlais aros tua 70%.  Rwan gall marchnadoedd betio fod yn anghywir - ac maen nhw weithiau.  Ond maen nhw'n fwy tebygol na pholau piniwn o fod yn gywir.  Y rheswm am hynny ydi bod marchnadoedd betio yn ystyried y polau, ond maen nhw'n ystyried amrediad o ffactorau eraill hefyd - ffactorau na all y polau eu hystyried.  Er enghraifft, pan lofruddwyd Jo Cox yn gynharach yr wythnos yma, ymatebodd y marchnadoedd betio yn syth fwy neu lai gan awgrymu tebygrwydd uwch y byddai'r ochr Aros yn ennill.  Mae hynny'n amlwg yn ganfyddiad synhwyrol - ond dydi'r polau cyfredol ddim yn adlewyrchu'r digwyddiad trist hwnnw eto.

Mi fyddwn i'n awgrymu bod y canlynol ymysg y ffactorau ychwanegol i'r polau mae'r marchnadoedd yn eu hystyried.  

1). Roedd y polau ar gyfer Etholiad Cyffredinol 2015 yn enwog o anghywir.  Does yna neb wedi egluro'r  gwahaniaeth yn llawn - ond y prif reswm mae'n debyg oedd bod gormod o bobl  ieuengach yn y sampl.  Mae pobl ieuengach yn llai tebygol o bleidleisio na phobl hyn mewn etholiadau arferol.  Mae'r cwmniau polau wedi mynd i'r afael a hyn trwy leihau'r nifer o bobl ieuengach yn eu samplau - ond does yna ddim ffordd o wybod i sicrwydd os bydd pobl ieuengach yn llai tebygol na phobl hyn o bleidleisio mewn refferendwm Ewrop.  

2). Mae digwyddiadau cymharol fach yn fwy tebygol o gael effaith ar batrymau pleidleisio mewn refferendwm na mewn Etholiad Cyffredinol.  Mewn Etholiad Cyffredinol mae'r rhan fwyaf o bobl o lawer - mwy na 70% mae'n debyg - yn pleidleisio yn union fel y gwnaethant yn yr Etholiad Cyffredinol blaenorol.  Does yna ddim 'y tro o'r blaen' yn y refferendwm yma.  Dydi'r balast o batrymau pleidleisio blaenorol ddim yn bresenol - ac mae hyn yn gwneud pethau yn fwy anwadal.  Ar ben hynny mae rhai cwmniau polio yn cymryd patrymau blaenorol i ystyriaeth cyn dod i gasgliadau blaenorol.  Dydi hynny ddim yn bosibl y tro hwn.  

3). Mae'r polau eu hunain yn anghyson.  Mae polau ar lein yn tueddu i roi pleidlais uwch i'r ochr Gadael na'r rhai ffon.   Dydi hi ddim yn glir pam bod hyn yn digwydd - ond yn amlwg mae'r polau ar lein, y polau ffon neu'r ddau yn anghywir.

4). Dydi'r polau ddim yn 'gweld' y sawl sydd newydd gofrestru - ac mae yna lawer iawn o bobl felly.  Mae'n debyg i 1.65 miliwn o bobl gofrestru fis diwethaf.  Mae'n debyg i hanner miliwn o bobl gofrestru ar y diwrnod cofrestru swyddogol olaf.  Cofrestrodd tua chwarter miliwn y diwrnod wedyn - wedi i estyniad gael ei ganiatau.  Roedd mwyafrif llethol y bobl hyn yn ifanc - ac mae'r ifanc yn fwy tebygol o lawer i bleidleisio i aros na'u rhieni.

5). Dydi'r polau ddim yn 'gweld' Prydeinwyr sy'n byw mewn gwledydd tramor chwaith.  Caiff Prydeinwyr sydd wedi byw yn y DU yn ystod y pymtheg mlynedd diwethaf bleidlais.  Am resymau amlwg mae'r rhan fwyaf o'r bobl hyn yn debygol o bleidleisio i aros yn Ewrop.  Mae yna tua 5.6m o Brydeinwyr yn byw y tu allan i'r DU.

6). Mae yna hen hanes o ogwydd tuag at y status quo yn nyddiau olaf refferenda.  Mae hyn yn digwydd ym mhob refferendwm bron.