Ynys Rathlin

Mae'r berthynas agos rhwng Gogledd Iwerddon a'r Alban. Mae cyfenwau Albanaidd yn gyffredin iawn yng Ngogledd Iwerddon ac mae'n debyg bod mwyafrif y boblogaeth efo cysylltiadau teuluol cymharol ddiweddar efo'r Alban.

Os oes yna unrhyw beth sy'n dangos mor agos y berthynas honno hanes Ynys Rathlin ydi hwnnw. Mae Rathlin yn rhan o Ogledd Iwerddon ond wedi ei lleoli bum milltir o dir mawr yr Alban ac yma, tra ar ffo rhag filwyr Lloegr, y bu Robert the Bruce yn edrych ar y pry cop yn dringo ac yn syrthio, dringo a syrthio a phenderfynu dal ati i ymladd yn erbyn brenin Lloegr.

Yma hefyd y digwyddodd cyflafan yn 1575 na welir prin dim son amdani mewn llyfrau hanes. Lladdwyd 600 o ddilynwyr y llwyth MacDonnell - llwyth trafferthus i'r awdurdodau yn Llundain oedd ag aelodau yng Ngogledd Iwerddon yn ogystal a'r Alban. Sifiliaid - merched a phlant yn bennaf - oedd mwyafrif llethol y sawl a laddwyd ac fe'u lladdwyd ar ol cael eu hela fel morloi tra'n cuddio yn yr ogofau ac ymysg y creigiau. Taflwyd llawer ohonynt oddi ar y creigiau i'r mor ymhell islaw. Syr Francis Drake oedd yn arwain lluoedd y wladwriaeth y diwrnod hwnnw.