Etholiadau ddydd Iau - rhan 1 Ynys Mon

Mi fydd yna etholiadau yn rhai o siroedd Lloegr - rhai cymharol wledig a cheidwadol yn bennaf ac yn Ynys Mon ddydd Iau.  Cawn gip ar Ynys Mon yn gyntaf.

Er nad oes gen i lawer o wybodaeth arbennig ynglyn a sut mae pethau yn mynd dwi'n meddwl y bydd y Blaid yn gwneud yn dda, ac efallai yn dda iawn.  Mae yna nifer o resymau am hyn.

Mae'r traddodiad annibynnol ym Mon wedi methu mewn ffordd nad yw wedi methu yn unman arall yng Nghymru.  Er na ddylid byth dan gyfrif gallu rhai ar yr Ynys i beidio a gweld perthynas rhwng yr unigolyn maent yn pleidleisio trosto a'r weinyddiaeth yn Llangefni, mae yna syrffed cyffredinol efo antics y cyngor tros y blynyddoedd, ac mae hynny yn siwr o gael ei adlewyrchu yn y patrymau pleidleisio.

Mae'r drefniadaeth etholiadol newydd - llai o wardiau, llai o gynghorwyr, wardiau aml aelod - yn cynyddu'r pwysau ar yr ymgeiswyr annibynnol yn sylweddol.  Mae'n hawdd i unigolyn ddod i 'nabod digon o bobl i'w ethol mewn ward gyda 1,500 o etholwyr, ond mae'n stori cwbl wahanol mewn ward efo 6,000 o etholwyr.  Mewn ward o'r maint yma mae poblogrwydd plaid yn dod yn fwy pwysig na phoblogrwydd personol, ac mae'n anodd cysylltu efo trigolion pob rhan o'r ward heb gael trefniadaeth i wneud hynny.  Mae gan bleidiau gwleidyddol strwythurau i ymladd etholiadau tra nad oes gan unigolion drefniadaeth felly.

Felly gallwn ddarogan gyda pheth sicrwydd y bydd ymgeiswyr pleidiol yn gwneud yn well tra bydd rhai annibynnol yn gwneud yn salach.  Ond dydi hynny ddim yn egluro pam fy mod yn meddwl y bydd y Blaid yn gwneud yn dda.  Un rheswm amlwg ydi mai Plaid Cymru ydi'r blaid sydd efo'r mwyaf o gefnogaeth (ac aelodau) ar yr ynys.  Iawn - dwi'n gwybod Albert Owen ydi'r AS - a dydi hwnnw ddim yn Bleidiwr.  Ond mae etholiadau San Steffan yn rhai sydd yn cael eu hymladd mewn cyd destun o gyfraddau pleidleisio uchel a sylw cyfryngol Prydeinig di baid am wythnosau sy'n adlewyrchu naratifau etholiadol Prydeinig.  Cwestiwn sylfaenol etholiad San Steffan ydi pwy sydd fwyaf addas i lywodraethu yn San Steffan?

O ddileu'r amgylchiadau hyn mae Plaid Cymru pob amser yn perfformio'n well na'r pleidiau unoliaethol yn Ynys Mon - mewn etholiadau Ewrop, Cynulliad a rhai cyngor.  Does yna ddim rheswm o gwbl i feddwl y bydd pethau yn wahanol y tro hwn.  Y gwrthwyneb sy'n wir - mae Ynys Mon yn dir anodd iawn i'r Lib Dems hyd yn oed pan mae'r amgylchiadau ehangach yn ffarfiol - a dydyn nhw ddim ar hyn o bryd.  Dydi'r Toriaid ddim yn debygol o wneud yn dda chwaith - mae UKIP yn bwyta rhan o'u cefnogaeth ac mae amgylchiadau ehangach yn anodd iddynt hwythau.  Er bod yr etholaeth yn un llai gwledig na mae llawer o bobl yn dychmygu, mae yna rannau helaeth ohoni yn wledig ac felly yn anodd i'r Blaid Lafur.

Ychwanegwch at hynny'r ffaith i'r Blaid ymladd ymgyrch fwy eang a systematig na'r un o'r pleidiau eraill, a gallwn gymryd y bydd y Blaid yn gwneud yn dda.  Amser a ddengys os bydd yn gwneud yn ddigon da i gipio grym ar ei phen ei hun.