Y bleidlais yn Nhy'r Arglwyddi

Mae Blogmenai wedi mynegi cefnogaeth sawl gwaith i fwriad y Blaid Geidwadol yn San Steffan i resymoli'r nifer o aelodau seneddol sy'n cael eu dychwelyd i San Steffan.  Mae dau reswm am hyn - mae'n deg, ac yn yr hir dymor mae'n llesol i'r achos cenedlaethol yng Nghymru.

Dydw i ddim yn meddwl y bydd methiant y mesur yn  Nhy'r Arglwyddi heddiw yn cael effaith y naill ffordd neu'r llall yn y pen draw - fydd yna ddim newid cyn yr etholiad nesaf - yn rhannol am bod y Lib Dems bellach yn erbyn y newidiadau, ac yn rhannol am bod y newidiadau yn groes i fuddiannau gormod o aelodau seneddol.  Os na fyddai wedi syrthio yn Nhy'r Arglwyddi byddai'n syrthio yn Nhy'r Cyffredin. Yn wir dwi'n eithaf siwr i lawer o Doriaid fygwth fotio  yn erbyn diwygio Ty'r Arglwyddi am eu bod yn gwybod yn iawn y byddai'r Lib Dems yn gwrthod cefnogi'r newidiadau i'r ffiniau o ganlyniad i hynny - ac felly yn achub eu seddi.

Ta waeth - beth am smalio am funud bod pleidlais heddiw yn bwysig?  Y ddadl a ddefnyddwyd i wrthwynebu'r mesur  oedd na ddylid newid y ffiniau hyd 2018 oherwydd newidiadau sy'n debygol o gael eu cyflwyno i'r ffordd mae'r gofrestr etholwyr yn cael ei ymgynull - hynny yw awgrymir ei bod yn gyn amserol i lunio etholaethau newydd gan na ellir rhagweld faint o bobl sydd ar y cofrestrau etholwyr nes i'r newidiadau hynny gael eu gwneud.  Ar un olwg mae hynny'n gwbl rhesymol - ond tybed os ydi'r sawl sydd yn pleidleisio yn erbyn y mesur  yn sylweddoli effaith tebygol newid y ffiniau yn 2018?

Cyflwynwyd newidiadau cofrestru etholwyr tebyg i'r rhai sydd ar y gweill yng Nghymru, yr Alban a Lloegr yng Ngogledd Iwerddon ddegawd yn ol.  Effaith hynny oedd lleihau'r nifer o bobl oedd a hawl i bleidleisio yn sylweddol.  Ond nid oedd y cwymp yn unffurf - cafwyd y cwymp mwyaf yn yr etholaethau trefol iawn, a'r cwymp lleiaf yn y rhai gwledig iawn.  Er enghraifft roedd y cwymp ym mhedair  etholaeth Belfast yn amrywio o 10.4% i 14.7%.  Roedd y cwymp yn yr etholaethau gwledig iawn i'r gorllewin o'r Afon Bann  tua hanner hynny.

Os ydi'r un patrwm yn cael ei ddilyn yn nhir mawr Prydain - ac mi fyddwn yn betio cryn dipyn y bydd - yna bydd y newid o fantais sylweddol i'r Toriaid ar ol 2018 - mae'r rhan fwyaf o'u hetholaethau nhw yn rhai gwledig, tra bod y rhan fwyaf o rai Llafur yn drefol.  Byddai edrych ar yr etholaethau yng nghyd destun y gofrestr newydd yn sicrhau  llai o etholaethau trefol, llai o Aelodau Seneddol Llafur, a mwy o rai Toriaidd.