Data cyfrifiad - ambell i sylw brysiog

Dydw i heb gael amser i weithio fy ffordd trwy'r data iaith a ryddhawyd heddiw eto - a does gen i ddim amser i wneud hynny eto - mi dria i wneud rhywbeth nos fory.  Ond ag edrych yn frysiog ar y data mae ambell i thema yn dod i'r amlwg.  Rydym wedi edrych ar y rhan fwyaf o'r rheiny o'r blaen - ac i'r graddau yna mae'r patrymau a amlygwyd heddiw yn barhad o rai sydd wedi hen sefydlu eu hunain.

• Mae'r iaith fel iaith gymunedol yn mynd yn nodwedd o'r Gogledd Orllewin, a'r Gogledd Orllewin yn unig - er nad ydym ni wedi cyrraedd y pwynt hwnnw eto.
• Mae'r iaith yn mynd yn un fwy trefol.  Mae'n tyfu mewn ardaloedd trefol yn y De Ddwyrain, a'r ardal lle mae'n dal ei thir orau oddi mewn i'r Fro Gymraeg ydi yn nhrefi a phentrefi mawr y Gogledd Orllewin.
• Mae'r broses o wthio'r Gymraeg oddi wrth yr arfordir wedi mynd rhagddo yn weddol gyflym.
• Mae'r hen broses o Seisnigeiddio Maes Glo'r De - gan weithio o'r Dwyrain a symud tua'r Gorllewin - wedi mynd rhagddo'n ddi betrys -  heb i'r camau sydd wedi eu cymryd i arbed yr iaith yn Nwyrain Sir Gaerfyrddin gael fawr o effaith.
• Mae strwythur oedran siaradwyr Cymraeg yn rhoi lle i fod yn obeithiol mewn rhannau helaeth o Gymru.
• Mae'n ymddangos mai rhai o wardiau Caerdydd ydi'r ardaloedd lle mae'r Gymraeg fwyaf hyfyw i'r Dwyrain o'r hen isopleth sy'n gwahanu'r Gymru Gymraeg draddodiadol a'r un ddi Gymraeg.