Leanne, Question Time a datblygu naratif effeithiol

Fydda i ddim yn gwylio Question Time yn aml iawn, ond mi wnes i wylio'r un diweddaraf oherwydd bod Leanne Wood yn ymddangos arno. Gallwch weld y rhaglen yma os ydych am wneudu hynny.

Y peth cyntaf i'w ddweud ydi i Leanne berfformio yn effeithiol iawn. Yr hyn sydd o fwy o ddiddordeb i mi fodd bynnag ydi'r math o naratif roedd yn ei ddefnyddio. Yr hyn roedd yn ei wneud oedd beirniadu'r pleidiau eraill o'r chwith - a thrwy hynny osod y Blaid i'r chwith o Lafur. Yn wyneb yr amgylchiadau yr ydym yn eu wynebu ar hyn o bryd roedd y safle hwnnw yn un digon poblogaidd. Gallai Leanne feirniadu'r camau mae'r llywodraeth yn eu cymryd i dorri'r dyledion sydd wedi adeiladu yn sgil yr hyn ddigwyddodd i'r banciau a thynnu sylw at ran Llafur mewn creu'r amgylchiadau a arweiniodd at hynny.

Rwan, does gen i ddim problem efo'r lleoliad yma. Mae ymateb hysteraidd rhai o'n cyfeillion Llafur i awgrymiadau gan Leanne Wood y dylid cael gwrthwynebiad unedig i bolisisau economaidd y llywodraeth glymblaid yn Llundain yn dystiolaeth o botensial hynny. Ond mae naratif y Blaid angen dimensiwn arall hefyd - a dimensiwn sy'n ymwneud a'n statws cyfansoddiadol ydi hwnnw. Naratif felly sy'n mynd i roi delwedd unigryw i'r Blaid.

Ystyrier am eiliad y cwestiwn ynglyn a rhoi lleiafswm pris i alcohol. Roedd yn amlwg bod Leanne yn anghyfforddus efo'r syniad, ac mae yna resymau da i fod yn anghyfforddus. Mae cyffuriau ar gael yn rhad yn y rhan fwyaf o gymdogaethau tlawd yng Nghymru, ac mae codi pris un cyffur (alcohol) yn debygol o hyrwyddo defnydd o gyffuriau sydd ar gael ar y farchnad ddu.

Rwan, un ffordd o briodi'r syniad o wneud alcohol yn ddrytach tra'n annog pobl i beidio defnyddio cyffuriau eraill ydi trwy ddefnyddio'r pres a godir trwy gynyddu pris alcohol i dalu am raglen i addysgu pobl sydd mewn sefyllfaoedd bregus ynglyn a pheryglon cyffuriau. Ond dydi hynny ddim yn bosibl oherwydd mai trwy drethu alcohol y gellid gwneud hynny, a 'does gan y Cynulliad ddim hawl i drethu. Y cwbl y gellid ei wneud yng Nghymru ar hyn o bryd fyddai creu cyfraith fyddai'n gorfodi perchnogion siopa i werthu am ddim llai na rhyw bris neu'i gilydd. Y gwerthwr fyddai'n cadw'r pres fyddai'n deillio.

Felly roedd y cwestiwn yn gyfle i dynnu sylw at fantais ymarferol sicrhau mwy o bwerau trethu i'r Cynulliad. Mae'n hawdd i mi siarad wrth gwrs, 'dwi wedi cael amser i feddwl am y peth. Ond dyma'r math o naratif sydd rhaid i'r Blaid ei datblygu yn ystod y blynyddoedd nesaf - naratif sy'n pwysleisio y gallwn wneud pethau yn well - dim ond i ni ennill y grym i roi cyfle i ni wneud hynny.