Roedd yna derfysgoedd yn Lloegr cyn y 60au _ _ _

Mae'n ddifyr i'r blogiad hwn, sy'n dadlau na ddylid mynd at ein rhagfarnau i chwilio am eglurhad am a datrysiad i derfysgoedd yr haf wedi ennyn ar ymatebion sy'n gwneud yn union hynny - rhai sy'n beio'r chwe degau a'r 'ffaith' i'r hen Chwith gas 'na greu y ddegawd erchyll honno.

Y drwg efo'r thesis yma ydi ei bod yn dangos anwybodaeth o hanes Lloegr - gwlad sydd wedi gweld llawer o derfysgoedd tros y canrifoedd.  Mae yna hanes o derfysgoedd gwrth Babyddol (Gordon Riots 1880 er enghraifft),  a gwrth Iddewig (Maenceinion 1947 er enghraifft) wrth gwrs.  Roedd yna derfysgoedd gwrth Iddewig yn Nhredegar yn 1911 gyda llaw.  Ond mae yna lawer o derfysgoedd eraill wedi digwydd - rhai ohonynt gyda rhesymau digon lliwgar trostynt.

Er enghraifft ym mis Mawrth 1668 cafwyd terfysgoedd yn Llundain pan aeth efallai 40,000 o ddynion ifanc ati i ddifa puteindai yn nwyrain y ddinas.  Roedd protestiadau o'r math yma yn weddol gyffredin bryd hynny - ac roedd traddodiad o gynnal protestiadau treisgar yn erbyn bodolaeth puteindai ar Ddydd Mawrth Crempog.  Roedd hon, fodd bynnag yn llawer mwy na'r un arall, ac arestwyd pymtheg o'r 'arweinwyr'.  Cafodd pedwar o'r dywydiedig arweinwyr eu cyweirio, eu crogi a'u chwarteru - dedfryd sy'n gwneud i lysoedd cyfoes Cheshire ymddangos yn eithaf rhesymol.  Adwaenir y terfysgoedd yma fel y Bawdy House Riots.

Arweiniodd rhai o'r terfysgoedd at gryn dywallt gwaed.  Lladdwyd 11 hefyd mewn terfysgoedd ym Mryste a gychwynodd yn sgil codi tollau i groesi Pont Bryste yn 1793, a lladdwyd 15 - 20 ym Maenceinion yn 1819 pan ymysododd yr awdurdodau ar dyrfa oedd wedi ymgynull er mwyn  protestio o blaid hawliau democrataidd.

Cafwyd terfysgoedd sylweddol ar hyd a lled De Lloegr yn haf 1830 gan weithwyr amaethyddol.  Protestio yn erbyn cyflwyno peiriannau amaethyddol ar ffermydd oedd y miloedd lawer a gymrodd ran yn y Swing Riots. 

 

Cymhelliad yr un mor liwgar oedd tros brotestiadau yn Llundain yn 1809 -  codiad yng nghost mynd i'r theatr yn Covent Garden. Er na wnaed niwed mawr, parhaodd y problemau am rai misoedd - nes i'r prisiau gael eu gostwng.

Daeth problemau sylweddol  (eto fyth yn Llundain) o gyfeiriad anhebygol doctoriaid yn 1907 oherwydd nad oeddynt yn hoffi cerflyn o gi brown oedd wedi ei godi gan ymgyrchwyr hawliau anifeiliaid. Bu problemau am flynyddoedd, ond mi aeth pethau'n wirioneddol ddrwg ar Sgwar Traffalgar rhwng y doctoriaid ar y naill law a suffragettes, heddlu ac undebwyr llafur ar y llall ychydig cyn 'Dolig y flwyddyn honno.

Llongwyr o anghydffurfwyr a'u teuluoedd oedd yn gyfrifol am derfysgoedd Newlyn, Cernyw yn 1896. Y ffaith bod llongwyr nad oeddynt yn anghydffurfwyr yn dad lwytho eu pysgod ar ddyddiau Sul oedd asgwrn y gynnen y tro hwn. Taflwyd tua 100,000 macrell yn ol i'r mor yn dilyn helyntion aeth ymlaen am tua tri diwrnod.

Lladdwyd 11 yn ystod terfysg yn Bosenden Wood, Kent  yn 1838.  Ymateb yr awdurdodau i ddyn gyda phroblemau iechyd meddwl o'r enw William Courtenay a'i ddilynwyr oedd o dan yr argraff ei fod yn broffwyd neu'n fab i Dduw oedd yn gyfrifol am hon.

Mae yna lawer mwy wrth gwrs - ond 'dwi'n cymryd nad oes neb mewn difri yn rhoi'r bai ar y Chwith a'r chwe degau am draddodiad o anhrefn sifil .yn Lloegr sy'n mynd yn ol ganrifoedd.